Владимир Федосеенко - Віхры на скрыжаваннях

Партызаны, крадучыся, разышліся ва ўсе бакі, а камандзір прытрымаў Анатоля за рукаў і сказаў:

- Пойдзем удвух.

І камандзір з Анатолем папаўзлі да падазронага месца. Уперадзе куст, адтуль данесліся нечыя ўздыхі. Можа, у засадзе хто заснуў ды сапе, а можа, Пыліла паранены? Але зноў стала ціха. Мікола адпіхнуў Анатоля рукой і паказаў, каб ён не поўз побач. Рухаліся вельмі павольна, амаль разам падпаўзлі да куста, але там нікога не было. Што за праява? Можа, звер які бегае тут? Заляглі, слухаюць, зноў уперадзе, зусім блізка, нешта шоргае, грукае. Прыгледзеліся - роўнае поле, нікога не відаць. «Ці гэта ў вушах у мяне?» - перастаў верыць самому сабе камандзір. Ён падпоўз да Анатоля і ціха запытаў, ці чуе што ён. Той сцвярджальна кіўнуў галавой і паказаў рукой уперад. Мікола выставіў перад сабой аўтамат і зноў папоўз. Перад самым носам з'явілася нешта чорнае. Яма!

- Хто там? - запытаў Мікола.

Але адказу не было.

- Павел, Павел! - аклікнуў камандзір.

- Я, я! - данёсся з глыбіні голас.

- Ціха! Маўчы...

Мікола сказаў Анатолю сабраць хлопцаў. Хутка падышлі ўсе. Яны звязалі з рамянёў моцную вяроўку і апусцілі ў яму. Пыліла адразу ж учапіўся за канец, і хлопцы выцягнулі яго. Ужо наверсе ён збянтэжана глядзеў на ўсіх і часта дыхаў.

- Гэта ж трэба, і чаго яго чорт сюды пагнаў, - гаварыў камандзір. - Вунь дзе мы адыходзілі, а ён павярнуў і нібы знарок у яму.

- Гэта не яма, а калодзеж, і шчасце маё, што ён закіданы. Мне здалося, што за намі пагоня. Я хацеў залегчы і збоку страляць.

- Не знайшлі б мы, дык стрэліў бы.

- Я вылез бы, бо там зруб гнілы і я выразаў ужо некалькі ступенек. Ужо быў да паловы далез, але абарваўся.

- А, хопіць. У цябе нейкая дробязная хітрасць. Ты лічыў, што нас дагоняць, а цябе не знойдуць, - са злосцю гаварыў Анатоль. - Калі ты хітры, дык павінен ведаць, што немцы ў цемнаце не кінуцца на аўтамат. Тым больш што немцы не ведалі, колькі нас.

- Я ж бег ззаду. Мяне б першага схапілі.

- Вось ты і пацвердзіў маю думку. А павінен разумець, што калі б за намі была пагоня, то ніхто б цябе не пакінуў. А так, як ты дзейнічаеш, дык можаш і нас падвесці.

Камандзір, убачыўшы, што паміж Паўлам і Анатолем завязваецца сварка, паспяшаўся іх развесці. Цяпер не да гэтага. Пакуль не развіднела, трэба адыходзіць. Партызаны трапілі на баразну ў жыце і моўчкі адзін за адным пайшлі ў напрамку да Залесся. Неяк заўсёды атрымлівалася, што камандзір, ідучы на дыверсіі, быў першым, а вяртаючыся назад, - апошнім. Цяпер ён нават адставаў ад хлопцаў, лавіў расстаўленымі пальцамі мохрыкі з пылком з жытнёвых каласоў, браў у рот і жаваў іх. Бываюць і ў баявых абставінах у чалавека хвіліны, калі ён выходзіць з напружанага стану, забывае на час, у якім жыве, і глядзіць на сябе збоку, успамінае тыя моманты, калі жыццё праходзіла ў радасці, у светлых марах. Мікола нават забыў, што ў яго за плячамі аўтамат, што ўперадзе крочаць хлопцы.

Не, гэта ён ідзе па сцяжынцы пасля заканчэння дзесяцігодкі, а ўперадзе Ліда. Яны ўдваіх, яны толькі ўдваіх сярод жытнёвай нівы. Усё навокал чыстае: і блакітнае неба, пад якім вісяць званочкі-жаваранкі, і хвалькі ніў, і тая сцяжынка, што з'яўлялася тады яшчэ толькі стартавай пляцоўкай для палёту іх цудоўных мар. Ідуць удваіх, адчуваючы нейкае няўлоўнае спляценне маладых душ. І хочацца ім, каб тая сцяжынка і той дзень цягнуліся бясконца...

Паказалася вёска. Партызаны з агарода зайшлі ў двор. Зазвінелі цуглямі пад павеццю коні і перасталі жаваць траву. Яны нібы прыслухоўваліся, каб пазнаць, хто гэта.

- Свае, Вараны, свае, - абазваўся Мікола і пайшоў пад павець.

Конь затаптаўся, тыцкаў мордай у твар гаспадара, лашчыўся. Мікола вельмі любіў свайго каня: за хуткі бег, за паслухмянасць.

У баі па загаду Міколы Вараны лажыўся. Або саскочыць партызан з сядла і пабяжыць у двор, а конь нібы ўкопаны, стаіць на вуліцы, чакае.

Пакуль Мікола песціў свайго любімца, партызаны аб нечым шапталіся.

Камандзір толькі пачуў, што яны гаварылі Анатолю: «Ідзі папрасі, дасць».

Анатоль нясмелым крокам падышоў да павеці.

- Што ты хочаш? - запытаў камандзір.

- Мікола, мы хочам з'ездзіць у Ніўкі. Дык вось каб ты даў мне каня.

- А на сваім чаго не хочаш?

- Мой спатыкаецца, ды і выгляд не той...

- Гэта да пралетарачкі? Дык яна ж не любіць цябе, - засмяяўся Мікола. - Я і кроку б да такой дзяўчыны не зрабіў. Трэба ж табе мужчынскі гонар мець, хоць яна і прыгажуня.

- Няхай не любіць. Мы паслухаем гітару, спяе нам што-небудзь.

- Спяе. На заводзе ў нас была парачка... а яна была пралетарачка... Сапраўды, голас добры ў яе. А чаму ты думаеш, што я не паеду?