Генрых Далідовіч - Станаўленне

— Хадзі, Стасік, пакупаемся, — паклікаў мяне Тосік, але я мала верыў яго дабраце, думаў, што заманьвае.

Я адмовіўся купацца, стараўся хутчэй падысці да моста i перабегчы яго. Азіраючыся, перайшоў i бачыў, што гнацца за мною не збіраюцца. Тады я, адышоўшыся, прысеў, каб мяне ніхто не бачыў, i выкінуў з кішэні камяні.

Калі я забраў плату i вяртаўся дамоў, мяне сустрэла Камця. Здаецца, яна падрасла за лета, стала высокая, загарэлая, леташняя яе сукенка была маленькаю.

— Дзе ты быў? — спытала яна.

Я прызнаўся.

— А мне ровар купілі,— пахвалілася яна.

У мяне такіх радасцей не было, таму я прамаўчаў.

— У Прудах школу адкрылі,— сказала яна. — I мы будзем хадзіць не да вас, а да ix, бо туды бліжэй.

Я пачуў гэта i засумаваў, што мы не будзем больш бачыцца, што цяпер ужо могуць крыўдзіць яе прудзяне, i ніхто, можа, за яе не заступіцца.

— Пачакай мяне, — прамовіла яна i пабегла ў сваю хату, хутка вярнулася i несла ў руках лусту батона, намазанага мёдам.

Белы хлеб мы елі толькі па святах, а так мама пячэ на нядзелях сухарыкі.

— На, — сказала Камця i падала лусту. — Бяры, у нас многа булак.

Я ўзяў i са смакам пачаў уплятаць, хоць шкадаваў: ніяк не мог выхітраваць, каб мёд быў на лусце i яго з’ядаць, бо ён цёк па пальцах i капаў на зямлю.

— Хочаш пакатацца на ровары? — спытала Камця.

— Хачу, — сказаў я.

— Прыходзь заўтра, таты i мамы не будзе дома, то мы i пакатаемся. Прыйдзеш?

— Прыйду, — з радасцю прамовіў я.

— Прыходзь, толькі Мішкі не бяры з сабою. Я не дам яму катацца…

— Я яму нічога не скажу, — паабяцаў я.

Толькі што перастаў ліць, як з дзіравага мяха, дождж. Рассунуліся, пасвятлелі на небе шэрыя хмары — павіднела, стала высокае, блакітнае неба. Прыпякло i прыпарыла.

Камця i я сядзелі ля рэчкі, глядзелі, як блішчыць на сцяблах асакі вада, збіраецца ў кроплі i падае долу. Яшчэ нядаўна мы былі ў хаце, сцішана сядзелі i ca сполахам слухалі, як лютаваў, ляскаў гром, жудасна паліла неба маланка, як ліло, — здавалася, затопіць усё на свеце. Калі пацішэла, пакацілася навальніца кудысьці за Налібакі, мы выбеглі з хаты i гойсалі па цёплых лужынах, пырскаліся, абліліся з ног да галавы вадою, а пасля прыбеглі сюды, на пясчаны бераг крычатоўскай ракі. Тут мы часта ўжо гулялі, ляпілі з мокрага пяску домікі — «школу, магазін, хаты».

Я глядзеў на Камцю i бачыў: за лета яна добра паправілася. Як хадзіла ў школу, была бледная, тоненькая, як сцяблінка, цяпер пачырванела, налілася сілаю, здароўем. Вельмі пекная стала, глядзіш i нельга наглядзецца. Ды яшчэ гэтыя вочы — сінія-сінія, глянеш — i сэрца замірае. I голас яе мне падабаецца — мяккі такі, тоненькі, гаворыць — ручаёк па каменьчыках бурлікае…

— Стаська, ты такі няўмека, — кажа Камця. — Растаптаў хатку цёці Зосі i страху ca школы сарваў. Ці ты вучыцца не хочаш?

— Хачу, — збянтэжана кажу я.

— А чаму тройкі маеш?

— Таму, — насупіўся я, нічога не сказаў болей, апусціў галаву долу, пасля разбурыў нагамі «школу».

— А я буду вучыцца на настаўніцу, — усміхнулася Камця.

Я маўчаў.

Яна падсела да мяне:

— Стаська, як вырасцем, мы з табою будзем жаніцца?

— Не ведаю, — прамовіў я. — У вас сваіх хлопцаў многа, яны цябе возьмуць.

— Я за ix не хачу ісці замуж, — сказала Камця.

— Чаму? — абрадавана спытаў я.

— Яны б’юцца, за валасы цягаюць, — прызналася яна, — я не хачу з імі дружыць. А ты не б’ешся, за нас, крычатоўцаў, заступаешся. Ці i ты будзеш насміхацца?

— Не, — запэўніў я.

— Але ты мяне ўсё роўна не возьмеш, — сказала з жалем Камця.

— Чаму? — я ледзь не пакрыўдзіўся.

— З вашай вёскі нашых не бяруць, — прамовіла яна. — Вы — местачкоўцы… А мы… Мы — казіне…

— Я вазьму цябе.

— Праўда? — узрадавалася i яна. — I бацькі баяцца не будзеш?

— Не, — зноў запэўніў я i захваляваўся: бацькі я пабойваўся. Ён не крычаў так многа, не бедаваў, як маці («О божа! Нашто мне гэта гора на галаву!»), калі я рабіў блага, a гаварыў разок і, калі было не па яго, браўся за папружку… Вось i думаў я, ці дазволіць ён мне ажаніцца з крычатоўкаю Камцяю, бо сапраўды дасюль з нашай вёскі ніхто з імі не парадніўся… — Калі тата не дазволіць, то я маму папрашу. Яна добрая…

— Мы будзем жыць у нас, — сказала Камця. — Я прывыкла тут.

— I я прывык да сваіх Янковіч, — прамовіў я, i мне стала шкода роднай вёскі.

— А як пажэнімся, будзем разам гуляць? Ці ты захочаш камандаваць мною?

— Не, — сказаў я i адчуў на сваім твары цень.

Падняў галаву: перад намі стаяў Гаптар — Камцін бацька — малы, няголены, злосны. Ступіў i патаптаў сваімі ботамі нашыя «хаткі».