Виктор Мартинович - Сцюдзёны вырай

Дарэчы, прамільгнула зараз думка, што прычына, па якой КДБ вырашыў стачыць Пільняка — не ў гідлівасці. Бо бландзіністых прынцаў у белых бурносах ў камітэце няма, а лайно ад лайна не званітуе. Тут можа быць іншая карысць: з ліста вынікае, што Насту свабоды пазбавіла не сістэма, а Янка Пільняк. І што нянавісць павінна факусавацца выключна на ім, а не на ўсіх гэтых незаўважных чэкісцкіх нячысціках, імя якім у краіне — легіён. Даволі разумна… Выглядае, цяпер ўжо я гуляю на іх баку?

Заўвага рэд. «Ахрэм»: далей ідзе некалькі радкоў тэкста, якія былі замазаныя белай карэктарскай фарбай. Мы спрабавалі скалупнуць яе, аднак разам з фарбай адышоў і вялікі кавалак паперы, таму выглядае, што тэкст не аднавіць.

Але ж харэ корпацца ў складаных пытаннях, я вам тут не Сігмунд Фройд. Давайце шчыльней да справы, бліжэй да стравы. Побач з маім белым, як полацкая Сафія, пакоем, знаходзіцца зала эстэтычнай тэрапіі, дзе я штотыдня малявала адзін і той жа букет — пасля таго, як далоні перасталі дрыжэць ад прывітальнай дозы «галы», якой мяне ветліва сустрэлі прафесійныя дактары, высокую кваліфікацыю якіх я тут яшчэ раз засведчу.

Букет уяўляў сабой пук нейкіх ссохлых раслінных рэшткаў у жбане, задрапіраваных аптэкарскім халатам, на якім з некаторай складанасцю былі ўтвораныя цяжкія класічныя складкі, як у Хруцкага. Мне не далі фарбаў, бо дактары сказалі, што баяцца майго магчымага самагубства: нажаруся якога ўльтрамарыну ды памру нах. А ім адказваць. Такія прастадушныя! Нібы з дапамогай алоўка забіцца немагчыма!

І вось, пасля таго, як мы дамовіліся з галоўастраномам пра тры забароны, замест малюнку на эстэтычных практыкумах я пачала займацца пісанінай. Мабыць, нейкая ўнутраная інструкцыя недастаткова дакладна тлумачыла алгарытм дзеянняў у выпадку, калі пазбаўлены волі жадае змяніць занятак на «тэрапіі прыгажосцю». Бо мяне працягваюць саджаць за мальберт перад гэтым пастылым нацюрмортам ды зноў даюць дзве гадзіны на тое, каб выканаць «заданне»: адчуванне здаровага сэнсу іх мякка абыходзіць бокам, бо кожны раз пасля таго, як я здаю спісаную паперу, каб яе замкнулі ў шафе да наступнага тыдня, адказны доктар агалошвае мне адзнаку за нацюрморт і ўрачыста прастаўляе яе ў дзённік. Я прасіла пакінуць мне аркушы паперы ды алоўкі ў пакоі, каб я пісала тады, калі мне таго захочацца, але атрымала адмову, бо «працэсс пісання ліста» можа занадта мяне раз’юшыць ці расхваляваць, а яны прызвычаіліся да думкі, што мяне тут насамрэч вылечваюць ад нейкага псіхічнага захворвання. Адчуваць сябе дактарамі, вядома ж, прыемней, чым катамі ці турэмшчыкамі.

Перачытала напісаны абзац ды ўразілася дакладнасцю ўжытага выразу: «пазбаўленая волі». Ужыла яго аўтаматам, а цяпер прыпухла ад таго, як дакладна ён апісвае мой стан: я не «пацыент», я не «арыштант», я менавіта «пазбаўленая» ўласнай псіхічнай «волі». Карацей, мастак ува мне памёр, і нарадзіўся складальнік лістоў, пісьмоўнік. На вялікі жаль, дарэчы, бо ўжо нешта атрымоўвалася з аловачкамі.

Неяк седзячы перад тым нацюрмортам, кожная рыса якога вывучаная, як зморшчынкі на ўласным твары, я нахерачыла па памяці копію шагалаўскага палатна з велізарнымі ўрачыстымі кветкамі ды неабавязковай аголенай дзяўчынай, прыгажосць якой блякла побач з адвечным хараством створанага прыродай цуду ружаў. Тут, гэтым доўгім эстэцкім сказам, наўмысна дражню Пільняка: менавіта так бы гэты паганец загнаў пра букеціну. Я нічога асаблівага ў ёй не заўважыла, а што Вілаў пра яе ціўкаў, дык зразумела — заляцаўся хлапчына. Я прымалявала аголенай чарнявыя валасы, і яна атрымалася падобнай да мяне. Памятаеце тую развагу пра хараство (не тваёй) жанчыны і хараство (не твайго) букета напачатку «Сцюдзёнага выраю»? Дык прыкладаю свой малюнак да ліста. Людцы добрыя, хто з вас будзе ў Штатах, сустрэньцеся з Вілаў, аддайце яму, хай узгадае пра нашае спатканне, хай усміхнецца ды запэўніцца, што лепей зырыць на чужыя кветкі, чым на чужых жанчын.

Заўвага рэд. «Ахрэм»: малюнак да ліста прычэплены не быў.

Я не надта здольная да красамоўнасцяў, больш маю досведу ў пісанні лаканічных пранумераваных планаў, кожны з пунктаў якіх багаты магчымасцямі зрынання канстытуцыйнага ладу, але ж сканчаецца заўсёды іншай пісанінай — тлумачэннямі ў пракурорскіх кабінетах. Ну дык не буду бурыць уласнае пачуццё стылістыкі і працягну ў сваёй нешматслоўнай манеры.

Далей я збіраюся адказаць на два пытанні. Першае: хто напісаў «Сцюдзёны вырай»? Другое: «Як я даведалася аб тым, што „Сцюдзёны вырай“ напісаў менавіта гэты чалавек?»