Масей Седнев - I той дзень надыйшоў (на белорусском языке)

Бацька з мацi ўвечары валочаць на сабе барану, абрабляюць за хатаю свае соткi. Мяне не чапаюць. Я магу не рабiць, я ўжо госьць, я нiбы ўжо чужы, i мне ад такога адчуваньня не па сабе. Мяне шкадуюць, але вонкава гэтага не выяўляюць.

Чытаньне - я й на канiкулах заўсёды чытаю - чытаньне перарабiла мяне, наставiла на нейкi iншы, больш iдэальны сьвет, на больш прыгожае ў сьвеце i я знаходжуся ў пошуках гэтага лятуценнага сьвету. Адсюль зьявiлася патрэба ў ёй.

Вось i яна сама - мусiць, мацi паклiкала яе на абед, i яна гонiць гусей дахады. Яны, паслухмяныя цяпер, iдуць стройнаю чародкаю самi - iх ня трэба падганяць. Яна йдзе за iмi ўсьлед. На адлегласьцi бачу яе - засяроджаную, спакойную, стройную, з коскамi i банцiкам, у лёгкай сукенцы. Бачу яе, невясковую, нiбы закiнутую сюды аднекуль з больш прывабнага сьвету.

Яна заўважыла, што я стаю на ейнай дарозе. Узрушанасьцi не паказвае - iдзе лёгкай, роўнай паходкай. Гусi, дайшоўшы да мяне, загагаталi, абмiнулi, нiбы якую перашкоду, што трапiлася на iхнай дарозе. А яна сама прост iдзе на мяне збочыць ня можа. Дайшла. Ужо ля мяне. Побач. Думаў затрымаецца, нешта скажа. Не. Лёгка ўсьмiхнуўшыся, пайшла. Я гукнуў яе, i яна, ужо з воддалi, памахала мне рукой.

Невядома адкуль, узьнiкла на дарозе i ейная мацi, з травою ў фартуху наскубла дзесьцi, мусiць, для свае каровы.

- Нясу во сваёй Красульцы. З поля прыходзiць галодная. Рыкае. Глядзiць мне ў вочы, цi ня дам чаго. Сваёй Дусьцы б'ю масельца, каб расла здаровенькая i прыгожанькая. Можа калi табе нявеста будзе. (Засьмяялася.) - Цi ў цябе мо гарадская завялася? Пайду. I стары-ж мой жджэ мяне там. Ага, наш Ягорка прыяжджае. Табе таварыш будзе - вучылiся-ж у школе разам. Заходзь да нас.

З канцылярыi сельсавету выйшаў фiнагент Даўгаль. Каб мацi не сказала, я ня ведаў-бы, што ў нас ёсць такая радня. Здароўкаецца.

- Ведаеш, я коратка. На хаду. Табой цiкавiцца ўпаўнаважаны. Цябе паклiча старшыня ў канцылярыю - будзь асьцярожны.

I схаваўся за дзьвярыма Сельпо - мусiць пайшоў "разгаўляцца". Iх, сяброў па выпiўцы, цэлая шайка - старшыня, сакратар сельсавету, фiнагент, Вяркееў i сам капэратар. Капэратара, кажуць, будуць судзiць за растрату.

Папярэджаньне фiнагента як-бы й ня тычылася мяне. Праўда я ўдаваў, што гэта мяне ня тычылася. На самай справе, паведамленьне агента апякло маё нутро, выклiкала трывогу. Толькi ўсё гэта я адганяў ад сябе. Я хацеў жыць бесклапотна. Хацеў жыць тым узвышаным пачуцьцём, што акрыляла мяне, той радасьцяй быцьця, што штурхала мяне на нейкi ўчынак, але, не знайшоўшы выхаду, згарала ва мне самiм, пакiдаючы ў душы салодкi смутак лёгкага рашчараваньня.

Я позна пачаў складвацца, як асоба. Маленства без якiх-небудзь асаблiвых выгодаў, праца з самых раньнiх год, адсутнасьць належнага школьнага выхаваньня ня вельмi спрыялi майму разьвiцьцю ў пачатную пару. Але ў нашай сям'i ўсё прадвызначаў лёс - ён кiраваў нас i мы сьлепа падпарадкоўвалiся яму. Падсьведамае вычуцьцё наканаванасьцi лёсу спарадзiла ў нас скрайнюю чульлiвасьць.

Лёс прадвызначыў i маю дарогу: хоць i спозьнена, я ўсё-ткi адарваўся ад сахi i пайшоў, скажам так - у навуку.

Але я быў народжаны не для навукi, як нечага рацыянальнага - нада мною запанаваў эмацыянальны пачатак, чульлiвы пачатак. З яго i пачалося афармленьне, складваньне мае душы, ейны рост. Якраз цяпер я i знаходжуся ў працэсе станаўленьня свае асобы, перадусiм ейнага эстэтычнага пачатку. Для яго, гэтага эстэтычнага пачатку, я й шукаю "яе". "Яна" можа быць кiм хочаце. Ну хоць-бы i Дусяй.

Выйшаў на ганак старшыня сельсавету i кiўком галавы паклiкаў да сябе. Калi я ўвайшоў у ягоны пакой, старшыня, нiправошта ў мяне не запытаўшыся, здаў мяне адразу ўпаўнаважанаму з раёна. Той папрасiў мяне прайсьцiся з iм, паказаць яму канцылярыю нашага калгасу - ён хацеў-бы бачыць там старшыню. - Гэта-ж, здаецца, i вам па дарозе. "Па дарозе" цi не па дарозе, а я змушаны быў iсьцi з iм назад праз мост, на другi бок рэчкi. Канцылярыя нашага калгасу знаходзiлася на самым процiлежным канцы вёскi i мне давялося прайсьцi з упаўнаважаным усю яе - з канца ў канец.

Ён не сказаў мне, хто ён такi, а я ня пытаўся - гэта ўсё для мяне было няважна. Мiнулi мост. Паказалася на ўзгорку нашая хата, i калi мы дайшлi да яе, ён запытаўся, дзе я жыву, у якой хаце. Я паказаў яму.

- Чуў, вы - на апошнiм курсе ўнiвэрсытэту. Канчаеце, значыцца. Вельмi добра. Будзеце выкладаць? Расейскую цi беларускую лiтаратуру? Я дазнаўся (ён усьмiхнуўся), што вы на лiтфаку i, пэўна-ж, будзеце выкладаць лiтаратуру - тую цi тую.

I бяз нiякай паўзы, без перадышкi, запытаўся, каго я найбольш люблю з беларускiх паэтаў i пiсьменьнiкаў - Пушчу, Гаруна, Дубоўку, Чорнага, Кляшторнага?