Павал Севярынец - Нацыянальная ідэя. Фэнамэналёгія Беларусі

Дастаткова толькі ўявіць сабе ўсю гэтую шчодрую насычанасьць карысным рэчывам, усю калясальную архітэктуру нетраў, бляск каштоўных мэталаў і пульсацыю вадкасьцяў, каб зразумець, наколькі важокае беларускае пачуцьцё роднае зямлі. “Гасподняя зямля і поўня яе!” (Псальмы 23:1).

Але ж Беларусь – гэта ня столькі зямля, колькі вада. “Краіна водаў і туманаў” паводле Дарыя. Мора Герадота. Краіна крыніцаў, азёраў і балотаў, рэкаў, што выліваюцца на паў-Эўропы. Жывая празрыстасьць, напоеная пералівамі сьвежасьці, – яна прымушае згадаць, што і сам чалавек на 70% складаецца з вады. Беларусь, поўная чаша вады – ідэальная купель для ўсёй Эўропы. Ці не таму бальшавікі намагаліся правесьці тут татальную мэліярацыю?

Беларусь – абшар унікальнае прыроднае гармоніі. Ціхая, чыстая, прасьветленая. Сэрца Эўропы! У адрозьненьне ад украінскіх стэпаў, расейскіх палёў ды прыбалтыйскіх нізінаў, Беларусь разнастайная й пераменлівая, як само сэрца. Тут сыходзяцца галоўныя эўрапейскія прыродныя зоны, лесастэп і мяшаныя лясы з таёжнымі хвойнікамі, тут праходзіць водападзел Балтыкі й Чарнамор’я, тут можна ўбачыць і забалочаныя імшары Палесься, і швайцарскія краявіды Лагойска, Наваградка, Мазыра. Запаведныя мясьціны, сардэчныя таямніцы між лёгкіх Эўропы! Дзіўны краявід. Нібыта раўніна – але ўсё глыбамі, ярамі, рачнымі далінамі. Беларускія ледавіковыя ўзгор’і – рэльеф вялікае гісторыі. Беларуская містыка прасторы: быццам крушні замкаў і валы войнаў, горы трупаў, парослыя лесам, прывіды векавых правалаў і абрываў – зграмажджаныя стагодзьдзі векавечнай велічы й смутку. Паглядзіце, як уздымаецца й ападае зямля, калі едзеш па Беларусі: краіна дыхае!

“Вось, Гасподзь, Бог твой аддае табе зямлю гэтую, ідзі, вазьмі яе ў валоданьне, як казаў табе Гасподзь, Бог бацькаў тваіх, – ня бойся й не жахайся”.

Для Беларусі невыносны савецкі бруд на вуліцах, іржавыя шкілеты даўгабудаў і пячоры хрушчоўскіх пад’ездаў. Беларусь ня можа жыць на памыйных задворках, сярод задымленых кацельняў і прапахлых гнільлю агароднінных базаў. Беларусь прагне смарагдавай траўкі й бруку на вуліцах, двухпавярховых катэджаў за горадам і паху жывых кветак пад вокнамі, вытанчанай барокавай скульптуры на фасадах і працоўных месцаў у празрыстым ад шкла, электронікі й плястыку офісе. І ўжо зьявіліся тыя, хто разумее, што такую цудоўную, бліскучую Беларусь на гэтай зямлі з усёй пяшчотаю й майстэрствам давядзецца ствараць сваімі рукамі. Гэтыя людзі выдатна ўсьведамляюць, што пачынаць шыкоўнае эўрапейскае жыцьцё трэба з саміх сябе. Яны разумеюць, што разруха не ў прыбіральнях і лужынах, а ў галовах і сэрцах. Яны разумеюць, што толькі ўнутрана чысты народ у стане ствараць чысьціню вакол сябе. Яны разумеюць, што толькі поўная любові душа можа абудзіць любоў іншых да роднай краіны, народу й прыроды. Яны спасьціглі найважнейшы закон пераменаў: калі мы хочам зьмяніць да лепшага штосьці навокал, мы мусім спачатку зьмяняцца й рабіцца лепшымі самі. А пакуль нам сорамна за тое, што творыцца ў Сэрцы.

Так, Беларусь – геаграфічны цэнтар Эўропы, пра які адзін з заснавальнікаў геапалітыкі Мак Кіндэр сказаў: “Хто валодае Усходняй Эўропай – той валодае Сэрцам Зямлі, хто валодае Сэрцам Зямлі, той кіруе Эўразіяй, хто кіруе Эўразіяй – той пануе ў сьвеце”.

За геапалітычны кантроль над Усходняй Эўропай зацята змагаліся імпэрыі й звышдзяржавы: мангола-татары й крыжакі, Бізантыя й Рым, туркі й Расея, Напалеон і Гітлер, ЗША і СССР. Беларусь – ядро Ўсходняе Эўропы – перажывала плянэтарныя сардэчныя прыступы й інфаркты цягам усёй сваёй гісторыі. За тысячу гадоў краіна Беларусь у выніку войнаў, пасіянарных выбухаў і акупацыяў то сьціскалася, то пашыралася – білася й пульсавала, як сапраўднае сэрца. Сёньняшнія абрысы дзяржаўнае мяжы даюць нам сьціснутае сэрца, зьедзенае ранамі ды шнарамі. Але мапы захоўваюць і вялікае этнічнае сэрца – ад Вільні й Беластоку да Бранску й Смаленску, большае ды скругленае. Вялікае сэрца зь сінімі жыламі рэкаў, з водападзелам паміж перадсердзямі Нёмана й Дняпра й жалудачкамі Прыпяці ды Дзьвіны, што напружваецца, штосэкунды выціскае зь сябе патокі крыві, і дае жыцьцё вялізнаму целу эўрапейскага чалавецтва.

Як жа патрэбна зараз Эўропе жывое сэрца! Вера, якая сьціскаецца ў кулак, і любоў, што хвалямі захлынае душу – гарачае, моцнае, адкрытае Богу Сэрца!.. Беларускае сэрца акумулявала й асымілявала, набірала й пераўтварала, усмоктвала й расьсейвала па сьвеце мільёны людзеў, тысячы гнаных праведнікаў ды герэтыкаў, сотні паэтаў ды музыкаў. Сардэчныя беларусы пераўтваралі дэспатычную Расейскую імпэрыю й ганарлівую Польскую карону ў Расею вялікай культуры й рамантычную Рэч Паспалітую.