Зинаида Дудюк - Лаза

Тадзік вярнуўся ў Руту пад ранне. Упаў ад стомы на нары і заснуў. Не было сілы нават распрануцца. Яму снілася нейкая пагоня. Нехта страшны лавіў яго, а ён усё ўцякаў і ўцякаў, скакаў праз платы, адбіваўся ад сабак. Калі аканом пабудзіў яго, за акном было ўжо светла. Тадзік няўцямна пазіраў на Альберта і ніяк не мог зразумець, гэта ява ці ўсё яшчэ сон.

– Што з табою здарылася? Абадраны і брудны ў пасцель заваліўся!

– Сабакі напалі…

– Во дзіва! А дзе Вітольд?

– Разышліся мы з ім з вячорак. Ён сваю дзяўчыну пайшоў праводзіць, а я – сваю.

– Мо яго сабакі з’елі?..

– У яго ёсць чым ад сабак адбіцца, гэта я, нікчэмны, ніяк не абжывуся якім арбалетам, мо хоць лук які сабе зрабіць, ці што?

– Ты яшчэ маленства не дагуляў, а ўжо пра зброю марыш, да дзяўчат бегаеш.

– Дык трэба ж неяк набываць жыццёвы вопыт.

– Уставай, перапраніся ў што чыстае, скажы, няхай кухарка Юхімка дасць адзенне, а тваё памые ды паладзіць. Лучнік, халера ясна, хто б мог падумаць, што ў такой зялёнай галаве столькі дурноты назбіралася? І больш нікуды не хадзі без майго дазволу! Я даў слова пану Стэфану, што буду цябе аберагаць. А ты вунь што вырабляеш!

Тадзік моўчкі зняў куртку, кінуў на лаву.

– Братка мой, а гэта што? – здзіўлена спытаў Альберт, рабы ягоны твар выцягнуўся ад здзіўлення.

– Дзе? – спытаў Тадзік, не разумеючы пра што пытаецца аканом.

– След ад кулі на рукаве. Бач, як прасвідравала дзірку. Рука хоць цэлая?

– Гэта даўно, яшчэ дома ў мяне немец страляў, – схлусіў Тадзік.

– А ты, хлопец, брахлівы! Што, хіба ў цябе немец не пацэліў?

– Пацэліў бы, ды ў яго пісталет заела. Ён тузаў, тузаў, лаяўся, а я тым часам ногі ў рукі і бягом.

– Што ў цябе з рукой? Уся ў крыві…

– Дык кажу, што сабака пакусаў за нагу і за руку.

– Ідзі да Юхімкі, няхай прамые раны ды прыкладзе якой мазі, бо як запаленне пачнецца, дык пасля турбот з табою будзе шмат, вазіць цябе да дактароў ды лячыць, – загадаў Альберт. – Які цяпер з цябе малацьбіт? Заставайся на кухні, мо вады прынясеш ці яшчэ чым жанчынам дапаможаш.

– Добра, – адказаў Тадзік.

Альберт яшчэ раз акінуў позіркам свайго няўдалага работніка і выйшаў з пакоя. Тадзік падняўся з нараў, закасаў калошыну, агледзеў нагу, укушаную сабакам. Рана была не глыбокая, але кавалак скуры выдраны добры. Потым агледзеў руку. Тут рана ў параўнанні з сабачай была значна меншая. Тым суцешыўся і падаўся на кухню да Юхімкі. Тая забожкала, замітусілася, паслала Веру па марлю. А праз якіх хвілін дваццаць Тадзік, пераапрануты ў чыстыя нагавіцы і чыстую сарочку, з перавязанымі рукою і нагою сядзеў за сталом, піў гарбату і выдумляў гісторыю пра тое, як ён праводзіў дзяўчыну, а яе бацька нацкаваў на яго сабаку.

– Які нелюдзь, – абурылася Вера.

– Ты лепш маю Веру праводзь, цябе ніякія сабакі не пакусаюць, – пажартавала Юхімка.

– Які з яго кавалер, мама? Ты ж бачыш, што ён яшчэ зусім малы.

– Гэта не бяда, і не заўважыш, як вырасце, – зноў пасміхнулася Юхімка. – Ідзе вайна, трэба запасацца кавалерамі, мо які і выжыве.

– Ціпун вам, цётка, на язык, – агрызнуўся Тадзік.

– А ты, хлопча, не крыўдуй. Я ж не са злосці кажу. Вунь у старэйшай маёй сястры немец мужа забіў проста так, вырашыў праверыць, ці добра ягоны пістоль страляе. Сын некуды прапаў, мо ў Германію вывезлі. Дачка хаваецца ў сябровак ад залётніка, які ўладкаваўся на службу да немцаў. Была сям’я, а засталася мая сястра адненькая. А ты кажаш… А ці тое яшчэ будзе? Канца гэтай вайне не відно, пап’е яна чалавечай крыві ўсмак, а пасля мо і сама сканае, – Юхімка ўздыхнула і пачала абіраць бульбу.

– Ты адкуль прыйшоў? – спытала Вера.

– Сакрэт, – адказаў Тадзік.

– А хто твае бацькі былі, можаш сказаць?

– Бацька быў арганістам пры касцёле, мама спявала там жа… Добра было…

Міжволі згадалася Тадзіку, як ён малы хадзіў з мамаю і татам на рэпетыцыі, слухаў арган і прыгожыя спевы, пра нешта марыў. "Божа мой, пра што ж я тады марыў? – сам у сябе у думках спытаў ён. – Ужо і не помню. Здаецца, хацеў быць жаўнерам". Там і засынаў, седзячы ў крэсле, пад спевы і ўласныя мары. Потым яго прыносілі соннага дамоў, мама распранала сына і, кладучы ў пасцель, ціха казала: "Спі, мой жаўнерык, дабранач".

– Ці маеш сясцёр і братоў?

– Была сястрычка, але яна памерла малою.

– І ў мяне няма нікога. Можа, ты будзеш мне братам? – з усмешкаю спытала Вера.

– Не, мая дачка, чужыя хлопцы не здатныя быць ні братамі, ні сябрамі, – засмяялася Юхімка, паглядваючы ў акно.

"Чаго гэтая цётка такая вясёлая? – сам у сябе спытаў Тадзік, таксама зірнуў праз шыбу і ўбачыў Альберта, які асядлаў каня і некуды выпраўляўся. – Мусіць, у яе нешта ёсць з аканомам, што так маладзіць яе і надае добрага настрою. Прасачу, пабачу… Хаця навошта мне гэта?"