Сэльма Лагерлёф - Пярсцёнак Лёвеншольдаў

— Я палічыў сваім абавязкам быць пасланцом ад нябожчыка Борда да вас, брат Лёвеншольд, — сказаў пастар, — але я спадзяюся, што вы не пачнеце ніякіх неабдуманых дзеянняў. Я ж маю намер паведаміць цяпер ленсману аб тым, што мяне абакралі.

— Вы, брат мой, можаце паступаць як палічыце патрэбным, — заўважыў ротмістр. — Я хацеў толькі сказаць, што ўсё гэта — марныя турботы, паколькі справу я бяру на сябе.

Пастар пераканаўся, што ў Хедэбю ён больш нічога не вырашыць. І паспяшаўся з маёнтка, каб паспець завідна паведаміць аб усім ленсману.

А ротмістр Лёвеншольд паклікаў усіх сваіх чалядзіцаў, расказаў, што здарылася, і запытаўся, ці хочуць яны заўтра раніцай накіравацца разам з ім у пагоню за злодзеем. Ніхто не адмовіўся ад такой паслугі свайму гаспадару і нябожчыку генералу. Канец вечара пайшоў на пошукі ўсемагчымай зброі — старадаўніх мушкетаў, кароткіх мядзведжых рагацін, доўгіх шпаг, а таксама паліц і кос.

Не менш за пятнаццаць чалавек суправаджалі ротмістра, калі назаўтра ў чатыры гадзіны раніцы ён выйшаў з дому паляваць на злодзея. І ўсе яны былі ў самым ваяўнічым настроі. Праўда была на іхнім баку, да таго ж яны спадзяваліся на генерала. Калі ўжо нябожчык умяшаўся ў гэту справу, дык абавязкова давядзе яе да канца.

Аднак дзікі гушчар, які падыходзіў для аблавы, пачынаўся толькі за мілю ад Хедэбю. У пачатку дарогі ротмістру з чалядзінцамі давялося перасячы лагчыну: дзе-нідзе яна была апрацавана і ўсеяна дробнымі пабудовамі. То тут, то там на пагорках віднеліся даволі вялікія вёскі. Адна з іх і была Ольсбю, дзе раней знаходзілася сядзіба Борда Бордсана — пакуль яе не спаліў генерал.

За ўсім гэтым, нібы разасланая на зямлі тоўстая звярыная шкура, цягнуўся дрымучы бор, адно дрэва да аднаго. Але нават тут не скончылася ўлада чалавека: у лесе відаць былі вузкія сцяжынкі, якія вялі да летніх сэтараў і вугальных ям.

Калі ротмістр з чалядзінцамі ўвайшоў у дрымучы лес, усіх іх быццам падмянілі: яны набылі зусім іншы выгляд, іншую паставу. Ім і раней здаралася прыходзіць сюды паляваць на буйную дзічыну, і іх ахапіў паляўнічы запал. Пільна ўзіраючыся ў густы хмызняк, яны і перамяшчацца пачалі зусім па-іншаму — лёгкай хадой і нібы крадком.

— Давайце дамовімся наперад, — сказаў ім ротмістр. — Ніхто з вас не павінен наклікаць на сябе бяду з-за гэтага злодзея, і таму пакіньце яго мне. Глядзіце толькі, каб яго не ўпусціць!

Але чалядзінцы і не думалі падпарадкоўвацца гэтаму распараджэнню. Усе тыя, хто яшчэ напярэдадні мірна расхаджваў, развешваючы сена на сушылы, гарэлі цяпер жаданнем як мага больш жорстка правучыць гэтага зладзюгу Інгільберта.

Ледзь толькі яны паглыбіліся ў лес, як векавыя сосны, што стаялі тут з даўніх часоў, сталі такімі частымі, што раскінулі над імі суцэльныя шаты; падлесак скончыўся, і толькі імхі пакрывалі зямлю. І тут яны ўбачылі, што насустрач ім ідуць тры чалавекі з насілкамі з галін, на якіх ляжыць чацвёрты.

Ротмістр са сваім дазорам паспяшаўся ім насустрач, але, убачыўшы столькі народу, насільшчыкі спыніліся. Твар чалавека, які ляжаў на насілках, быў прыкрыты вялізнымі лістамі папараці, таму нельга было разгледзець, хто гэта. Але жыхары Хедэбю, здавалася, усё ж пазналі яго, і мароз прабег у іх па скуры.

Ім не падалося, што побач з насілкамі стары генерал. Зусім не. Ім не падаўся нават ягоны цень. Але ўсё роўна, яны ведалі: ён — тут. Ён выйшаў з лесу разам з мерцвяком. Ён стаяў, паказваючы на яго пальцам.

Тры мужчыны, якія неслі насілкі, былі людзі добра вядомыя ў акрузе і паважаныя. Гэта быў Эрык Іварсан, гаспадар вялікага хутара ў Ольсбю, і яго брат Івар Іварсан, які так ніколі і не ажаніўся і застаўся дажываць у брата на бацькоўскім хутары. Абодва яны былі ўжо ў гадах; затое трэці ў іх кампаніі быў чалавек малады. Яго таксама ўсе ведалі. Звалі яго Паўль Эліясан, і быў ён прыёмышам братоў Іварсанаў.

Ротмістр падышоў прама да Іварсанаў, а тыя апусцілі на зямлю насілкі, каб прывітацца з ім за руку. Але ротмістр, здавалася, не бачыў працягнутых яму рук. Ён не мог адвесці вачэй ад лістоў папараці, якія прыкрывалі твар таго, хто ляжаў на насілках.

— Хто гэта тут ляжыць? Ужо ці не Інгільберт Бордсан? — запытаўся ён нейкім дзіўна суровым голасам. Здавалася, быццам ён гаворыць насуперак сваёй волі.

— Ён самы, — адказаў Эрык Іварсан. — Але адкуль вы яго ведаеце, пан ротмістр? Па адзенні пазналі?

— Не, — адказаў ротмістр, — я пазнаў яго не па адзенні. Я не бачыў яго цэлых пяць гадоў.