Mixail Bulgakov - Usta va Margarita

Takatuyoq Margaritaning mashinaga chiqishiga ko‘maklashdi, u keng orqa o‘rindiqqa cho‘kdi. Mashina g‘uvillab bir sakradi-yu, balandga, deyarli oygacha ko‘tarildi, orol ham, daryo ham g‘oyib bo‘ldi, Margarita Moskva tomon g‘izillab uchib ketdi.

Osmonu falakda uchib borayotgan mashinaning bir tekisda guvillashi Margaritani allalar, oy shu’lasi esa orombaxsh harorati bilan uni isitardi. U ko‘zini yumib, yuzini shamolga tutdi va hozirgina o‘zi tark etgan notanish daryo sohili haqida hasrat bilan o‘ylay boshladi, negaki, u yerni endi hech qachon ko‘rmasligini ko‘ngli seza boshlagan edi. Bugun kechqurun sodir bo‘lgan barcha sehru mo‘’jizalardan so‘ng Margarita kimning huzuriga mehmonga ketayotganini fahmlay boshlagan edi, biroq bu hol uni cho‘chitmasdi. O‘sha yerda o‘z baxtiga qayta musharraf bo‘lish umidi uni dovyurak qilgan edi. Lekin uning baxt to‘g‘risida uzoq vaqt xayol surishiga imkon bo‘lmadi. Margarita bir oz muhlatdan so‘ng ko‘zini ochib, qarg‘aning mohir haydovchi bo‘lganidanmi, yo mashinaning nihoyatda uchqurligidanmi, har qalay pastda endi zulmatga burkangan urmonni emas, hammayog‘i milt-milt chiroq bo‘lgan Moskvani ko‘rdi. Qora qush — shofyor parvoz paytida mashinaning oddingi o‘ng g‘ildiragini burab bo‘shatib oldi, keyin uni Dorogomilovo rayonida, qandaydir juda xilvat bir qabristonga qo‘ndirdi. So‘ng u churq etmay o‘tirgan Margaritani cho‘tkasi bilan birga bir qabr toshi yonida yerga tushirib, mashinani qabriston etagidagi jarga itarib yubordi. Mashina tubsiz jarg a gumburlab tushib, tilka-tilka bo‘lib ketdi. Qarg‘a esa Margaritaga ehtirom bilan chest berib, g‘ildirakka mindi-da, uchib ketdi.

Shu zahoti bir qabr toshi orqasidan qora plashli sharpa chiqib keldi. Uning so‘yloq tishi oy nurida yalt etib ketdi-yu, Margarita darrov Azazelloni tanidi. U Margaritaga imo qilib cho‘tkaga minishni taklif qildi, o‘zi uzun qilichga mindi, shu zahoti ikkovlari osmonga o‘qday uchishdi-yu bir necha soniyadan so‘ng Sadovaya ko‘chasidagi 302-bis uyining oldida yerga qo‘nishdi. Ularni hech kim sezmadi.

Qo‘ltiqlariga cho‘tka bilan qilich qistirib olgan bu ikki hamroh bostirma ostiga kirishganida Margaritaning ko‘zi kimnidir zoriqib kutib o‘tirgan kep-,| va qo‘nji baland etik kiygan bir odamga tushdi. Azazello bilan Margarita yengil qadam tashlab, oyoq uchida yurib o‘tgan bo‘lishsa ham, u odam sharpani eshitdi, lekin qanday jonzodning sharpasi ekanligini tushunolmay sarosimada bir seskanib qo‘ydi.

Keyin ular oltinchi yo‘lak eshigi oldida boyagi bostirmadagi odamga xuddi quyib qo‘ygandek o‘xshovchi ikkinchi odamni uchratishdi. Bu yerda ham boyagi voqea takrorlandi. Oyoq tovushlari… Odam bezovtalanib, o‘grilib qaradi va o‘shshayib oldi. Lekin yo‘lak eshigi ochilib-yopilganini ko‘rib, sharpalar orqasidan o‘sha tomonga otildi, ichkariga kirib, har yoqqa olazarak bo‘lib qaradi, ammo, turgan gapki, hech nimani ko‘rmadi.

Nusxasi ikkinchidan, demakki, birinchidan ham, olingan uchinchi odam uchinchi qavatdagi maydonchada navbatchilik qilardi. U tutuni achchiq papiros chekib o‘tirardi, shu bois Margarita uning yonidan o‘tayotganda yo‘talib yubordi. Kashanda xuddi bir nima chaqqandek o‘rindiqdan sapchib turib ketdi, sarosimada atrofiga alang-jalang qaray boshladi, zina panjarasi osha engashib pastga ko‘z tashladi. Bu mahal Margarita o‘z hamrohi bilan 50-kvartiraning eshigi oldiga yetib olgan edi. Qo‘ng‘iroq qilib o‘tirishmadi, Azazello o‘z kaliti bilan eshikni tovushsiz ochdi.

Margaritani hayratga solgan birinchi narsa zulmat bo‘ldi. Dahliz xuddi yer qa’ri bilan zim-ziyo edi, shuning uchun Margarita qoqilib ketishdan qo‘rqib, beixtiyor Azazelloning plashidan mahkam ushlab oldi. Lekin shu payt juda olisda, yuqorida bir shamchiroqning milt-milt yonayotgani ko‘rindi, keyin u shu’la yaqinlashib kela boshladi. Azazello keta turib Margaritaning qo‘ltig‘idan cho‘tkani tortib oldi, cho‘tka shu zahoti zulmat qo‘ynida tovushsiz g‘oyib bo‘ldi. Endi ular qandaydir keng pillapoyalardan yuqoriga ko‘tarila boshladilar, Margaritaga bu pillapoyaning oxiri yo‘qdek tuyulardi. Moskvadagi oddiy bir kvartiraning dahliziga bu ko‘rinmas, ammo mavjudligi aniq his etib turilgan g‘ayrioddiy va hududsiz zinaning sig‘gani Margaritani hayratga solardi. Biroq shu payt zina tugab, Margarita o‘zini uning yuqori maydonchasida turganini sezdi. Boyagi chiroq shundoqqina Margaritaning yuzi oldiga yaqinlashib keldi-yu, u qo‘lida shamchiroq ushlab turgan qora va daroz bir odamning yuzini ko‘rdi. Shu keyingi kunlarda bu odamga ro‘para kelgan sho‘rpeshonalar hatto shu zo‘rg‘a miltillab yonayotgan shamchiroq yorug‘ida ham uni ganigan bo‘lardilar, albatta. Bu Korovyov, ya’ni Fagot edi.

To‘g‘ri, hozir uning tashqi qiyofasi juda o‘zgargan edi. Allaqachon axlatga tashlab yuborish lozim bo‘lgan shishasi siniq pensne o‘rniga u endi monokl taqib olgan edi, ammo bu ham darz ketgan bo‘lib, shamchiroq shu’lasi shu shishada aks etardi. Bu sulloh mo‘ylabini gajak qilib buragan va moylagan edi, uning qoraligiga kelsak, egniga frak kiyganligidan shunaqa edi, xolos. Faqat ko‘kragigina oqarib ko‘rinardi.

Bu sehrgar, regent, jodugar, tarjimon — xullas, aslida kimligini shayton ham bilmaydigan Korovyov shamchiroq ushlagan qo‘lini keng yoyib Margaritaga ta’zim qildi va uni o‘zi bilan yurishga da’vat edi. Azazello g‘oyib bo‘ldi.

«Odam hayron qoladigan oqshom, — deb o‘ylardi Margarita, — bunaqa bo‘lishini hech tasavvur qilmagan edim! Nima balo, elektrlari o‘chib qolganmi deyman? Lekin hammadan ham xonaning hajmi meni hayron qoddiryapti. Shu narsalarning hammasi qanday qilib Moskvaning oddiy kvartirasiga sig‘ishi mumkin? Bunga sira-sira aql bovar qilmaydi».

Korovyovning qo‘lidagi shamchiroq juda xira yopayotgan bo‘lsa ham, Margarita o‘zining nihoyatda ulkan zalda, yana behisob mahobatli qora ustunlari ko‘z ilg‘amas yergacha tizilib ketgan zalda turganligini tushundi. Korovyov kichkina bir divan oldida to‘xtab, shamchiroqni shu yerdagi baland kursi ustiga qo‘ydi, imo bilan Margaritani o‘tirishga taklif qilib, o‘zi ham uning yoniga o‘tirdi va xuddi suratga tushayotgan odamday savlat bilan tirsagini kursiga qo‘ydi.

— Ijozatingiz bilan sizga o‘zimni tanitsam, — dedi Korovyov beo‘xshov ovoz bilan, — Korovyovman. Chiroq yo‘qligidan hayron bo‘lyapsizmi? Iqtisod deb o‘ylagan bo‘lsangiz kerak? Yo‘-yo‘-yo‘q, aslo. Agar shunaqa bo‘lsa, birinchi to‘qnash kelgan jallod, chunonchi, bugun, hali bir ozdan keyin sizning tizzangizni o‘pishga musharraf bo‘ladigan jallodlardan biri shu kursi ustida boshimni tanamdan judo qilsin. Sabab, messir xush ko‘rmaydilar elektr nurini, biz uni eng oxirgi damda yoqamiz. Ana unda, ishonchingiz komil bo‘lsin: hammayoq keragidan ortiq yoritilib yuboriladi.

Korovyov Margaritaga yoqdi, shang‘i javrashi uning ko‘ngliga taskin berdi.

— Yo‘q, — deb javob qildi Margarita, — mana shuncha narsaning (u qo‘lini cho‘zib, zalning bepoyonli-gini ifodaladi) oddiy bir kvartiraga qanday siqqani ko‘proq hayratga solyapti meni.

Korovyov yoqimli jilva qilgan edi, burni atrofidagi soyalar qimirlab ketdi.

— Bundan oson narsa yo‘q! — deb javob qildi u. — Beshinchi o‘lchov nazariyasidan boxabar bo‘lganlar uchun o‘z xonasini ko‘ngli tusagan hajmda kengaytirish xamirdan qil sug‘urishday gap. Ha, ha, muhtarama sohibam, aql bovar qilmaydigan darajada kengaytirish mumkin! Darvoqe, men, — deb javrashda davom etdi Korovyov, — nainki beshinchi o‘lchov nazariyasidan, balki, umuman hech vaqodan xabari bo‘lmagan, ammo shunga qaramay, o‘z kvartiralarini kengaytirish borasida eng barkamol mo‘’jizalar yaratgan odamlarni bilaman. Chunonchi, menga hikoya qilib berishgan edi, shaharlik bir kishi Zemlyanoy valda uch xonali kvartira olib, hech qanday beshinchi o‘lchov nazariyasi va o‘zga esni og‘dirib qo‘yuvchi nayranglarsiz, hash-pash deguncha, kvartirasini to‘rt xonali qilgan — xonalardan birining o‘rtasidan devor olib.