Сэльма Лагерлёф - Пярсцёнак Лёвеншольдаў

Ён не трымаў яе ў сваіх абдымках, ні пацалунку, ні пяшчоты не было паміж імі. Яна толькі стаяла побач, моцна-моцна прыціснуўшыся да яго, а ён абняў яе стан рукой. Ніхто не мог бы з дакладнасцю сказаць, ці доўга яны так прастаялі, бо ўвагу ўсіх захапіла гульня ў косці.

Як бы там ні было, яны стаялі побач, злучаныя неспазнаным лёсам насуперак варце і грознаму начальству, насуперак тысячам гледачоў, насуперак жахлівай гульні са смерцю, у якую былі ўцягнуты.

Іх звяло разам каханне, але каханне больш узвышанае, чым зямное. Яны маглі б стаяць так летнім ранкам каля лаза ў плятні, праскакаўшы ўсю ноч напралёт і ўпершыню прызнаўшыся адно аднаму ў тым, што хочуць стаць мужам і жонкай. Яны маглі б стаяць так пасля першага прычасця, адчуваючы, што ўсе грахі зняты з душы. Яны маглі б стаяць так, калі б абоім давялося перанесці жах смерці, і перайсці ў той свет, і сустрэцца зноў, і зразумець, што яны на векі вечныя належаць адно аднаму.

Яна стаяла, пазіраючы на яго з такім пяшчотным каханнем! І штосьці варухнулася ў людскіх душах і падказала ім — вось над Паўлем Эліясанам і варта было б злітавацца. Бо ён быў юным дрэўцам, якому не суджана цвісці і пладаносіць, ён быў жытнёвым полем, якому суджана быць вытаптаным, перш чым давядзецца абдарыць кагосьці сваім багаццем.

Ён моўчкі апусціў руку, якая абвівала стан Марыт і ўслед за ленсманам падышоў да барабана. Па яго твары непрыкметна было, каб ён хоць крыху хваляваўся, калі браў у рукі кубак. Ён не выступаў перад народам, як іншыя, а павярнуўся да Марыт.

— Не бойся! — сказаў ён. — Бог ведае, што я таксама невінаваты.

Пасля гэтага ён, нібы гуляючы, патрос некалькі разоў косці ў кубку, не спыняючы іх, пакуль яны не перакаціліся праз край і не вылецелі на барабанную шкуру.

— Я выкінуў на абедзвюх па шасцёрцы, Марыт! Я выкінуў па шасцёрцы, і я таксама!

Ён будзе апраўданы — іншае яму і ў галаву не прыходзіла, і ад радасці ён не мог устаяць на месцы. Высока падскочыўшы, ён падкінуў шапачку ўгору, схапіў у абдымкі стражніка, які стаяў побач з ім і пацалаваў.

Тут многія падумалі: «Відаць адразу, што ён чужаземец. Калі б ён быў шведам, то не радаваўся б да часу».

Суддзя, ленсман, засядацелі і знатныя паны паважана і не спяшаючыся падышлі да барабана, каб разгледзець косці. Але на гэты раз выгляд іх быў нярадасны. Яны толькі паківалі галавой і ніхто з іх не павіншаваў Паўля Эліясана са шчаслівым вынікам, які выпаў на яго долю.

Узышоўшы трэці раз на ганак судовай палаты, ленсман паведаміў:

— Паўль Эліясан выкінуў на абедзвюх касцях па шасцёрцы, больш ачкоў набраць нельга!

Натоўп захваляваўся, але ніхто не радаваўся. Нікому і ў галаву не прыйшло, што тут ёсць нейкі падвох. Гэтага быць не можа! Але ўсім было боязна і неяк нядобра, паколькі божы суд зусім не праясніў сутнасці справы.

Ці азначала гэта, што ўсе тры былі аднолькава невінаватыя, ці гэта азначала, што ўсе яны былі аднолькава вінаватыя.

Людзі ўбачылі, як ротмістр Лёвеншольд паспешліва падышоў да суддзі. Напэўна, хацеў сказаць, што божы суд так нічога і не вырашыў, але суддзя панура адвярнуўся ад яго.

Суддзя з засядацелямі накіраваліся ў судовую палату і пачалі раіцца, а тым часам ніхто не асмельваўся ні паварухнуцца, ні нават прашаптаць хоць слова. Нават Паўль Эліясан, і той трымаўся спакойна. Здавалася, ён зразумеў нарэшце, што божы суд можна вытлумачыць і так і гэтак.

Суд зноў паявіўся пасля кароткай нарады, і суддзя абвясціў, што павятовы суд схільны тлумачыць божы прысуд такім чынам, што ўсіх трох абвінавачваемых неабходна прызнаць невінаватымі.

Вырваўшыся з рук стражнікаў, Паўль Эліясан ад незвычайнага захаплення зноў падкінуў сваю шапачку, але і гэта было крыху заўчасна, бо суддзя яшчэ не скончыў прамову:

— Але гэта рашэнне суда патрэбна прадставіць каралю праз ганца, якога сягоння варта накіраваць у Стакгольм. Абвінавачваемым жа патрэбна знаходзіцца ў турме, пакуль яго каралеўская вялікасць не зацвердзіць прыгавор суда.

Аднойчы восенню, год праз трыццаць пасля той незабыўнай гульні ў косці на плошчы перад судовай палатай у Брубю, Марыт Эрыксдотэр сядзела на ганку невялікай палевай клеці ў сядзібе Стургордэн, дзе яна жыла, і вязала дзіцячыя рукавічкі. Ёй хацелася звязаць іх прыгожым узорам палоскай і клеткай, каб яны парадавалі дзіця, якому яна збіралася іх падарыць. Але яна не магла прыгадаць які-небудзь узор.

Пасля таго як яна доўгі час праседзела на ганку, малюючы прутком на прыступцы ўзоры, яна пайшла ў клець і адчыніла сундук з адзеннем, каб знайсці які-небудзь узор, па якім магла б звязаць рукавічкі. На самым дне сундука яна наткнулася на адмыслова звязаную шапачку з кутасікам, узорную — з мноствам разнастайных квадрацікаў і палосачак; пасля пэўнага вагання яна ўзяла шапачку з сабой на ганак.