Іван Мележ - Блізкае і далёкае

— Адным словам, ты хочаш адкрыць мне тую ісціну, што радзіма — ад Брэста да Камчаткі i гэтак далей. Дзякую. Але гэта я, дарагі, i сам даўно ведаю… А роднае месца ўсё-ж роднае месца. Было i будзе.

— Я i не спрачаюся — роднае месца павінна быць у чалавека. Але вось у чым справа, дарагі. Бывала, як-бы табе сказаць, адно было ў чалавека. Адно-адзінае, маленькае, вузенькае. Адразу дзе-небудзь за межамі Гунькоў чалавек адчуваў сябе чужым… За межамі сваёй вуліцы, свайго двара. А цяпер — колькі такіх родных месц у чалавека! Тут нарадзіўея, там вучыўся, першы раз, скажам, палюбіў, — як не лічыць такое месца родным? Тут служыў у арміі, тут працаваў — праславіўся, тут жаніўся.

— Ну, налічыў, філосаф! — упарта, з насмешачкай у голасе i на тонкіх губах запярэчыў Зыбін, паказваючы, што ў яго на гэта свая думка.

Гэтая насмешачка яшчэ больш распаліла Собаля, які звычайна не любіў спрэчак.

Але тут Жэня, якая, пачуўшы з кухні размову, увайшла і, стоячы ў дзвярах з ручніком, слухала, — адазвалася так узрушана, што гэта не пасавала з яе звычайнай павольнасцю i мяккасцю:

— А можа я ў Тагіл не паеду? Можа мне клімат у Тагіле не падыходзіць?

— Як гэта не паедзеш?

— А так, вазьму ды, можа, развод запатрабую. Скажу— кліматамі не сышліся. I сына не аддам.

— Ну-ну, ты гэта кінь.

Ен, усміхаючыся, уладна абняў яе за поўны стан, як-бы даводзячы, што ён разумее гэты жарт i ўпэўнены, што яна паедзе туды, куды ён захоча.

Некалькі месяцаў таму на заводзе была дэлегацыя. Завод, поруч з карпусамі якога ў сасонніку жаўцелі i бялелі дамы цэлага горада з шырокімі прамымі вуліцамі, з аўтобусамі, са стадыёнам, ужо шумеў многімі цэхамі; яго машыны, якія няспынна сыходзілі з галоўнага канвеера; можна было цяпер бачыць бадай ва ўсіх кутках краіны.

Васіля Цімафеевіча папрасілі паказаць дэлегатам свой цэх, пазнаёміць з лепшымі людзьмі. Ён прыйшоў у той дзень апрануты па-святочнаму — у новым бастонавым касцюме з двума баявымі ордэнамі, у шоўкавай сарочцы з зялёным пярэстым гальштукам i ў фетравым капелюшы, які ніколі раней не насіў.

Калі ён стаў знаёміцца з гасцямі, то неспадзеўкі аказалася, што між ix ёсць адзін — Гвозд — з Ніжняга Тагіла, праўда, з другога завода.

— Вось цуд! Землякі, значыцца!.. Я-ж таксама адтуль. Што-ж, дарагім гасцям пашана, а земляку — удвая!.. Рад!

Ледзь толькі Зыбін сказаў гэта, як стаў распытваць, што новага ў Тагіле, называючы сваіх знаёмых, успамінаючы. Праз якіх-небудзь пяць хвілін яны былі ўжо вялікімі сябрамі.

Адказаўшы на пытанні, якія ўзрадаваны Зыбін сыпаў, i сыпаў, госць, хударлявы, з усмешачкай, якая не cходзіла з твару, пацікавіўся:

— Не збіраецеся назад?

— Ды пакуль не. Не адпускаюць, — адказаў Зыбін, упершыню з ноткай як-бы задавальнення тым, што затрымліваюць.

— Вядома. Хто-ж адпусціць добрага спецыяліста…

Гвозд запытаўся, якая ў яго кватэра, якая зарплата.

— Усё добра. Калі-б толькі ў Тагіл не цягнула!.. Вось сустрэўся — i нібы прывет з радзімы атрымаў. Тужліва стала. Засмактала ў сэрцы!..

Зямляк быў чалавекам мяккім, далікатным — на ўсё, што казаў Зыбін, — паддакваў, ківаў галавою.

— Так, так… вядома…

— Што значыць, роднае месца! Вы i ўявіць не можаце, як цягне часам! Бывае, у працы забудзеш пра ўсё, а потым адразу як наплыве, надыдзе, агорне! Эх, Тагіл, Тагіл!.. Чорт пабяры, там у нас i паветра пахне, здаецца, інакш!.. — раптам расчулена прамовіў Зыбін.

— Паветра? — здзівіўся зямляк, але, збянтэжана пакашляўшы, падумаўшы штосьці, далікатна кіўнуў: — Яно, вядома, напэўна… Паветра…

Увёўшы гасцей у цэх, Васіль Цімафеевіч адчуў, што яму вельмі не хочацца, каб хто з ix, асабліва Гвозд, падумалі што-небудзь кепскае пра яго цэх, яго завод, яго таварышаў.

— Наш цэх самы малы па плошчы i робіць самыя дробныя дэталі, можна падумаць — дробязь: болцікі, гайкі. Але без гэтых болцікаў не можа жыць ні адна машына, так як нельга пашыць паліто ці касцюм без ніткі. Нашы дэталі можна вобразна назваць ніткамі. Значыцца, можна сказаць, што мы робім заводу ніткі!.. Пры ўсім тым наш цэх — цэх самай высокай тэхнікі. Мы робім на станках самых складаных i дасканалых сучасных канструкцый!..

Ён расказваў ахвотна, бо любіў тлумачыць, — тым больш такім гасцям. Напэўна, усе адчувалі, што ён быў, хоць i скрываў гэта часта ўсмешачкай на тонкіх губах, горды i за шырокі, са шкляным дахам, цэх, у якім стаяць цесна роўнымі радамі такія цудоўныя станкі, i за сябе, якому даверылі гэта. Ён вельмі хваліў, нязвыкла шчодра хваліў рабочых.