Olga Tokarczuk: Prawiek I Inne Czasy

– Przynieś mi worek mąki do domu – powiedziała.

Odtąd przestała czekać na męża.

Eli postawił worek na podłodze i zdjął płócienną czapkę. Miętosił ją w ubielonych dłoniach. Podziękowała mu, ale on nie wyszedł. Zobaczyła, że zagryza wargi.

– Chciałbyś się napić kompotu?

Przytaknął. Podała mu kubek i patrzyła, jak pije. Opuścił długie, dziewczęce rzęsy.

– Miałabym do ciebie prośbę…

– Tak?

– Przyjdź wieczorem narąbać mi drzewa. Możesz?

Kiwnął głową i wyszedł.

Czekała całe popołudnie. Upięła włosy i patrzyła na siebie w lustrze. Potem, gdy przyszedł, gdy rąbał drzewo, wyniosła mu zsiadłego mleka i chleba. Przysiadł na pieńku i jadł. Sama nie wiedziała dlaczego, opowiedziała mu o Michale na wojnie. Powiedział:

– Wojna już się skończyła. Wszyscy wracają.

Dała mu woreczek mąki. Poprosiła, żeby przyszedł następnego dnia, a następnego dnia poprosiła go, żeby przyszedł znowu.

Eli rąbał drzewo, czyścił piec, robił drobne naprawy. Rozmawiali rzadko i zawsze na błahe tematy. Genowefa przyglądała mu się ukradkiem, a im dłużej na niego patrzyła, tym bardziej jej wzrok przywiązywał się do niego. Potem już nie mogła na niego nie patrzeć. Pożerała go wzrokiem. Pewnej nocy śniło jej się, że kocha się z jakimś mężczyzną, i nie był to ani Michał, ani Eli, tylko ktoś obcy. Budziła się z poczuciem, że jest brudna. Wstawała, nalewała do miski wody i myła całe cało. Chciała zapomnieć o śnie. Potem patrzyła przez okno, jak robotnicy schodzą się do młyna. Widziała, że Eli ukradkiem patrzy w jej okna. Chowała się za firankę, zła na siebie, że serce wali jej jak po biegu. „Nie będę o nim myśleć, przysięgam” – postanawiała i brała się do pracy. Koło południa szła do Niedzieli, zawsze jakimś trafem spotykając Elego. Zdziwiona własnym głosem, prosiła go, żeby przyszedł.

– Upiekłam ci bułkę – powiedziała i pokazała na stół.

Usiadł nieśmiało i położył swoją czapkę przed sobą. Ona usiadła naprzeciwko patrząc, jak je. Jadł ostrożnie i powoli. Białe okruszki zostawały mu na wargach.

– Eli?

– Tak? – podniósł na nią wzrok.

– Czy ci smakowało?

– Tak.

Wyciągnął przez stół dłoń ku jej twarzy. Cofnęła się gwałtownie.

– Nie dotykaj mnie – powiedziała.

Chłopiec spuścił głowę. Jego dłoń wróciła do czapki. Milczał. Genowefa usiadła.

– Powiedz, gdzie chciałeś mnie dotknąć? – zapytała cicho.

Podniósł głowę i spojrzał na nią. Wydało jej się, że widzi w jego oczach czerwone błyski.

– Dotknąłbym cię tu – wskazał miejsce na swojej szyi.

Genowefa przeciągnęła dłonią po szyi, pod palcami poczuła ciepłą skórę i pulsowanie krwi. Zamknęła oczy.

– A potem?

– Potem dotknąłbym twoich piersi… Odetchnęła głęboko i odrzuciła do tyłu głowę.

– Powiedz, gdzie dokładnie.

– Tam gdzie są najdelikatniejsze i najbardziej gorące… Proszę cię… pozwól…

– Nie – powiedziała.

Eli poderwał się i stanął przed nią. Czuła jego oddech pachnący słodką bułką i mlekiem, jak oddech dziecka.

– Nie wolno ci mnie dotknąć. Przysięgnij na swojego Boga, że mnie nie dotkniesz.

– Dziwka – wychrypiał i rzucił na ziemię zmiętą czapkę. Trzasnęły za nim drzwi.

Eli wrócił w nocy. Zapukał delikatnie, a Genowefa wiedziała, że to on.

– Zapomniałem czapki – powiedział szeptem. – Kocham cię. Przysięgam, że cię nie dotknę, dopóki sama tego nie zechcesz.

Usiedli na podłodze w kuchni. Smugi czerwonego żaru oświetlały im twarze.

– Musi się wyjaśnić, czy Michał żyje. Wciąż jestem jego żoną.

– Będę czekał, ale powiedz, jak długo?

– Nie wiem. Możesz na mnie patrzeć.

– Pokaż mi piersi.

Genowefa zsunęła z ramion nocną koszulę. Czerwono błysnęły nagie piersi i brzuch. Słyszała, że Eli wstrzymał oddech.

– Pokaż mi, jak mnie pragniesz – szepnęła. Odpiął spodnie i Genowefa zobaczyła nabrzmiały członek. Poczuła tę rozkosz ze snu, która była ukoronowaniem wszystkich zabiegów, spojrzeń i przyśpieszonych oddechów. Ta rozkosz była poza wszelką kontrolą, nie można jej było zatrzymać. To, co się teraz pojawiło, było przerażające, ponieważ już więcej nic być nie mogło. Oto spełniało się, przelewało, kończyło i zaczynało, i odtąd wszystko, co się stanie, będzie nijakie i obmierzłe, a głód, który się obudzi, będzie jeszcze potężniejszy niż kiedykolwiek przedtem.

Dziedzic Popielski tracił wiarę. Nie przestawał wierzyć w Boga, ale Bóg i cała ta reszta stawały się jakieś bez wyrazu, płaskie, jak ryciny w jego Biblii.

Wszystko wydawało się Dziedzicowi w porządku, kiedy z Kotuszowa przyjeżdżali Pelscy, kiedy grał wieczorami w wista, kiedy rozmawiał o sztuce, kiedy odwiedzał swoje piwnice i przycinał róże. Wszystko było w porządku, gdy z szaf pachniało lawendą, gdy siedział przy swoim dębowym biurku z piórem ze złotą obsadką w ręce, a wieczorem dłonie żony rozmasowywały mu zmęczone plecy. Ale kiedy tylko wychodził, wyjeżdżał gdzieś poza dom, choćby do Jeszkotli na brudny rynek czy do okolicznych wsi, traci! wręcz fizyczną odporność na świat.

Widział rozsypujące się domy, spróchniałe płoty, wytarte przez czas kamienie, którymi wybrukowano główną ulicę, i myślał: „Urodziłem się za późno, świat ma się ku końcowi. Już po wszystkim.” Bolała go głowa, wzrok osłabiał się – dziedzicowi wydawało się, że jest ciemniej, marzły mu stopy i jakiś nieokreślony ból przenikał go całego. Było pusto i beznadziejnie. I znikąd pomocy. Wracał do pałacu i chował się w swoim gabinecie – to na jakiś czas zatrzymywało świat w jego rozpadzie.

Świat jednak rozpadł się i tak. Dziedzic uświadomił to sobie wtedy, gdy zobaczył swoje piwnice po powrocie z pośpiesznej ucieczki przed kozakami. Wszystko w nich było zniszczone, potłuczone, posiekane, spalone, rozdeptane i rozlane. Oglądał straty, brodząc po kostki w winie.

– Zniszczenie i chaos, zniszczenie i chaos -szeptał.

Położył się potem na łóżku w swoim splądrowanym domu i rozmyślał: „Skąd się bierze na świecie zło? Dlaczego Bóg pozwala na zło, przecież jest dobry? A może Bóg nie jest dobry?”

Na dziedzicową melancholię lekarstwem stały się zmiany zachodzące w kraju.

W osiemnastym roku wiele było do zrobienia, a nic tak nie leczy smutku jak działanie. Cały październik dziedzic powoli rozpędzał się do czynu społecznego, aż w listopadzie opuściła go melancholia i znalazł się po drugiej stronie. Teraz dla odmiany prawie wcale nie spał i nie miał czasu jeść. Kursował po kraju, odwiedził Kraków i zobaczył go jak obudzoną ze snu księżniczkę. Organizował wybory do pierwszego sejmu, był założycielem kilku towarzystw, dwóch partii i Małopolskiego Związku Posiadaczy Stawów Rybnych. W lutym następnego roku, gdy uchwalono małą konstytucję, dziedzic Popielski się zaziębił i znowu znalazł się w swoim pokoju, w swoim łóżku, z głową zwróconą ku oknu – czyli w miejscu, z którego wyruszył.

Z zapalenia płuc wracał do zdrowia jak z dalekiej podróży. Dużo czytał i zaczął pisać pamiętnik. Chciał z kimś porozmawiać, ale wszyscy wokół wydawali mu się banalni i nieciekawi. Kazał więc sobie znosić do łóżka książki z biblioteki i pocztą zamawiał nowe.

Na początku marca wyszedł na swój pierwszy spacer po parku i znowu ujrzał świat brzydki i szary, pełen rozkładu i zniszczenia. Nie pomogła niepodległość, nie pomogła konstytucja. Na ścieżce w parku zobaczył, jak z topniejącego śniegu wyłania się czerwona, dziecięca rękawiczka, i nie wiadomo dlaczego ten widok głęboko zapadł mu w pamięć. Uporczywe, ślepe odradzanie się. Bezwład życia i śmierci. Nieludzka machina życia.