Артур Дойль - Пяць апельсінавых зярнятак

— Дзядзька, што гэта? — спытаў я.

— Смерць, — адказаў ён, падняўся з-за стала і пайшоў у свой пакой, пакінуўшы мяне ў трымценні і жаху. Я падняў канверт і ўбачыў з адваротнага боку, проста над клеем, накрэмзаныя чырвоным атрамантам тры літары К. І больш нічога — апроч пяці высахлых зярнятак. У чым жа тады прычына яго ўсёпаглынальнага жаху? Я выйшаў з-за стала і, падымаючыся па лесвіцы, сустрэў яго са старым іржавым ключом, хутчэй за ўсё ад замка той каморы, у адной руцэ і маленькім масянжовым куфэркам — у такіх часта захоўваюць грошы — у другой.

— Хай сабе яны робяць што ім хочацца, а я ўсё ж парушу іх планы, — сказаў ён і вылаяўся. — Скажы Мэры, каб затапіла ў мяне камін і адпраў па Фордхэма, хоршэмскага юрыста.

Я зрабіў усё як ён сказаў, і калі прыехаў юрыст, мяне запрасілі падняцца ў дзядзькаў пакой. У каміне ярка палаў агонь, на рашотцы ляжаў тоўсты слой чорнага і дробнага, нібы ад спаленай паперы, попелу, а побач стаяў пусты адчынены масянжовы куфэрак. Зірнуўшы на яго, я скалануўся, бо заўважыў на вечку такія самыя тры літары К, як і на ранішнім канверце.

— Я хацеў бы, Джон, — сказаў дзядзька, — каб ты засведчыў мой тэстамент. Сваю маёмасць з усімі яе выгодамі і нязручнасцямі я пакідаю брату, твайму бацьку, ад якога яна, без сумневу, пяройдзе да цябе. Калі ты зможаш мірна карыстацца ёй, тым лепей. Калі ж не атрымаецца, мой хлопчык, прымі маю параду і пакінь яе свайму смяротнаму ворагу. Шкада, што даводзіцца перадаваць табе палку з двума канцамі, але хто ведае, які з іх воляю лёсу табе трапіцца. Будзь так ласкавы, падпішы паперу там, дзе пакажа містэр Фордхэм.

Я падпісаў паперу згодна з указаннем юрыста, і той забраў яе з сабой. Як вы можаце здагадацца, гэты незвычайны выпадак моцна мяне ўразіў, я доўга над ім думаў, спрабуючы разгледзець сітуацыю з розных бакоў, але так і не здолеў нічога патлумачыць. Тым не менш, я не мог пазбавіцца няўлоўнага адчування, што адбылося нешта вусцішнае, хаця адчуванне гэтае цягам наступных тыдняў, калі нічога не трывожыла звычайны ход нашага жыцця, рабілася ўсё слабейшым. Праўда, я заўважыў, што дзядзька змяніўся. Ён запіў яшчэ мацней, чым у ранейшыя часы, і яшчэ менш хацеў бачыць кагосьці побач. Ён замыкаўся ў сваім пакоі і амаль не выходзіў, але часам у нейкім п’яным шаленстве выскокваў з дому, насіўся па садзе з рэвальверам і крычаў, што нікога не баіцца і што ні чалавеку, ні чорту не дазволіць замкнуць сябе ў доме, як авечку ў загарадзі. Аднак калі гэтыя прыпадкі праходзілі, ён з трывогай імчаў дадому і зачыняўся на замок, а потым яшчэ і на засаўку, як чалавек, што больш не можа змагацца з жахам у глыбіні душы. У такія хвіліны я нават у халодны дзень заўважаў, што твар яго мокры, нібыта дзядзька толькі што вылез з вады.

Каб скончыць урэшце гэтую гісторыю і больш не злоўжываць вашым цярпеннем, містэр Холмс, скажу толькі, што аднаго вечара ў яго зноў пачаўся п’яны прыпадак, аднак дадому ён ужо не вярнуўся. Мы выправіліся на пошукі — і знайшлі: ён ляжаў галавой у зарослым цінай стаўку на ўскрайку саду. На яго целе не было слядоў гвалту, глыбіня стаўка не перавышала двух футаў, а таму прысяжныя, памятаючы пра яго добра вядомую эксцэнтрычнасць, прызналі яго самазабойцам. Але я ведаў, як скаланаўся ён ад самой думкі пра смерць, і ніяк не мог упэўніць сябе, што ён расстаўся з жыццём такім вось спосабам. Аднак справа была закрытая, і мой бацька атрымаў ва ўладанне маёмасць дзядзькі, штосьці каля чатырнаццаці тысячаў фунтаў, якія ляжалі на яго банкаўскім рахунку.

— Хвіліначку, — перапыніў яго Холмс, — я бачу, што вашая гісторыя і праўда адна з самых незвычайных з усяго, што я чуў. Паведаміце мне, калі ласка, дату, калі ваш дзядзька атрымаў ліст, а таксама дату яго меркаванага самагубства.

— Ліст прыйшоў 10 сакавіка 1883 году, а памёр дзядзька праз сем тыдняў, у ноч на 2 траўня.

— Дзякую. Прашу вас, працягвайце.

— Калі мой бацька ўступіў ва ўладанне хоршэмскім маёнткам, ён на маю просьбу старанна агледзеў камору, якая заўсёды была зачыненая. Там мы знайшлі масянжовы куфэрак, аднак усё яго змесціва дзядзька знішчыў. На ўнутраным баку вечка мацаваўся папяровы цэтлік з трыма літарамі ККК і надпісам “Лісты, нататкі, распіскі і рэестр”. Мы палічылі, што палкоўнік Апэншоў знішчыў менавіта такія паперы. Што да астатняга, то мы не знайшлі ў каморы больш нічога важнага, апроч мноства раскіданых аркушаў і нататнікаў, прывезеных дзядзькам з Амерыкі. Многія з іх былі з ваенных часоў, і запісы ў іх сведчылі, што ён годна выконваў свой абавязак і заслужыў рэпутацыю мужнага салдата. Іншыя датычылі часоў аднаўлення паўднёвых штатаў і мелі ў асноўным палітычны характар — дзядзька відавочна актыўна змагаўся супраць палітычных авантурыстаў, прысланых з Поўначы.