Илья Ильф - Unuetaĝa Usono

Ni supozis, ke la oldulo konsideris sian filon kiel modesta, kvieta junulo, sed male tiu eble estis gangstero aŭ eĉ murdinto. Jes, malfacila estas sorto de geolduloj.

Grandega, fermita per krado, portalo estis alta kaj similis kaĝon por leonoj. Sur ambaŭ muraj flankoj pendis ŝtalaj lumigiloj. Apude staris tri policanoj. Ĉiu pezis almenaŭ du cent anglajn funtojn (ĉ.90 kg), kiujn konsistigis ne graso, sed muskolaro taŭga por subpremo kaj humiligo.

S-ro Ljuis ne estis en la prizono, ĉar li forveturis por ĉeesti elektadon de deputito por kongreso de l' ŝtato Nova Jorko. Sed tio signifas nenion, oni diris al ni. Dum telefona interparolado s-ro Ljuis domaĝis pri tio, ke li mem ne havas eblecon prezenti al ni la prizonon, sed li ordonis fari tion al sia asistanto.

Poste nin oni venigis en akceptejon, blankan ĉambron kun tre brilaj kraĉujoj, kaj fermis kradon. Ĝis nun ni neniam estis en malliberejo, sed eĉ tie ĉi, interne de ideala pureco kaj brilo, bruo pro fermata krado kaŭzis niajn timon kaj tremadon.

Asistanto de l' prizonestro estis maldika viro kun forta korpo. Ni senprokraste komencis observadon.

Hodiaŭ estis tago por rendevuoj. Ĉiun malliberulon, kompreneble se li ne ricevis kroman punon, rajtas viziti samtempe tri personoj. Granda ĉambro per poluritaj barieroj estas dividita je separaj kvadratoj, en kiuj staras po du benketoj: unu kontraŭ la alia. Sur unu sidas malliberulo, sur la alia sidas vizitantoj. Rendevuo daŭriĝas unu horon. Ĉe elirejo staras gardisto. Ĉiuj malliberuloj havas grizan veston, sed reguloj permesas vestiĝi duone je apartaj detalaĵoj: aŭ griza pantalono, aŭ griza svetero. En la ĉambro aŭdiĝis egala murmuro simila al la sama kiel en kineja vestiblo. Infanoj, venintaj por vidi patrojn, iufoje kuris trinki akvon. Jam konata oldulo konstante rigardis sian amatan filon. Mallaŭte ploris virino. Ŝia edzo, malliberulo, klininte kapon, rigardis siajn manojn.

Cirkonstancaro de rendevuoj estas videble simpla kaj do vizitantoj povas kaŝe transdoni al malliberuloj ion malpermesatan. Sed tio senutilas, ĉar post fino de rendevuo kaj reveno en kameron ili estos skrupule kontrolitaj.

En korto ni vidis grupojn de arestitoj, kiuj sunvarmiĝis kaj ludis pilkon (nia akompananto diris, ke tio estas itala ludo, ĉar en Sing-Sing troviĝas multaj italoj). Tamen en la korto oni povas vidi nur malpli grandan parton de malliberuloj. Ĉiuj ceteraj tiutempe spektis filmon en prizona kinejo.

— Nun en la malliberejo troviĝas du mil ducent naŭdek naŭ malliberuloj, — diris la vicprizonestro. — El ili okdek kvin personoj estas kondamnitaj por dumviva enŝloso kaj dek ses por elektra seĝo. Sendube ĉiuj dek ses kondamnitoj estos mortigitaj, kvankam ili esperas ricevi amnestion.

Novaj ejoj de Sing-Sing indas intereson. Sendube, ke konstruadon rimarkeble influis alta nivelo de usona tekniko kaj ĝenerale usona vivmaniero, kiu ĉi tie nomiĝas “the standart of living” (vivnormo).

Plej bonan prezenton pri la prizono povus doni bildoj, sed bedaŭrinde interne de Sing-Sing fotado estas malpermesata.

Jen kion ni interne vidis. Mallarĝaj, kiel ŝipaj kajutoj, kameroj, kun leonaj kradoj anstataŭ pordoj, okupas ĉiujn ses etaĝojn. En ĉiu etaĝo troviĝas metalaj galerioj kaj ŝtuparoj. Ĝi malpli similas iun loĝejon eĉ prizonan, sed pli iun mekanikan uzinon. Kameroj ne havas fenestrojn, sekve lumo penetras tien tra internaj kradoj.

Ĉiu kamero-kajuto havas liton, tableton kaj necesejon kovritan per polurita kovrilo. Sur muraj hokoj pendas radio-kapaŭdiloj. Du-tri libroj kuŝas sur tableto. Al muroj estas aligitaj diversaj bildoj: aŭ belulinoj, aŭ basbalistoj, aŭ ĉielaj anĝeloj laŭ gustoj de malliberuloj.

En tri novaj konstruaĵoj de l' prizono ĉiu malliberulo troviĝas en separata kamero. Dum konstruado oni pripensis kaj enigis ĉiujn plibonigojn laŭ usonaj normoj kaj do ĝi estas sufiĉe oportuna, se eblas uzi tiun ĉi vorton por la prizono. Ĉi tie sufiĉas lumo kaj freŝa aero.

— Mil okcent personoj estas dislokitaj ĉi tie. Restintaj kvin centoj troviĝas en la malnova konstruaĵo aperinta antaŭ cent jaroj. Iru ni tien.

Ĝi estis tute malsama kaj similis realan sultanan konstantinoplan malliberejon. En malgrandaj (mallarĝaj kaj malaltaj) kameroj oni ne povas vertikale stari kaj dum sido sur lito genuoj tuŝas kontraŭan muron. Litoj estas dunivelaj por du malliberuloj kuŝantaj unu super la alia. Tie ne sufiĉas lumo, forestas brilaj necesejoj kaj pacigantaj bildetoj kun anĝeloj. Nur malsekeco kaj timo.

Probable mienoj de niaj vizaĝoj iĝis iom angoraj, ĉar la vicprizonestro ŝerceme diris:

— Kiam vi venos ĉi tien kiel arestitoj, mi enlokos vin en novan konstruaĵon de l' prizono kaj vi iam eĉ povos vidi riveron Hudsonon, samkiel ceteraj plej meritaj uloj.

Kaj li aldonis tute serioze.

— Mi aŭdis, ke en Sovetunio penta sistemo (penitentiary system) celas rebonigi kondamnitojn kaj revenigi tiujn en sinon de l' socio. Ho ve! Ni okupiĝas nur pri puno de krimuloj.

Ni ekparolis pri dumviva enŝloso.

— Unu malliberulo troviĝadas en la prizono jam dudek du jarojn kaj ĉiujare li petas amnestion, — diris nia akompananto. — Kaj ĉiujare lian peton oni malakceptas, ĉar li iam faris gravan krimon. Tamen nuntempe li estas tute malsama homo kaj mi liberigus lin, ĉar li ne estas danĝera por la socio. Ĝenerale mi liberigus duonon de ĉi tieaj malliberuloj pro la sama kaŭzo, sed mi estas nur gardisto.

Ankoraŭ al ni oni montris malsanulejon, bibliotekon, dentejon kaj ceterajn ejojn necesajn en prizono. Ni leviĝadis en liftoj, paŝadis laŭ belaj koridoroj. Certe, neniujn karcerojn oni al ni ne montris kaj ni, pro komprenebla ĝentileco, ne demandis.

En unu el kortoj ni aliris al unuetaĝa brika domo sen fenestroj kaj la vicprizonestro mem apertis pordon per granda ŝlosilo. Ĉi tie laŭ verdikto de l' ŝtato Nova Jorko oni efektivigas mortpunojn sur elektra seĝo.

La seĝon ni ekvidis tuj. Ĝi staris en vasta ĉambro sen fenestroj, en kiun lumo penetris tra plafona vitraĵo. Ni faris du paŝojn laŭ blanka marmora planko kaj haltis. Malantaŭ de l' seĝo, sur alia pordo situanta kontraŭ tiu, tra kiu ni eniris, per grandaj literoj oni skribis “SILENCE!” (silento). Tra tiu ĉi pordo oni enigas mortkondamnitojn.

Pri malakcepto de amnestia peto kaj hodiaŭa ekzekuto al mortkondamnito oni diras frumatene. Iom poste oni senharigas etan cirklon sur lia kapo, por ke elektra kurento senembarase faru sian aferon.

La tutan tagon li troviĝas en sia kamero kaj kun senharigita cirkleto sur la kapo li havas jam neniun esperon. Ekzekuton kutime oni realigas antaŭ noktomezo.

— Tio, ke la mortkondamnito tutan tagon spertas antaŭmortajn turmentojn, estas tre malgaja, — diris nia akompananto, — sed okaze ni povas fari nenion. Tion postulas la leĝo, kiu konsideras tiujn turmentojn kiel kroman punon.

Kvankam sur la elektra seĝo jam estis mortigitaj ducent viroj kaj tri virinoj, sed ĝi aspektis kiel tute nova. La flava seĝo estis farita el ligno kaj havis altan dorson kaj kubutapogilojn. Ĝi estis tute paciema kaj povas stari kiel kutima meblo endome de iu puritana familio. Sur ĝi povus sidi surdeta oldulo kaj legi siajn ĵurnalojn. Tamen ledaj braceletoj, per kiuj oni ĉirkaŭigas brakojn kaj krurojn de mortkondamnito, nuligas tiun ĉi imagon.

Sed post pli detala observo, la seĝo kaŭzis niajn negativajn sentojn, kiam ni ekvidis kvazaŭ poluritajn kubutapogilojn, ĉar ni ne volis imagi tiujn personojn, kiuj faris tiun ĉi “poluradon”.

Kelkaj metroj for de la seĝo staris kvar firmaj benkoj por atestantoj kaj eta tablo. En muron oni enigis lavabon. Jen estas tuta medio, en kiu okazas transiro en pli bonan mondon el la malpli bona. Ne pensis, probable, juna Tomaso Alvo Edison, ke elektro plenumos tiujn ĉi malgajajn devojn.