Андрэй Федарэнка - Ціша

Потым сядалі за стол. І тут у Петрыка вочы разбягаліся. Вэнджаная рыба з белым слоем тлушчу — з Латвіі прысылаў цёткі Танін брат; катлеты, і каўбаса, і галубцы, і з прывезенай імі свежай гародніны — вінегрэт і салаты… І гэта ў будні дзень, без аніякага свята. Дзядзька Стах наліваў сабе віна, перад тым, як выпіць, пытаў у Петрыка:

— Ты ведаеш, колькі тут калорый? Больш, чым у катлеце!

Цішу ён трымаў на каленях. Яна лезла мордачкай ва ўсе міскі, да якіх магла дацягнуцца, ніхто на яе не гыркаў, ёй дазвалялася за сталом тое, што і людзям.

— Ну, бачыш, як я жыву? У мяне ўсё! А ў кулака?

— Бачу, Стахвейка… Такія харомы… Каму яны застануцца? Лена замуж выйдзе, пабудуеш каператыў… А тут? Кватэра вялізная… Мо на сваю Цішу перапішаш? — няўмела жартавала маці. — А мо і майму Петрыку, твайму роднаму пляменніку, перападзе на долю…

На што цётка Таня адказвала:

— Ат, тыя кватэры… Абы голаду не было. Без кватэры можна пражыць, а не паеўшы — не пражывеш.

А дзядзька Стах казаў:

— Ах ты мая Ціша! Ах, ха, ха, — або, каб перавесці гутарку з кватэрнага пытання, проста тыркаў пальцам у тэлевізар. — Ясір Арафат! Цалавацца ў Маскву прыехаў! Я ж вас пацалую…

У кожным пакоі ў іх стаяў тэлевізар, і яшчэ адзін — маленькі — на кухні. Гэты куханны не выключаўся ніколі, і чамусьці заўсёды, у які б час Пятрок з маці не прыехалі, па ім паказвалі адно й тое ж: Палесціна, арабы ў сваіх стракатых хустках і без хустак, яўрэі ў ярмолках і з пейсамі і без ярмолак і без пейсаў; аб’ядноўвала іх тое, што і арабы, і яўрэі заўсёды былі аднолькава ўзбуджаныя, крычалі і махалі рукамі.

— Ніяк не супакояцца, — здзіўлялася цётка Таня. — І за што яны ўсё ваююць?

— За мір у Еўропе, — патлумачыў Стах.

— Ты яшчэ не гаварыў з настаўнікам? — нагадала маці. — Пра Петрыка? — яна хацела выцыганіць у багатага дзевера хоць нешта практычнае. — Памятаеш, ты казаў, настаўніка ведаеш.

— Хто? Я? Ды я яго яшчэ такога, як Петрык, памятаю, як аблупленага ведаю! Гэта ж мае суседзі! На адной лесвічнай пляцоўцы…

Петрык ужо бачыў тыя дэрмацінам абабітыя дзверы, за якімі жыў яго будучы настаўнік. Ведаў, што настаўніка завуць Леанід Міхайлавіч (Стах казаў проста — Лёнька, або Лейба), у яго жонка Лена, у іх дзяўчынка-немаўля. Яшчэ там жылі бацькі настаўніка: дзядзька Міша (Стах казаў — Мейша) — мяснік у гастраноме, і цётка Броня, хворая. Цётка Таня часта хадзіла мераць ёй ціск.

— Ты абяцаў з настаўнікам пагаварыць…

— З Лёнькам? Абяцаў — пагавару. Маё слова — браня. Не цяпер толькі, а гадоў праз пяць. Ён жа з пятага класа вучыць, фізіку… Ён, Лёнька, такі — ён паможа! Алене маёй памог, і Петрыку, пляменніку майму, паможа.

— А вы як з імі, добра жывяце? Не сварыцеся?

— Мы? З імі?! Ды душа ў душу! Яны мяне паважаюць — ты што! Броня хворая, ціск мераць трэба, Таню завуць… А так яны такія ж, як мы! Таксама хварэюць, працуюць, у гастраном ходзяць…

— Можа, ім прывезці што? Бульбачкі, яек, грыбоў… Дык перадаваць жа сорамна…

— Чаго? Прывязі — Таня перадасць. Толькі мяса не вязі — у іх хапае.

— А гуся?

— Ну, гуся можна.

— Вы ж хаця з імі не сварыцеся, жывіце дружна…

— А каго яны будуць зваць ціск мераць? — лагічна заўважыў Стах. — У нас дружба — ты што! — вадой не разліць! Я іду ў гастраном: «Міша, мне лапатку!» Ён выбера ўжо… Да грама адсячэ! Ён мяне навучыў мяса выбіраць, па пражылках: калі белыя — маладое, сінія — брак. У лазню разам ходзім — яны таксама ў лазню, як і мы, ходзяць — там, у лазні, і пазнаёміліся. А да таго жылі — і не ведалі, што суседзі. Неяк у лазні, у буфеце, я каньяк бяру, гляджу — Міша з гастранома! Я крычу на ўвесь буфет: «Міша!» Ён таксама п’е, як і ўсе. Ну, выпілі, ён пытае: «Вы яўрэй?» Я кажу — чаму, я нармальны чалавек.

Дзядзька Стах схапіў Цішу на рукі, прыціснуўся шчакой да мордачкі:

— Ах, ха, ха. Я, скажы, Ціша, нагмальная…

Смяяўся дзядзька Стах. Смяялася недалёкая цётка Таня. Пасміхалася, ківаючы галавою, прымушана і неяк нават як бы зусім нявесела, маці. А сама больш, сама шчыра смяяўся Петрык, уяўляючы, як Ціша гаўкае: «Наг! — мальная!» Цётка Таня паглядзела на гадзіннік:

— Ціша на вулку хоча? Гуляць пара Цішы?

Гэта быў ветлівы знак, што гасцям трэба варушыцца. Дзядзька Стах таксама сабраўся, каб заадно выгуляць Цішу і правесці гасцей. Калі выйшлі, Петрык яшчэ раз паглядзеў на суседнія, у ромбах, дзверы. Уявіў за імі хворую Броню, яе мужа-мясніка — вялізнага дзядзьку ў брудна-белым, з крывавымі плямамі фартуху, са шчарбатай сякераю ў руцэ… Бацька-мяснік трывала пераплёўся з сынам-фізікам, а гэта ўсё разам стварала даволі-такі страшнаваценькую карціну Петрыкавай будучыні.