Джордж Оруэлл - Ферма

Яму сталася вядома, сказаў ён, што пад час адпраўкі Баксёра распускаліся благія і злосныя чуткі. Некаторыя жывёлы заўважылі, што на фургоне, які адвозіў Баксёра, было напісана «канарэз», і таму ім прыйшло ў галаву, што Баксёра вязуць на скуралупню. Проста неверагодна, казаў Віскун, што нехта з жывёлаў можа быць такі дурны. Вядома ж, крычаў ён з абурэннем, круцячы хвастом і скачучы сюды-туды, яны ведаюць іх любімага Правадыра таварыша Напалеона і давяраюць яму. Тлумачэнне ж было вельмі простае. Фургон раней належаў скуралупу і быў прададзены ветэрынарнаму лекару, які яшчэ не зафарбаваў старога надпісу. Вось адкуль узялася памылка.

Жывёлы выслухалі гэта з вялікай палёгкай. І калі Віскун расказаў пра іншыя падрабязнасці апошніх хвілін Баксёра, пра выдатны медыцынскі дагляд, пра дарагія лекі, за якія Напалеон заплаціў не думаючы, іх апошнія сумненні зніклі, і смутак па памерлым таварышу быў палегчаны думкаю, што, прынамсі, ён памёр шчаслівы.

Сам Напалеон паказаўся на сходзе ў наступную нядзелю раніцай і выступіў з кароткай прамовай у гонар Баксёра. Было немагчыма, сказаў ён, перанесці астанкі памерлага таварыша для пахавання на ферме, але ён загадаў сплесці вялікі лаўровы вянок і паслаў, каб яго ўсклалі на магіле Баксёра. А праз некалькі дзён свінні мелі намер наладзіць жалобны банкет у памяць Баксёра. Напалеон скончыў сваю прамову, нагадаўшы два ўлюбёныя Баксёравы лозунгі — «Я буду працаваць яшчэ старанней» і «Таварыш Напалеон заўсёды кажа праўду» — лозунгі, сказаў ён, якімі мусіць узброіцца цяпер кожная жывёліна.

У прызначаны для банкету дзень з Уілінгдона прыехаў фургон бакалейшчыка і выгрўзіў каля сядзібы вялікую драўляную скрынку. Вечарам з сядзібы даносіліся шумныя спевы, пасля якіх чулася нібы бурлівая спрэчка, і ўсё скончылася каля адзінаццатай гадзіны жахлівым грукатам бітага шкла. Назаўтра да паўдня ў сядзібе ніхто не варушыўся, і па ферме пайшла пагалоска, што свінні здабылі аднекуль грошай і купілі сабе яшчэ адну скрынку віскі.

Міналі гады. Адна пара змяняла другую, мінаўся кароткі жывёлін век. Настаў час, калі ніхто ўжо не памятаў старых дзён да Паўстання, апроч Канюшынкі, Бэнджаміна, крумкача Масея і некалькіх свінняў.

Мюрыэль памерла; Званочак, Джэсі і Пінчар памерлі. Памёр і Джоўнз — у доме для алкаголікаў, у другім канцы краіны. Пра Сняжка забыліся. Пра Баксёра забыліся, апроч тых нешматлікіх, хто ведаў яго. Канюшынка была цяпер тоўстай кабылай з нягнуткімі суставамі і слязлівымі вачамі. Ужо два гады, як мінуў яе пенсійны ўзрост, але яшчэ ніводная жывёліна не была адпушчаная на пенсію. Даўно ўжо забыліся пра гаворкі аб выдзяленні кутка на выгане для старых жывёлаў. Напалеон быў цяпер мажным кныром на дзесяць пудоў вагою. Віскун так растлусцеў, што амаль не мог расплюшчыць вачэй. І толькі стары Бэнджамін заставаўся такі, як і раней, хіба што больш ссівеў ды пасля Баксёравай смерці зрабіўся больш змрочны і маўклівы.

На ферме цяпер было значна болей жывёлаў, хоць прырост быў і не такі вялікі, як спадзяваліся ранейшымі гадамі. Нарадзілася шмат жывёлаў, для якіх Паўстанне было ўсяго толькі нейкай невыразнай легендай, што перадавалася з пакалення ў пакаленне, іншыя ж, купленыя па-за фермай, ніколі і не чулі пра гэта раней. Цяпер, апроч Канюшынкі, на ферме было яшчэ трое коней. Гэта былі прыгожыя стварэнні, сумленныя працаўнікі і добрыя таварышы, але надта дурныя. Ніхто з іх не здолеў вывучыць алфавіт далей за літару «Б». Яны паслухмяна прымалі ўсё, што ім казалі пра Паўстанне і пра прынцыпы Жывялізму, асабліва калі гаварыла Канюшынка, якую яны паважалі, як маці; але наўрад ці яны шмат з таго разумелі.

Ферма цяпер была багацейшая і лепей арганізаваная: яна нават пашырылася за кошт двух палёў, купленых у містэра Пілкінгтана. Вятрак нарэшце быў паспяхова дабудаваны, ферма мела цяпер сваю малатарню і сянажную вежу, з'явілася шмат розных новых пабудоў. Уімпэр купіў сабе калымажку. Вятрак, аднак, так і не выкарыстоўваўся для выпрацоўкі электрычнага току. Ён працаваў як млын і прыносіў немалы грашовы прыбытак. Жывёлы заўзята працавалі цяпер на пабудове другога ветрака, і калі ён будзе збудаваны, як казалі, на ім усталююць генератары. Але пра тыя выгоды, што некалі выхваляў перад жывёламі Сняжок — стойлы з электрычным святлом, з гарачай і халоднай вадою, трохдзённы працоўны тыдзень, — пра гэта ўжо ніхто не гаварыў. Напалеон асудзіў гэтыя ідэі як супярэчныя духу Жывялізму. Сапраўднае шчасце, казаў ён, палягае ў тым, каб старанна працаваць і сціпла жыць.