Міхась Зарэцкі - Кветка пажоўклая

З спакойным сэрцам Шлёмка вярнуўся ў двор. На яго адсутнасць ніхто ў сяле не звярнуў увагі. Не да гэтага было: ішла самая гарачая работа.

- Татка, татка!.. Ідуць!..

- Хто ідзе?..

- Дрозд прыехаў з воласці і яшчэ нейкі... Сюды ідуць!

- А...

І старшыня сельскага Савета борзда пасунуўся насустрэчу дарагім гасцям.

Па вуліцы зважна сігалі два чалавекі. Адзін з іх быў апрануты па-вайсковаму і на баку меў рэвальвер.

Валасных сустракалі і праводзілі цікавыя вочы сяльчан, якія па выпадку свята былі блізка ўсе на вуліцы. У адных вачах свяцілася толькі цікавасць, а з другіх яскрава глядзела несхаваная нянавісць...

- А, стары верабей! - загаманіў вайсковы, убачыўшы старшыню. - Ну, як маешся, чорт барадаты?

- А дзякую, нічога. Як вы? Ну, заходзьце, зрабіце ласку!..

- Зойдзем, зойдзем... Што, не чакаў?

- Як гэта не чакаў! Знаў, што сёння прыедзеце...

- Ну, гэта добра, што чакаў... Праўда, «Раманавіч»?

- Праўда, праўда, - з усмешкай адказаў «Раманавіч», ужо досыць стары, пануры мужчына.

У хаце ўжо гаспадыня завіхалася каля прыпечка.

- Ну, як, што? - запытаўся вайсковы, сядаючы на лаве. - Як тут у вас?

- Ды што? Як вам тут сказаць... Ганка! Ідзі на вуліцу! - крыкнуў ён раптам на дачку.

Тая ўжо знала: пабегла...

- Ды так у нас... вы ж, пэўна, ведаеце... чулі... Чорт яго ведае! Небяспечна. У губерні быў, невядома, што там натварыў. Сядзім вось цяпер, як на жары.

- Глупства. Слядоў не засталося пасля гэтага?

- Ну, нашы хлопцы не зблышуць.

- Дзе цяпер Грышка?

- Цяпер? У дварэ, пэўна. Ён у Сідара ў ёўні закватараваўся. Не, аб гэтым дык мы спакойны. Вось толькі страшна...

- Не бойся, стары, не прападзём. Зелля ж стане вочы заліць?

- Аб гэтым і гаварыць не трэба!

- З пахатай трэба пачакаць, - прамовіў «Раманавіч». - Пакуль не ўляжацца ўсё...

- Калі ж араць хутка час будзе...

- Ну, пачакаеце... Вось трэба зараз сабраць тут каго ды пагаманіць, парадзіцца...

- Яны хутка прыйдуць усе: бачылі ж, пэўна, як вы прыехалі...

І сапраўды, праз колькі часін пачалі збірацца мужчыны. Прыйшоў пісар, прыйшоў белабрысы, яшчэ чалавек пяць. У хаце загудзела гамонка... Спачатку паціху, потым усё смялей, а як селі за стол - вакол пляшкі самагону, - зусім разышліся... Крык, смех, гвалт - усё злілося ў адзін нязладны гуд. У вокны пачалі зазіраць цікавыя галовы, але мужчыны не зважалі на гэта: каго тут баяцца!..

- Дык, значыцца, зямлю дзяліць? - ужо каторы раз пытаўся вайсковы.

І, як і кожны раз, яму адказваў цэлы хор п'янеючых галасоў:

- Дзяліць!..

- Вядома, дзяліць!

- Чаго там чакаць? Каб злыдні якой дасталося!.. Што яны нам... ці вам? А мы не пастаім...

- Ды гэта вядома... ад нас не будзеце ў крыўдзе.

- Вы нам, а мы вам!

- Глядзіце ж, братцы! Вы знайце тое, што мы, можна сказаць, галаву сваю падстаўляем. Вы павінны гэта разумець...

- Вядома! Што мы - дзеці малыя!

- Калі што - не выдаваць, разам адказваць!

- Ды няўжо ж! Калі што - апошняе аддадзім, а выручым.

Усё п'яней і п'яней рабіліся мужчынскія галовы, усё гучней і бязладней станавілася гутарка. Ужо трудна было разабраць, што гаворыць кожны асобна. Нават і самі гаваруны, пэўна, не разумелі таго, што гаварылі. Гаварылі блізка ўсе, а слухаць - ніхто не слухаў.

І ўвесь гэты кірмаш засцілала густая хмара табачнага дыму.

Пачалі цалавацца, абымацца. Цяпер толькі і можна было вылучыць з агульнага шуму моцнае цмоканне ды жорсткія словы брыдкай лаянкі.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

- Салдаты, салдаты ідуць! - уляцела ў хату некалькі хлапчукоў.

Мужчыны перш і ўвагі не звярнулі. Толькі як колькі разоў пераказалі ім гэтае слова - «салдаты», - пасціхалі, пераварваючы, мусіць, у сваіх п'яных мазгах гэтую нечаканую вестку... І ніяк не маглі ўцяміць: ці гэта добра, ці дрэнна, што салдаты ідуць? Урэшце, пэўна, пастанавілі, што добра, бо раптам ажывіліся.

- Салдаты! А! Салдаты! Вось добра! Давайце іх сюды, галубочкаў! Вып'ем!

Пісар узняўся і прапішчаў, як толькі дазвалялі яму сілы:

- Няхай жыве Чырвоная Армія! Ура!..

- Урра! Урра! Чырвоная Армія!

У хату ўвайшло чалавек з пяць чырвонаармейцаў.

- Іменем рэвалюцыі вы ўсе арыштаваны!..

- Ха-ха-ха-ха!.. Го-го-го-го-го!.. Малайцы!.. Ну і малайцы!.. Арыштаваны!.. Го-го-го-го!..

- Маўчаць!.. Жарты тут ні к чаму! Будзьце ласкавы, паны самагоншчыкі, зараз жа ісці за намі!..

- Ха-ха-ха! Хе-хе-хе!..

Але ўжо ў п'яным рогаце пачулася нейкае недавер'е, апаска. Толькі зусім звар'яцелы пісар ніколькі не губляў прысутнасці духу. Ён, як мага, тыркнуў пляшкай аб стол, аж усё на ім зазвінела, і загвалтаваў: