Илья Ильф: Unuetaĝa Usono

Tra pordo troviĝanta en maldekstra angulo de l' ĉambro vidiĝis eta ejo iom pli granda ol telefona budo. En ĝi sur muro pendis marmora distribua panelo, plej ordinara panelo kun malmoderna kontaktilo, kiun oni povas vidi en ajna mekanika metiejo aŭ maŝinejo de iu provinca kinejo. Post kontakto elektra kurento grandpotence frapas tra kasko kapon de mortkondamnito kaj ĉio finiĝas. Jen estas la tuta tekniko.

Persono, funkciiganta kontaktilon, — diris nia gvidisto, — enspezas cent kvindek dolarojn pro unu ekzekuto. Ne eblas liberiĝi de dezirantoj fari tion ĉi.

Iam oni diris, ke kvazaŭ tri personoj samtempe ekfunkciigas kontaktilon kaj neniu scias, kies ilo mortigis. Fakte ĉio estas pli simpla. Ekzekutisto mem scias ĉion kaj timas sole tion, ke iu konkuranto forprenos lian profitan laboron.

Tra alia pordo ni eniris ĉambron por anatomiaj analizoj, post kiu situis tute senbrua ĉambro ĝis plafono plenigita per simplaj lignaj ĉerkoj.

– Ĉerkojn faras malliberuloj de nia prizono, — diris la akompananto.

— Nu, ŝajne, sufiĉas! Iru ni for!

Subite s-ro Adams ekpetis permeson eksidiĝi sur la elektran seĝon por sperti sentojn de mortkondamnito.

— Ne, ne, ĝentlemanoj, — trabalbutis li, — tio ne forprenos multe da tempo.

Li firme solidiĝis sur la sidloko kaj fiere pririgardis ĉiujn. Oni komencis realigi ordinaran preparon al ekzekuto. Per larĝa leda zono li estis aligita al la seĝdorso, liajn gambojn oni alpremis al kverkaj seĝkruroj kaj brakojn al kubutapogiloj. Kaskon oni ne surmetis, sed s-ro Adams ekpetegis, ke almenaŭ pinton de drato oni aligu al lia kapo. Dum momento ni tre ektimiĝis. Tamen okuloj de s-ro Adams brilegis pro neimagebla scivolemo. Tuj iĝis komprenebla tio, ke li apartenas al tiuj homoj, kiuj preferas ĉion fari mem, tuŝi ĉion per siaj manoj, vidi kaj aŭdi ĉion nur per siaj okuloj kaj oreloj.

Antaŭ nia foriro el Sing-Sing, ni venis preĝejon, en kiu tiutempe mil kvincent malliberuloj spektis filmon “D-ro Sokrato”. Estis laŭdinda tio, ke la filmo estis freŝa kaj ĝin povis spekti ordinara publiko ekstere de l' prizono en Ossening. Tamen estis tre strange, ke enhavo de l' filmo prezentis agojn de gangsteroj. Ĝia montro al malliberuloj estis fakte samo, se oni incitus drinkulon per brando. Estis jam malfrue. Ni dankis afablan akcepton, leona krado malfermiĝis kaj ni foriris. Post sidado sur la elektra seĝo s-ro Adams neatendite trafis en melankolion kaj silentis la tutan vojon.

Dum veturado ni vidis starantan ĉe rando de ŝoseo kamionon kun grave difektita pro akcidento pugo. Homamaso diskutis pri la okazaĵo. Aliloke ni observis pli grandan grupon, kiu aŭskultis oratoron parolantan pri hodiaŭa voĉdonado. Preskaŭ ĉiuj aŭtoj havis sur siaj malantaŭaj vitroj balotajn etikedojn. Iom plu en boskoj kaj arbaretoj finbruladis senkomparebla aŭtuno.

Vespere ni vizitis restoracion “Holivudon” (Hollywood). Estis la sepa. Granda elektra panelo lumis super porĉo. Junaj servistoj en duonmilitista uniformo, uzata kutime en hoteloj, restoracioj kaj teatroj, lerte helpis al enirantoj. En vestiblo pendis bildoj kun nudaj belulinoj revantaj pri pasio.

Kiel en ceteraj restoracioj, en kiuj oni rajtas danci, mezon de “Holivudo” okupis longforma podio. Ĉirkaŭ ĝi kaj iomete pli alte troviĝis tabloj. Ankoraŭ pli alte lokiĝis multepersona ĵaztrupo.

Ĵazon oni povas ne ŝati, precipe en Usono, ĉar ĝi aŭdiĝas ĉie. Tamen usonaj ĵaztrupoj ludas bone kaj en la restoracio “Holivudo” estis unu el plej majstraj kaj do ni aŭskultis ĝin plezure.

Kiam teleroj kun ne tro apetita usona supo jam estis surtabligitaj antaŭ ni, el malantaŭo de l' orkestro subite aperis junulinoj nudaj duone, nudaj trikvarone kaj nudaj naŭdekone. Ili intense eksaltis sur la podion, foje trafinte per siaj plumoj en telerojn kun supo aŭ en boteletojn kun mustardo.

Probable ĝuste tiel, severaj militistoj de Mahometo imagis paradizon, — sur tablo troviĝas manĝaĵoj, ejo estas varmeta kaj hurioj ĝuigas ilin.

Poste fraŭlinoj ankoraŭ plurfoje aperis en interrompoj de la unua manĝaĵo kaj la dua, antaŭ kafo kaj dum kaftrinkado. Mastro de “Holivudo” ne permesis al ili malstreĉiĝi.

La restoracio estis tute plenigita. Tagmanĝo en ĝi kostas du dolarojn por unu persono. Tio signifas, ke meza novjorkano povas ĝin viziti nur unufoje dum monato aŭ eĉ malpli ofte. Tamen ĉi tie li rajtas danci, aŭskulti ĵaztrupon, manĝi kotleton, rigardi huriojn kaj ricevi plenan ĝuon.

Mienoj sur vizaĝoj de dancistinoj estis diversaj: stultaj, kompatindaj, krudaj, sed samtempe ĉiuj estis lacaj.

Ni adiaŭiĝis. Ni spertis malgajon pro novjorka feliĉo.

La oka ĉapitro. Plej granda novjorka areno

Membroj de klubo “Germana regalo” kunvenas ĉiumarde en blanka halo de novjorka hotelo “Ambasadoro”.

La nomo de l' klubo precize prezentas rajtojn kaj devojn de ĝiaj membroj. Ĉiu pagas pro si mem. Sur tiu potenca ekonomia bazo grupiĝis pluraj ĵurnalistoj kaj verkistoj. Tamen ekzistas unu escepto. Honoraj gastoj ne pagas, sed ili devas deklami iun ridindan improvizaĵon. Gravas ne temo, sed lakoneco kaj rido.

Estos domaĝe, se ridon la improvizaĵo ne aperigis, sed lakoneco estas nepra, ĉar deklamoj okazas dum matenmanĝo daŭranta unu horon.

Pro deklamado la gasto ricevas neabundan matenmanĝon kaj grandan gipsan medalon de l' klubo, sur kiu estas prezentata ebrieta viro en ĉifita cilindra ĉapelo, kuŝanta sub la klubaj komencoliteroj.

Dum la tuta ovacio medalojn oni pendigas sur kolojn de gastoj kaj poste ĉiuj forlasas la klubon.

Mardo estas labortago kaj ĉiuj membroj de “Germana regalo” estas aferistoj. Je horo kaj duono ĉiuj jam sidas en siaj oficejoj kaj laboras por disvastigi kulturon aŭ simple profiti.

Dum tiu ĉi kunveno ni renkontis direktoron de “Medisona Skvara Ĝardeno” (Madison Square Garden), plej granda novjorka areno, en kiu oni aranĝas plej popularajn boksmatĉojn, plej multenombrajn mitingojn kaj ĝenerale ĉion plej grandan.

Ĉi-marde gastoj en la klubo estis ni, alvenintaj sovetaj verkistoj, fame konata usona kinoaktoro kaj jam menciita direktoro.

Ni preparis tekston, prefere ne humuran, sed lakonan. Ĝin oni tradukis en la anglan kaj unu el ni neniom konfuzinta pro tio, ke li oratoras al amaso de majstroj pri la angla, eklegis jenan tekston:

– “Sinjoro kunvenestro kaj ĝentlemanoj!

Ni efektivigis grandan vojaĝon el Moskvo por konatiĝi kun Usono kaj jam sukcesis viziti Vaŝingtonon kaj Hartfordon. Ni loĝas en Nov-Jorko jam tutan monaton kaj nun spertas amon al via granda, pure usona urbo.

Subite sur nin kvazaŭ oni elverŝis malvarman akvon.

— Nov-Jorko ne estas tuta Usono, — diris niaj novaj amikoj. Ĝi estas nur ponto inter Eŭropo kaj Ameriko. Vi ĝis nun troviĝas sur tiu ĉi ponto.

— Kiam ni vizitis Vaŝingtonon, distrikto Kolumbio, — ĉefurbo de Unuiĝintaj Ŝtatoj, ni estis naive certaj pri tio, ke ĝi sendube estas parto de Usono. Sekvonttage vespere ni kontentige eksentis, ke ni komencis iomete kompreni la usonan vivon.

— Vaŝingtono tute ne estas Usono, — diris oni al ni, — ĝi estas urbo de ŝtata oficistaro. Se vi efektive deziras konatiĝi kun Usono, tion vi ĉi tie ne trovos.

Ni obeeme metis siajn valizojn en aŭton kaj veturis al Hartfordo, ŝtato Konektikuto, en kiu iam loĝis matura verkisto Marko Tven (NB. Mark Twain, pseŭdonomo de Samuel Langhorne Clemens) .

Tie nin oni tuj honeste antaŭsciigis:

— Konsideru, ke Hartfordo ankoraŭ ne estas Usono.

Kiam ni tamen demandis, kie situas Usono, loĝantoj de l' urbo malcerte indikis iun flankon.

Nun ni venis ĉi tien, s-ro kunvenestro kaj ĝentlemanoj, por meti al vi la saman demandon, kie situas Usono, ĉar ni ĉefe alveturis por konatiĝi kun ĝi kiel eble pli bone?”