Іван Шамякін: Снежныя зімы

— Не хвалюйся: за крытыку тваіх аўтаматаў пенсію з мяне не здымуць.

— Што ты разумееш у іх? Гэта ж табе не травы!

«Валька, ты дурнееш. Ці робішся залішне самаўпэўнены. Не чапай мае раны, а то раздражніш тыгра. Пакуль што я добры. Я проста хачу ссадзіць цябе з неба на грэшную зямлю. Ты мог бы больш разумна парыраваць мой лёгенькі ўдар — спусціўся б сам на зямлю, пакпіў бы разам. Твой міністр можа многае зразумець. Чуеш, што ён кажа?»

— Валяцнін Адамавіч, можа не будзем лічыць са сваёй тэхнічнай вышкі, што травы — рэч другарадная? — сказаў госць мякка, далікатна, з яўным намерам скіраваць забільярдную размову ў жартаўлівае рэчышча.

Іван Васільевіч зноў доўга прыцэльваўся і зноў знарок не забіў, хоць шар мог бы пайсці.

— Як актыўны пенсіянер, я працую ў групе парткантролю гаркома. Сустракаюся з людзьмі, якія, я так лічу, што-нішто ды разумеюць і ў тваіх аўтаматах. Хочаш паслухаць, што сказаў пра вашу апошнюю лінію Калейнік, галоўны інжынер?..

Будыка імкліва адарваўся ад падаконніка, на якім быў прымасціўся, загарадзіў Івану Васільевічу дарогу вакол стала. Твар яго нядобра перасмыкнуўся. Не, ён не хацеў слухаць таго, што сказаў Калейнік.

— Твой Калейнік пагарэў ужо за свае рэвізіянісцкія пражэкты, — і павярнуўся да госця. — Не падабаецца, бачыце, яму наша сістэма кіравання прамысловасцю…

— А вы лічыце, што яна ва ўсім дасканалая? — спытаў міністр.

«О, дзядзька з галавой! А ты, Валька, дурань! Усё. Кропка. Больш я не чапаю тваіх аўтаматаў, а то ты нагародзіш лухты перад міністрам. А я табе не вораг».

Адчыніліся дзверы, і на парозе більярднай з’явіўся Кляпнёў, кругленькі, чырвоненькі, як анёлак, з бутэлькай каньяку ў адной руцэ, з падносам — у другой, на якім — кілішкі, талерка з напудранымі лімоннымі скрылькамі.

— Пакуль яно якое ды такое ўсялякае — верашчака наташчака, мачанка, крывянка і кілбасы, да якіх я ласы… для падтрымкі сіл духоўных і фізічных… як сказаў паэт, для расшырэння сасудаў, як кажуць дактары… Прашу! — і рухам спрактыкаванага падавальшчыка кінуў паднос на столік, паставіў пляшку. — Валянцін Адамавіч, налівай, — і тут жа да Антанюка: — Іван Васільевіч, маю нешта па сакрэту спытаць.

Антанюк выйшаў следам за ім.

Кляпнёў прычыніў дзверы і зашаптаў, дыхаючы ў твар каньяком:

— Слухай! Што ты там гародзіш? Балда! Я чуў праз дзверы. Ды гэтыя аўтаматы вылучаны на Ленінскую прэмію. А Сяргей Пятровіч — член камітэта і галоўны эксперт. Твой Калейнік сам хацеў прымазацца… Здорава ты падтрымліваеш сябра! Вось так мы ўмеем тапіць адзін аднаго! Ідыёты!

«Ах, лакейская твая душа! Ці даўно ты перада мной хадзіў на задніх лапках? А цяпер — „ты“, „балда“? Пляснуць па мордзе, ці што, за такое хамства? Не хочацца пэцкаць рукі».

— Ясна.

— Глядзі ж.

— Гляджу.

Сяргей Пятровіч і Будыка чакалі іх з налітымі чаркамі.

— Супраць каго вы змаўляецеся? — спытаў Будыка.

— Супраць цябе, — Івана Васільевіча кляпнёўскае папярэджанне моцна ўзлавала, і ён увайшоў у більярдную з рашучым намерам прадоўжыць размову пра аўтаматычныя лініі ўжо не ў жарт, а выказаць водгукі, якія пачуў ад спецыялістаў. Але Валянцін глядзеў на яго такімі добрымі вачамі і ўсміхаўся… не, зусім не лісліва — спакойна, па-сяброўску, хораша так, што Антанюку зрабілася няёмка за сваё жаданне сапсаваць сябру настрой.

«Стары певень! Мала цябе дзяўбла жонка, што з-за свайго характару ты растраціў сяброў. І гарэў. Не аднойчы. Але што Вальку за дзве мінуты так змяніла? Словы міністра? Якія? Дзядзька гэты, здаецца, не з тых, хто раздае абяцанні. Здагадаўся, пра што сказаў Кляпнёў? Ну, чорт з вамі! На якое ліха мне, заўчаснаму пенсіянеру, заядацца!»

Сяргей Пятровіч сказаў, звяртаючыся да Антанюка і Будыкі:

— За вашу дружбу, — і хітра неяк усміхнуўся.

— За нашу дружбу! — расшырыў Кляпнёў і паведаміў, крыўляючыся: — Зануда-кухар нарэшце паабяцаў праз паўгадзіны «даць першы выхад блюдаў». Разляніўся, падла. А каньяк жлукціць, як вярблюд. Шклянку вылупіў — падабрэў. Я не спускаю з яго вока.

Будыка засмяяўся, мабыць, задаволены, што мае такога памочніка. Чокнуўся з госцем другі раз.

— Сяргей Пятровіч, я чалавек не красамоўны і тостаў гаварыць не люблю. Але не магу не падзякаваць вам за дапамогу… ад імя інстытута…

— Я нічога яшчэ не зрабіў для інстытута.

— Сам ваш прыезд… — падхапіў Кляпнёў.

— Паехалі,— перапыніў іх госць і, выплеснуўшы каньяк у рот, укінуў следам скрылёк лімона. Зморшчыўся. Спытаў у Антанюка: — Чый удар?