Васіль Петручук - Клавуня, гэта я, твой Вася

1980 г.

Цяпер усюды аднолькава, ці ў горадзе, ці ў вёсцы. Святло ў горадзе — святло ў вёсцы, трактар у горадзе — трактар у вёсцы, самаход тут і там. Самагонка ў горадзе — самагонка ў вёсцы (вясковыя лепшыя, бо з жыта, а не з цукру), авечкі там і там, сабак поўна ўсюды, свіней хоць адбаўляй, а свініны малавата (у горадзе і ў сяле) Адукацыя зраўнялася, бо ж зборныя школы; вопратка зраўнялася, бо ўся купная. Дываны, мэбля, тэлевізары ідэнтычныя. Ну, можа адно толькі адрознівае горад ад вёскі. У вёсцы няма трамваяў, а ў горадзе вясковага малака. Але хто на такія дробязі звяртае ўвагу? Галоўнае — умовы жыцця зраўняліся і культура. Напрыклад, рук не мыюць перад ядой у горадзе і на вёсцы. Ой, ой, зараз шум. Не гавару пра ўсіх. Рэстараны, забягалаўкі таксама аднолькавыя, не маюць чаго зайздросціць адны другім. А вось мястэчкі перараслі гарады ў галіне навуковага сексуалізму!

Калі я крыху гэтым заняўся, то ўбачыў, што жанчыны мястэчак куды лепш умеюць заспакоіць нашу цікавасць і ахвоту раскошнага перажывання трывожнай ночы. У горадзе намеру Беластока няма аніякіх атракцый. У вялікай агламерацыі ўсё, што робіцца, адбываецца паціху, і нічога ніхто аб нікім не ведае. Усе задаволены і нават няма з каго крыху пасмяяцца. На вёсцы любяць больш атракцый. Наогул вясковы народ весялейшы.

Нядаўна адзін мой знаёмы паехаў у мястэчка на кірмаш прадаваць кабылу і вала. Прадаў. Толькі за кабылу ўзяў трыццаць пяць тысяч злотых. А колькі завала — ніхто не ведае. Ну, калі прадаў, то зайшоў у "рыгалаўку" выпіць барыш. А гэта чалавек, які аж дрыжыць, калі ўбачыць чужую жонку. Тады ён п'е гарэлку, а сліна цячэ з рота, як у сабакі, ды вочы вылазяць з ілба. Так было і цяпер, калі лакомы на секс хітрун прадаў кабылу і бычка. Ён уявіў сабе Дон Жуанам, калі прыкмеціў, што жанчына (год пад шэсцьдзесят) за суседнім столікам сочыць за ім. З'ядаў яе позіркам. І трапіў на кручок. Пайшлі разам да яе на кватэру з мэтай перажыць прыгоду. Распрануўся, а тут уваходзяць два вярзілы. Вопратку з кашальком забралі, аматара чужога ложка адлупцавалі і ў кальсонах выкінулі з хаты. Добрымі былі людзьмі, бо чаравікі выкінулі за ім, каб бегучы дадому, не пакалечыў ног.

Над раніцай дабрыў дахаты.

— Бандыты пераступілі, — тлумачыцца перад жонкай, — разам з вопраткай забралі і грошы.

Яна аднак у банду не паверыла. Калі прыціснула яго добра, "прызнаўся": пасля выпіўкі нейкія мужчыны зацягнулі яго сілай у "чужую хату і ўсё забралі. Адрас падаў, думаў, жонка грошы адбярэ.

І жонка паехала ў мястэчка. Застаўшы пад указаным адрасам жанчыну, пачала прасіць, каб тая пашкадавала яе і вярнула хаця б за кабылу (ужо чорт з валом, няхай прападае). А тая бессаромна задзерла спадніцу і, ляпнуўшы рукой па голым пузе, сказала: "Кабыла тут, толькі грыва відаць".

І паслала цётку к чорту.

Вось гэта атракцыя! Хто ведаў бы аб гэткім у горадзе?

1980 г.

(Карэспандэнцыя з Чэхаславакіі)

Усе мамы, бабулі і цёткі ведаюць казкі аб гномах. Расказваюць гэтыя казкі, сваім дзецям і ўнукам. А я хачу расказаць вам праўду пра гэтых мілых і сімпатычных карлікаў, якія ананімна і бескарысна памагаюць людзям.

Усе пра іх ведаюць, але дзе яны жывуць — хто адкажа? А вось я ведаю. Гномы пасяліліся ў Чэхаславакіі. Не ведаю, што ім тут так спадабалася: людзі, горы ці паветра? Людзей тут малавата — кожныя рукі на вагу золата, гор многа, але яны ў поўным сэнсе слова хлеба не даюць, а паветра... Паветра тут не найлепшае, навакол фабрыкі і электрастанцыі, усюды дым і сера. Ну, не лічыце курортаў, як Карлавы Вары, Францішкавы Лазні і іншыя. Там паветра сярэбранае — чыстае і здаровае. Але ў гэтых курортных мясцінах якраз найменш гномаў. Яны ўпадабалі сабе вёску. Тую вёску, якая забяспечвае ўсю краіну хлебам, малаком, мясам.

Усе ведаем, у Чэхаславакіі зямля дзяржаўная і кааператыўная. Няма тут аднаасобнікаў. У вёсках не відаць курэй, гусей, свіней і качак. Усім гэтым неабходным забяспечваюць насельніцтва вялікія гадаўляныя фермы. І ніколі не здарылася, каб нават у такім гарадку, як Кадань, не хапала чагосьці.

Ці гэта ўсё такое дзіўнае, што я тут сказаў? Па-мойму, не. Усюды людзі павінны так працаваць і гаспадараваць, каб усё мець. Дзіўнае тое, што ніхто з нас ніколі не бачыў тут людзей на палях. Калі яны сеюць — невядома (а засеяна), калі яны жнуць — невядома (а ўсюды выжата), калі яны аруць — таксама невядома (а ўсюды заарана). Людзі абрабляючыя зямлю, відаць толькі ў суботу і нядзелю, калі яны корпаюцца ў сваіх гародчыках. Усю рэшту зямлі абрабляюць гномы. Збегліся яны сюды, мабыць з усяе Еўропы. А вось да нас чамусьці не горнуцца. Мусіць баяцца нас.