Якуб Колас - У палескай глушы

- Ну, Толя, ці не пара нам дамоў? - падышла да іх Людміла.

- Гуляйце: Вялікдзень раз на год бывае, - сказаў ёй Лабановіч.

- Ну, хто вам больш падабаецца з хатовіцкіх маладых людзей? - спытала яна Лабановіча.

- Усе слаўныя хлопцы, - адказаў ён.

- Ну, гэтым вы мала сказалі.

- А што мне пра іх казаць? Я больш цікаўлюся дзяўчатамі.

- Ну, а хто ж вам больш падабаецца з паненак?

- Калі аб гэтым пытаецеся вы, то я павінен сказаць вам - вы.

- Не, вы скажыце праўду.

- Хто цяпер гаворыць праўду? Нават і «святыя» і тыя пачынаюць ілгаць.

- А я ведаю, хто вам не толькі падабаецца, але каго вы і кахаеце.

Лабановіч паглядзеў ёй у вочы, паглядзеў доўга і сказаў:

- Так, вы ведаеце.

- А па чым вы ведаеце, што я думаю?

- Па вашых вачах прачытаў.

- О, пані! - падхапіў падлоўчы. - Наш прафесар шаптаць і варажыць умее.

- Ну, паваражыце мне! - панна Людміла працягнула Лабановічу руку.

- Пані, - адказаў за яго падлоўчы, - наш прафесар па каленях гадае.

Людміла засаромелася, ускочыла і села на канапу.

Пан падлоўчы качаўся ад смеху, пазіраў на «прафесара», а вочы яго казалі: «Вось як трэба з паненкамі гаварыць!»

Ад'язджаючы дамоў, Людміла доўга ціснула руку настаўніку, заглядала яму ў вочы і казала:

- Памятайце, я чакаю вас у Завітанкі.

- На тое ж яны і Завітанкі, каб у іх завітаць, - адказаў Лабановіч і моцна паціснуў ёй руку.

Назаўтра атрымаў Лабановіч пакет. Інспектар паведамляў, калі і дзе назначаюцца экзамены, куды настаўнік павінен прыбыць са сваімі вучнямі. Экзамены назначаліся на панядзелак па Вялікадні, а ехаць трэба было па чыгунцы вёрст за пяцьдзесят... У той жа самы дзень, калі было атрымана гэта паведамленне, прыйшлі і вучні.

Тут яны ўмовіліся з настаўнікам, што паедуць у суботу вечарам, каб часамі не прапусціць цягніка. Гэтыя тры дні, якія заставаліся да экзаменаў, пайшлі на паўтарэнне курса.

Гэтымі ж днямі даведаўся Лабановіч, што Ядвіся збіраецца выехаць з Цельшына, калі не назаўсёды, то ва ўсякім разе на доўгі час. Гэта вестка моцна засмуціла настаўніка. Ён адразу пачуў, што перад ім як бы ўжо расчыняецца нейкая пустота, і гэтыя пышныя малюнкі зазелянеўшага Палесся, узбуджанага вясною, поўнага спеву, шуму і жыцця, патускнелі ў адзін момант і як бы адыходзілі ад яго. Усё, здавалася яму, мела цяпер такі выгляд, як бы хацела сказаць яму: «У цябе гора, але мы ў гэтым не вінаваты», і пачынала жыць сваім клопатам, сваімі інтарэсамі, зусім для яго чужымі, а ён заставаўся адзін як ёсць.

Яшчэ адна акалічнасць засмучала яго: вестку пра ад'езд пачуў ён не ад самой Ядвісі, а ад бабкі. Разам з тым была надзея, што гэта, можа, яшчэ і не зусім праўда. Ён вырашыў сягоння ж пастарацца пабачыць Ядвісю і пагаварыць з ёю. Цяпер толькі пачуў, як дорага яна і якая будзе невыказная страта, калі прыйдзецца тут жыць без яе. Не, тады ён не застанецца тут! Уяўленне ўжо малявала асірацеўшы двор і пакой пана падлоўчага, і ён незвычайна востра пачуў тыя настроі, якія агорнуць яго тады, калі ўжо не будзе мілай суседкі.

Пасядзеўшы да самага вечара ў школе з вучнямі і крыху адцягваючыся заняткамі і блізкімі экзаменамі, ён пусціў дадому хлопцаў і пайшоў на кватэру. Зірнуўшы на дом пана падлоўчага, ён згледзеў Ядвісю на ганку. Яна сядзела за столікам, на якім стаяла швейная машына. Панна Ядвіся штось шыла. «Напэўна гатуецца ў дарогу», - тужліва зазначыў сабе настаўнік.

Лабановіч надзеў шапку і выйшаў на двор. Борзда перакінуўшыся праз знаёмы яму пералаз, ён узышоў на ганак пана падлоўчага. Ядвіся была сур'ёзная і як бы крыху чымся заклапочаная. Тут жа сядзела і пані падлоўчая, таксама з шыццём у руках.

- Што ж у пана чуваць добрага? - спытала пані падлоўчая.

Лабановіч паведаміў ёй аб экзаменах.

- Калі ж вы паедзеце? - запыталася Ядвіся і ўскінула на яго свае цёмныя вочы.

- Умовіліся з хлопцамі ехаць у суботу вечарам.

Панна Ядвіся прыпыніла сваю работу і задуменна кудысь пазірала.

- Люблю я гэту станцыю, - прамовіла яна.

Пані падлоўчая выйшла - яе паклікалі.

Лабановіч сядзеў моўчкі і думаў.

Вечар быў ціхі, ясны і цёплы. Цень ад хаты пана падлоўчага паволі закрываў палісаднічак і свежыя клумбачкі з краскамі, нядаўна пасаджанымі, і пасуваўся па вуліцы. Бойкія вераб'і чылікалі на хаце і снаваліся па палісаднічку.

- Што вы сёння нешта не ў гуморы? - запыталася Ядвіся і глянула на настаўніка.

- Скажыце вы мне, праўда ці не: я чуў - вы збіраецеся кудысь паехаць адгэтуль надоўга?

Панна Ядвіся ніжэй нахіліла галаву. Лабановіч пачуў, што адказ для яго будзе невясёлым. Не падымаючы вачэй, яна ціха сказала: