Георгій Валкавыцкі - У каменным крузе

— O, patrz, patrz — nasz obrońca! Prawy bek!

Упершыню спазнаў смак славы.

Рэха перамог прыцягнула з горада новых футбалістаў. Ужо мы паказвалі салідную гульню. Клеілася гарадская зборная. Расля прага подзвігу.

Ад галавакружэння выбавіла паліцыя. Прагнала нас з нямецкага поля. Не выбіла толькі з галавы ідэі. Наўзбоч Steffeck Strasse, за яўрэйскімі могілкамі знайшлі мы дзікі лужок — і там, назіраючы за дарожным рухам, рыхтаваліся да вышынных узлётаў.

А тым часам Мішэль поўным ходам вёў тэатральныя рэпетыцыі. Атрымаў ужо і дазвол на пастаноўку, распрадаў білеты. А перад генеральнай рэпетыцыяй „нарачоны” заяўляе:

— Выбачай, Мішэль... і гэдэ.

Здавалася, героі змовіліся знішчыць тэатр. Але хоць і загналі дырэктара ў тупік, волі ягонай не зламалі. Непераборлівы ў сродках, не аблашчваў ганарліўцаў, выставіў на пробу наша сяброўства. Што было рабіць, падаў я сябру руку дапамогі, згадзіўся на ролю нарачонага. Ратаваў не так сябра, як ідэю — супольную. А роля як роля. Не надта каб складаная. Ды як яе адолець у маланкавым тэмпе? Рэжысёр дае палёгку, магу імправізаваць. Маім заданнем, перш за ўсё, паглынуць вачыма нарачоную, час ад часу кідаць рэплікі, і ў фінале хапіць абранніцу ў гарачыя абдымкі.

Экзамен залічыў я на тройку. З першым настаўленнем не было клопату. Мая партнёрка — чароўная дзяўчына, паглынаў яе з апетытам. І рэплікі былі што трэба. Апраставалосіўся ў канцы. Справа ў тым, што да чараўніцы заляцаўся сам рэжысёр. А тут — які шэльма! — крычыць на мяне:

— Цалуй яе! Ну, цалуй!

Аказваецца, я толькі падаваў від, што цалую. А трэба аўтэнтычна — уводзіў у сістэму Станіслаўскага. Глядач не любіць прыкідвання. А ў мяне, цельпука, маральныя цуглі, не хапае адвагі пацалаваць гераіню — баюся: пасля гэткага ўчынку яна адвернецца ад Мішэля. Ну і атрымаў па заслугах: нарачоная зірнула на мяне з дакорам. Абяцаю выправіць памылку пры адкрытай заслоне.

І вось той дзень. Сцэна на Appelbaum Strasse размаляваная казачнымі ўзорамі. Набітая зала. Прыйшлі не толькі нашы і французы, але і з горада. У першым радзе лагерны істэблішмент: абодва лагерфюрэры, іхнія падручныя, прыкарытная чэлядзь. Дрыжу ад хвалявання. Зыркаю на Мішэля — рассеўся ў фатэлі, пыхкае люлькаю, кіўкамі галавы адабрае маналог свата, быццам сядзіць у ціхім пакоі, а не ў люднай зале. Геній! Маці (Ганорка) ходзіць каля стала, рыхтуе пачастунак і ласкава лыпае на будучага зяця. А я з нарачонай (Ясяй) твар у твар. І бачу толькі яе вочы. Паглынаю іх (па сцэнарыю) і адкрываю (не па сцэнарыю), што яны зялёныя-зялёныя. Такіх вачэй не бачыў з роду. Смарагд самай высокай пробы.

— Што так глядзіш на мяне? — паўшэптам цікавіцца Яся.

— У цябе цудоўныя вочы.

— Падабаюцца?

— Вельмі.

— Ой, не глядзі так.

— Калі інакш не магу.

— Мішэль наказаў?

— Не, па сваёй волі.

— Ой...

Добра, што не паспеў вывучыць ролі. Смарагдавы цуд падказваў мне словы, міміку і дзеянне. І калі пачуў бацькоўскае „дабро” і прыціснуў да сябе партнёрку, здалося мне, што здаў жыццёвы экзамен. І быў шчаслівы. Бурныя воплескі, вядома, запісаў на свой рахунак. А ці пацалаваў Ясю? Наўрад.

Акрамя камедыі, былі скетчы, песні і танец. Тут вылучылася Лёля і рускі інжынер (не з фабрыкі). Яна — акрабатычным шпагатам, ён — эксцэнтрычнай чачоткай. Абое мастакоўскім чуццём выведалі наша мерапрыемства, з’явіліся ў разгар падзеі, і мы выпусцілі іх на сцэну без рэпетыцыі. І не памыліліся.

Падахвочаны поспехам, Мішэль пачаў пісаць п’есу з лагернага жыцця. А я наклікаў на сябе бяду. Плаваў у аблоках, уявіў сябе адораным артыстам, і калі з Панямоння прывезлі новы кантынгент, вырашыў выпрабаваць на ім свой талент. І страціў пачуццё рэальнасці. Выстраіўся пад лагерфюрэра. Меў хромавыя боты, галіфэ, чорную куртку, лыжную казырчастую шапку. Чаго яшчэ трэба? Чырвоны шматок на рукаў. Гакенкройц нарысаваў вуглём. Пераапрануўся:

— Ну, як?

— Першы сорт! — кажа „Сват”, які згадзіўся згуляць ролю перакладчыка.

— Дзейнічаем зыходзячы з сітуацыі.

Дарэчы, наш лагерфюрэр ніколі ў падобным адзенні не хадзіў. Але адкуль новым ведаць, як апранаецца наш лагерфюрэр. Яны яго, пэўна, вось такім і ўяўляюць. Пайшлі ў крайнюю штубу, да дзяўчат. А там поўна кавалераў.

— Was ist los!? — стаўлю з парога законнае пытанне. — Warum hier ist viel Mann?

— Пан лагерфюрэр пытае, што тут дзеецца? — перакладае Янэк Шуміцкі. — Чаму тут толькі мужчын?

Хлопцы скусціліся пасярод штубы, дзяўчаты сарамліва стаяць між ложкамі. Усе з пытальным позіркам у пашыраных вачах.