Михаил Лермонтов - Princidino Mary

Ŝi ne finaŭskultis, iris for, sidiĝis apud Gruŝnickij, kaj inter ili komenciĝis sentimentala konversacio, ŝajne la princidino respondis liajn saĝecajn frazojn sufiĉe distrite kaj maltrafe, kvankam ŝi penis montri, ke ŝi aŭskultas lin atente, ĉar kelkiam li rigardis ŝin kun miro, penante konjekti la kaŭzon de ŝia emocio, manifestata de tempo al tempo en ŝia sentrankvila rigardo…

Sed mi vin komprenis, kara princidino, gardu vin! Vi volas pagi al mi per la samaj moneroj, piki mian memamon — en tio vi ne prosperos! Ja se vi deklaros al mi militon, mi estos senindulga.

Kelkfoje dum la vespero mi penis intence interveni en ilian konversacion, sed ŝi seke renkontis miajn rimarkojn, kaj mi kun ludata indigno fine foriĝis. La princidino triumfis; Gruŝnickij ankaŭ. Triumfu, miaj karaj, rapidu… nelonge restas al vi triumfi! Kion entrepreni? Mi havas antaŭsenton…. Konatiĝante kun virino, mi ĉiam senerare konjektas, ĉu ŝi amos min aŭ ne…

La reston de l’ vespero mi pasigis apud Vera kaj ĝissate parolis pri la pasinto… Pro kio ŝi amas min tiel, mi, vere, ne scias! Des pli, ke ŝi estas la sola virino, kiu komprenis min plene, kun ĉiuj miaj malfortaĵoj, malbonoj… Ĉu vere la malbono estas tiom alloga?

Mi eliris kune kun Gruŝnickij; surstrate li prenis min subbrake kaj post longa silento diris:

— Do kio?

«Vi estas stulta», — mi volis respondi, sed detenis min kaj nur movis per la ŝultroj.

Dum ĉiuj ĉi tagoj mi eĉ unu fojon ne retiriĝis de mia sistemo. Al la princidino komencis plaĉi mia parolo; mi rakontis al ŝi kelkajn el la strangaj okazoj de mia vivo, kaj ŝi komencis vidi en mi neordinaran homon. Mi priridis ĉion en la mondo, precipe la sentojn: tio komencas timigi ŝin. En mia ĉeesto ŝi ne kuraĝas komenci kun Gruŝnickij sentimentalajn konversaciojn kaj jam kelkfoje respondis liajn sagacaĵojn per moka rideto, sed ĉiufoje, kiam Gruŝnickij alpaŝas ŝin, mi alprenas humilan aspekton kaj lasas ilin duope. La unuan fojon ŝi ĝojis pro tio, aŭ penis tion montri; la duan fojon ŝi ekkoleris kontraŭ mi kaj la trian kontraŭ Gruŝnickij.

— Vi havas tre malmultan memestimon! — ŝi diris al mi hieraŭ. — Kial vi pensas, ke al mi estas pli gaje kun Gruŝnickij?

Mi respondis, ke mi oferas al la feliĉo de amiko mian plezuron.

— Kaj la mian, — ŝi aldonis.

Mi fikse rigardis ŝin kaj akceptis seriozan aspekton. Poste la tutan tagon mi diris al ŝi neniun vorton… Vespere ŝi estis meditema, hodiaŭ matene ĉe la puto ŝi estis ankoraŭ pli meditema. Kiam mi alpaŝis ŝin, ŝi aŭskultis distre Gruŝnickij, kiu, ŝajne, estis admiranta la naturon, sed apenaŭ vidinte min, ŝi komencis ridegi (tute sen preteksto), montrante kvazaŭ ŝi min ne rimarkus. Mi foriris malproksimen kaj komencis observi ŝin: ŝi turnis sin for de la konversacianto kaj dufoje oscedis. Efektive, Gruŝnickij tedis ŝin. Ankoraŭ du tagojn mi ne parolos kun ŝi.

Mi ofte demandas min, pro kio mi tiel persiste aspiras la amon de juna knabino, kiun mi ne volas delogi kaj kun kiu mi neniam edziĝos? Por kio necesas tiu virina koketeco? Vera amas min pli forte ol la princidino Mary amos min iam ajn; se ŝi ŝajnus al mi nevenkebla belino, eble, min logus la malfacileco mem de l’ entrepreno.

Sed nenio simila! Sekve ĝi ne estas tiu sentrankvila bezono ami, kiu turmentas nin en unuaj junaj jaroj, ĵetas nin de unu virino al la alia, ĝis ni trovos iun, kiu nin ne toleras; tiam komenciĝas nia konstanteco — vera senĉesa pasio, kiun matematike oni povas esprimi per linio, direktanta sin el unu punkto en spacon. La sekreto de tiu senfineco estas neeblo atingi la celon, tio estas, la finon.

Pro kio do mi fervoras? Pro envio al Gruŝnickij? Kompatinda! Li tute ĝin ne meritas. Aŭ tio estas la sekvo de tiu malbona sed nevenkebla sento, kiu igas nin neniigi dolĉajn misrevojn de proksimulo por havi bagatelan plezuron diri al li, kiam en malespero li demandas, kion li kredu: «Mia amiko, mi travivis la samon! Kaj vi vidas, ke mi tamen tagmanĝas, vespermanĝas kaj dormas plej trankvile kaj, espereble, mi povos morti sen krio kaj larmoj!»

Kaj ja estas neampleksebla ĝuo en posedo de l’ juna, apenaŭ burĝoniĝinta animo! Ĝi estas kvazaŭ floro, kies plej bona aromo vaporiĝas renkonten al la unua radio de l’ suno; oni devas deŝiri ĝin tiuminute kaj, spirinte ĝissate, ĵeti survoje: eble iu hazarde levos ĝin. Mi sentas en mi tiun nesatigeblan avidon, englutantan ĉion renkontatan survoje: mi rigardas la suferojn kaj ĝojojn de aliuj nur rilate min, kvazaŭ nutraĵon, subtenantan miajn animajn fortojn. Mi mem ne plu kapablas furiozi sub influo de pasio; mia ambicio estas subpremita de cirkonstancoj, sed ĝi manifestiĝas aliaspekte. Ĉar ambicio estas nenio alia ol soifo de potenco, kaj mia unua plezuro — subigi al mia volo ĉion, kio min ĉirkaŭas; eksciti senton de amo al mi, sindonemo kaj timo — ĉu ĝi ne estas la unua simptomo kaj la plej granda triumfo de potenco? Esti por iu kaŭzo de suferoj kaj ĝojoj, havante por tio tute nenian rajton — ĉu tio ne estas la plej dolĉa nutraĵo al mia fiero? Kaj kio estas feliĉo? Satigita fiero. Se mi konsiderus min la plej bona, plej potenca el ĉiuj en la mondo, mi estus feliĉa; se ĉiuj amus min, mi trovus en mi senfinajn fontojn de amo. Malbono naskas malbonon, la unua sufero donas komprenon pri la plezuro turmenti aliun; la ideo de malbono ne povas eniri la homan kapon sen ke li deziru apliki ĝin reale; la ideoj estas kreaĵoj organikaj, diris iu: ilia naskiĝo jam donas al ili la formon, kaj tiu formo estas la ago; tiu, en kies kapo naskiĝis pli da ideoj, agas pli ol aliuj. Pro tio la geniulo, katenita al burokrata tablo, devas morti aŭ freneziĝi, samkiel la homo kun herkula korpo pro sida vivmaniero kaj modesta konduto mortas pro apopleksio.

La pasioj estas nenio alia ol ideoj ĉe sia komenca evoluo: ili estas apartenaĵo de kora juneco, kaj stultulo estas tiu, kiu intencas emocii pro ili la tutan vivon: multaj trankvilaj riveroj komenciĝas per tondraj akvofaloj, sed neniu el ili saltas kaj ŝaŭmas ĝis la maro mem. Sed tiu trankvilo estas ofte simptomo de granda kvankam kaŝita forto: pleneco kaj profundo de sentoj kaj pensoj ne allasas furiozajn impulsojn: la animo, suferante kaj ĝuante, donas al si en ĉio severan raporton kaj konvinkiĝas en tio, ke tiel devas esti: ĝi scias, ke sen tempestoj konstanta ardo de l’ suno sekigos nin; ĝi estas, penetrata kaj saturata de la propra vivo, ĝi dorlotas kaj punas sin kvazaŭ la amatan infanon. Nur en tiu supera stato de l’ memkono la homo povas aprezi la justecon de Dio.

Relegante tiun ĉi paĝon, mi rimarkas, ke mi forlogiĝis malproksimen de mia objekto… Sed kio do?.. Ja mi skribas la taglibron por mi, kaj, sekve, ĉio ajn, kion mi ĵetas en ĝin kun paso de tempo, iĝos por mi valora rememoraĵo.

Venis Gruŝnickij kaj sin ĵetis sur mian kolon, — li ricevis rangon de oficiro. Ni trinkis ĉampanon. Doktoro Verner venis sekvante lin.

— Mi ne gratulas vin, — li diris al Gruŝnickij.

— Pro kio?

— Ĉar la soldata kapoto tre konvenas al vi, kaj konfesu, ke la armea infanteria uniformo, kudrita ĉi tie en la akvoj, aldonos al vi nenion interesan… Ĉu vi vidas, ke ĝis nun vi estis escepto, kaj nun vi pasos kiel ĝenerala regulo.

— Komentu, komentu, doktoro! Vi ne malhelpos al mi ĝoji. Li ne scias, — aldonis Gruŝnickij al mi flustre en orelon, — kiom da esperoj donis al mi la epoletoj… Ho, epoletoj, epoletoj! Viaj steletoj, vojmontraj steletoj… Ne! Mi nun estas absolute feliĉa.

— Ĉu vi iros kun ni promeni al la abismo? — mi demandis lin.

— Mi?.. Pro neniuj trezoroj mi montros min al la princidino, ĝis estos preta mia nova uniformo.