Алена Василевич - Панi старшынiха прыехала (на белорусском языке)

А то яшчэ вельмi цiкава пазiраць, як прыбягуць на Вiлiю i пачнуць купацца гарадскiя паненкi. Як пачнуць плаваць i дурэць! Вось паненкi дык прыгожыя! Тоненькiя, зграбныя. Асаблiва, калi паскiдаюць свае кароткiя, нейкiя ўсё роўна як надзьмутыя, сукенкi ды панадзяваюць на абстрыжаныя валасы блакiтныя i ружовыя каптурыкi...

Чэсiк падбiрае полы свайго некалi фарсовага афiцэрскага плашча (плашч гэты падараваў яму гадоў сем назад адзiн палкоўнiк, сын якога ад школы i ад гарадскога жыцця кожны год уцякаў у Белую на цэлае лета пасвiць калгасных коней) i, нiбы цар, з пугай у руках умошчваецца на сваiм каменным троне. З трона Чэсiку ўсё вiдно як на далонi: каровы, Вiлiя, у лагчыне за грудком аўсянае поле. Налева ад грудка - у засенi старых негаманкiх хвой - могiлкi. Не тыя вясковыя могiлкi з крыжамi i помнiкамi, з кустамi бэзу i лiлеi, з птушыным шчэбетам i свiстам - дзе хаваюць усiх вяскоўцаў. А зарослыя муравой, бязмоўныя, панурыя салдацкiя могiлкi - узгорачак на ўзгорачку, узгорачак на ўзгорачку - яшчэ з часоў першай iмперыялiстычнай вайны. Сярод iх узвышаецца некалькi большых узгоркаў - брацкiя магiлы. На гэтых могiлках не захавалася нi надпiсаў, нi iмён, нi нават крыжоў. Надпiсы сцёрлiся, iмёны забылiся, а крыжы з цягам часу збуцвелi i згнiлi...

Чэсiк любiць блукаць па гэтых бязмоўных могiлках, якiя, хоць i падступаюць да самых вясковых гумен i агародаў, цяпер ужо нiкога не палохаюць, не хвалююць i не цiкавяць нават... У Белай не памятаюць, каб на гэтыя могiлкi прыязджаў цi прыходзiў нават i хто-небудзь блiзкi тым, што ляжалi тут у радок больш паўвека. Вiдаць, гэта былi могiлкi загiнуўшых без вестак...

Блукаючы па могiлках, Чэсiк не ўмее адрознiць часоў i баёў. Яму здаецца, што i яго бацька, салдат другой сусветнай вайны, таксама ляжыць недзе тут. Трэба толькi адгадаць бацькаў узгорачак...

Некаторы час Чэсiк сядзiць на сваiм каменi-троне нерухома. Потым ён устае, тупае i, як генерал, з вышынi свайго каманднага пункта, аглядае наваколле. Каровы ходзяць. З-за лесу выкацiўся i паволi коцiцца па небе чырвоны бохан сонца. Святлее неба, i ўсё навокал святлее. I ў Чэсiка на душы робiцца святлей...

- Чэсiк! Ты не заснуў там? - зноў турбуецца па той бок канавы Мiкодым. Ён усё пад тым самым дубам - ён лiшняга кроку не зробiць: а навошта Чэсiк?

- Не заснуў! - павесялеўшым голасам адгукваецца Чэсiк.

- То мо будзем выганяць... Каб старшыня часам не нарваўся...

Каб старшыня не нарваўся - сам Чэсiк баiцца гэтага больш за Мiкодыма. Баiцца, што старшыня будзе сварыцца на iх за тое, што ўпусцiлi кароў у сенакос. Баiцца, што Мiкодым раптам возьме ды скажа, што гэта не ён загадаў, а Чэсiк сам узяў ды загнаў кароў на грудок... А самае галоўнае, што гэтага старшыню Чэсiк сёння забiў бы...

Да старшынi прыехала з горада (яна кожнае лета прыязджае) яго панi старшынiха. Па тутэйшаму звычаю - усё яшчэ на польскi манер - яе так i завуць "панi". "Панi" - хоць яна i ходзiць разам з усiмi жанкамi на работу, хоць умее i жаць, i сена грэбцi, i лён браць i бiць... I гаворыць, як усе гавораць у Белай. А ўсё роўна - панi. Бо ў горадзе яна вучыць дзяцей у школе. У горадзе яна ходзiць у капелюшы i пальчатках. А з горада як прыедзе сюды - твар у яе белы i далiкатны i рукi таксама белыя i далiкатныя, а не такiя, як у тутэйшых жанок i дзяўчат... I сукенкi ў яе гарадскiя, прыгожыя. I сама яна такая прыгожая, такая вясёлая i добрая...

- Займай, Чэсiк! - падае каманду Мiкодым.

I Чэсiк злазiць з каменя i - свiсь, свiсь пугаю - займае кароў з сенакосу. Ого, вунь якiя круглыя зрабiлiся! А здаецца, толькi што ўпусцiлi. Вось сёння дзяўчаты-даяркi будуць хвалiць яго, Чэсiка! Будуць адна перад другой упрошваць яго, каб узяў замуж - гэтак ён умее добра напасвiць кароў! Але начорта яны ўсе Чэсiку. Нават Дуню Ўшакевiчаву Чэсiк не ўзяў бы замуж, хоць яна i самая харашэйшая даярка, хоць яе i ў газету здымалi. Начорта i Дуня Чэсiку!.. Вось каб яна была такая, як панi старшынiха...

- Выкруглiлiся, - Мiкодым ужо стаiць з кiем, пiльнуе кароў ад загарадзi, каб каторая ўпраўнейшая ў калгасныя буракi не джганула. Глядзi, Чэсiк, каб цябе сёння дзяўчаты-даяркi не папацалоўвалi - каровы гэтулькi малака дадуць, - дражнiць Чэсiка Мiкодым.

- Начорта яны мне, - агрызаецца Чэсiк.

- Дурны... "Начорта". Гэта дзяўчаты начорта? Ого, брат, каб я меў столькi гадоў, як ты, я б пахадзiў каля iх...

- Ну, дык i хадзеце... - гэтыя дурныя Мiкодымавы жарты кожны раз толькi ўзлуюць Чэсiка: патрэбны яму гэтыя дзяўчаты! I каб не слухаць Мiкодыма, Чэсiк займае кароў i барджэй, барджэй з выгану ў лес. Там таксама будзе дзе пахадзiць каровам... А самае галоўнае - у лесе, на маладых пасадках, можна ўжо будзе назбiраць сунiц. Можна будзе знайсцi гняздзечка i непрыкметна ўкрасцi адно цi два яечкi... Сунiцамi ён пачастуе панi старшынiху (яна, напэўна, не спытала iх яшчэ сёлета). А яечкi аддасць панi старшынiшынаму хлопчыку...