Джордж Оруэлл: Ферма

Дык вось, таварышы, у чым жа сутнасць нашага жыцця? Давайце паглядзім на яго: жыццё нашае ўбогае, цяжкае і кароткае. Мы нараджаемся, нам даюць есці столькі, каб мы хоць крыху дыхалі, а тых з нас, хто на тое здольны, прымушаюць працаваць, выціскаючы з нас усё да апошняе кроплі; а як толькі мы робімся больш непатрэбныя, нас забіваюць з агіднай жорсткасцю. Ніводная жывёліна ў Англіі пасля таго, як ёй споўніцца год, не ведае, што такое шчасце або вольны час. Ніводная жывёліна ў Англіі не з'яўляецца свабоднай. Жыццё жывёлы — убогасць і рабства, гэта чыстая праўда.

Але, можа, гэткі ўжо прыродны парадак? Можа, таму, што зямля наша гэткая бедная, яна не можа даць магчымасці жыць прыстойным жыццём тым, хто яе насяляе? Не, таварышы, тысячу разоў не! Глебы ў Англіі ўрадлівыя, клімат добры, яна можа накарміць дасыта незраўнана большую колькасць жывёлаў, чым цяпер яе насяляе. Адна толькі гэтая наша ферма магла б забяспечыць тузін коней, два дзесяткі кароў, сотні авечак — і ўсе яны маглі б жыць з такімі выгодамі і годнасцю, якія сёння мы і ўявіць сабе не можам. Дык чаму ж мы і надалей гібеем у гэткіх убогіх умовах? Таму што амаль увесь плён нашае працы крадуць у нас чалавечыя істоты. І ў гэтым, таварышы, адказ на ўсе нашыя пытанні. Яго можна абагульніць у адным слове — Чалавек. Чалавек — наш адзіны сапраўдны вораг. Зліквідаваць Чалавека — і карэнная прычына голаду і рабскае працы будзе знішчана назаўсёды.

Чалавек — адзіная істота, якая спажывае, нічога не вырабляючы. Ён не дае малака, ён не нясе яек, ён занадта слабы, каб цягаць плуг, ён не ўмее бегаць так хутка, каб лавіць зайцоў, і, аднак, ён — гаспадар над усімі жывёламі. Ён прымушае іх працаваць, а ўзамен дае ім убогі мінімум, каб толькі не даць ім памерці з голаду, астатняе ж забірае сабе. Нашай працаю ўрабляецца зямля, нашым гноем яна ўгнойваецца, і, аднак, ніводзін з нас не валодае нічым, апрача свае няшчаснае шкуры. Вось вы, каровы, што стаіце цяпер перада мною, колькі тысяч галонаў малака далі вы за апошні год? А што сталася з гэтым малаком, якім можна было выкарміць столькі здаровых цялят? Усё да апошняе кроплі знікла ў глотках нашых ворагаў. А вы, куры, колькі яек знеслі вы за апошні год і колькі з гэтых яек выседзелі куранят? Астатняе звезлі на рынак, каб зарабіць грошы для Джоўнза і яго людзей. Ці вось ты, Канюшынка, дзе тыя чацвёра жарабятаў, што ты нарадзіла, якія маглі стацца табе радасцю і падмогай у старасці? Усіх папрадавалі, як толькі ім спаўняўся год — ніводнага з іх ты болей ніколі не ўбачыш. За пакуты пад час родаў і за ўсю тваю працу ў полі — што ты атрымала, апроч убогіх харчоў і бруднага стойла?

І нават такому нашаму няшчаснаму жыццю не даюць развівацца натуральным чынам. Што да мяне, я не скарджуся, бо я адзін з тых, каму пашанцавала. Мне дванаццаць гадоў, і я меў больш за чатырыста дзяцей. Гэта нармальнае жыццё для свінні. Але ніводная жывёліна ўрэшце не пазбягае бязлітаснага нажа. Вы, маладыя парасяты, што седзіце перада мною, усе вы са страшнымі крыкамі сустрэнеце смерць на калодзе праз нейкі год. І гэты жах чакае нас усіх — кароў, свінняў, курэй, авечак — усіх. Не лепшая доля ў коней і сабак. А цябе, Баксёр, у той самы дзень, калі твае магутныя цягліцы страцяць сваю сілу, Джоўнз прадасць скуралупу, які перарэжа табе глотку і зварыць з цябе поліўку сваім ганчакам. Што да сабакаў, дык калі яны зробяцца старыя і бяззубыя, Джоўнз прывяжа ім на шыю цагліну і патопіць іх у найбліжэйшым ставе.

Ці ж вам, таварышы, цяпер не ясна, што ўсё ліхое ў нашым жыцці спароджана тыраніяй людскога роду? Трэба толькі пазбавіцца ад Чалавека, і плён нашай працы будзе належаць нам самім. Амаль адразу мы станемся багатыя і вольныя. Дык што ж нам рабіць? А вось што: працаваць уночы і ўдзень, целам і душою, каб скінуць уладу чалавечага роду! Вось мой заклік да вас, таварышы: Паўстанне! Я не ведаю, калі пачнецца Паўстанне, гэта можа здарыцца праз тыдзень або праз сотні гадоў, але я ведаю, гэтаксама пэўна, як бачу гэтую салому ў мяне пад нагамі, што раней ці пазней справядлівасць пераможа. Няспынна памятайце пра гэта, таварышы, усю кароткую рэшту вашага жыцця! А галоўнае — перакажыце гэты мой заклік тым, хто прыйдзе пасля вас, каб будучыя пакаленні маглі працягнуць змаганне да пераможнага канца.

І памятайце, таварышы, ваша рашучасць павінна быць непахісная. Ніякія доказы не павінны збіць вас з тропу. Ніколі не слухайце, калі вам будуць казаць, што Чалавек і жывёлы маюць агульныя інтарэсы, што дабрабыт Чалавека будзе азначаць і дабрабыт жывёлаў. Усё гэта мана. Чалавек не служыць інтарэсам ніводнай жывой істоты, апроч самога сябе. Дык хай жа сярод нас, жывёлаў, пануе поўная еднасць і братэрства ў змаганні. Усе людзі — ворагі. Усе жывёлы — таварышы.