Fərman Kərimzadə - Xudafərin körpüsü

Gödək Əhməd Təbrizdə ata babasının taxtında oturmuşdu. Bu məcazi mə’nada belə idi.Əslində isə o taxtın yerini bir az da hündürə qaldırmış, oraya Gödək Əhmədin özü üçün uşaq kürsüsünə oxşar, amma bərli-bəzəkli, daş-qaşlı bir taxt qoymuşdular. İlk gündən də işə başlamışdı. Dövlət işləri aparmağı lap kiçik yaşlarından İstanbulda öyrənmişdi.

O bilirdi ki, Yunanıstanı, Valaxiyanı, Macarıstanı, Əflakı, Serbiyanı, bir sözlə Avropanın çox yerini tutan osmanlı qoşununun arxasındakı ölkədə arxayınçılıqdı. Sultan yalnız ən böyük və mühüm saydığı işlərlə məşğuldur. Xırda tayfa davaları, ölkə içindəki hərc-mərcliklə maraqlanmır. Doğrusu heç belə məsələlər də yoxdur. Paşalar, bəylərbəyilər, Sancaqbəylər Sultanın üzünə ağ olmur. Orada hamı öz yerini bilir, başqasının yerinə göz dikmir. Amma bu ölkədə hökmdar qoşun götürüb ölkənin o biri başına gedəndə, bu birisi başında bir özgəsi taxta oturur. Taxta nə qədər göz dikən var. Belə bir məkanda hökmdar kimi yerində möhkəm oturmaq çox çətin işdi. Ölkədə sakitlik yaratmaq üçün əvvəl özlərini yarımallah, yarımpadşah sayanları sakitləşdirmək lazımdır. Onları sakitləşdirməyin bir yolu var. Qılınc, kötük və aşağı əyilmiş baş. Həmin başlar kötüyün yanına düşməyənə qədər o kəllədəki gözlər hərisliklə taxt-tac axtaracaq. Bəs o başlar niyə qalxıb?

Gödək Əhməd başa düşmüşdü ki, hər gələn öz tayfasını qalanların başına çıxardır. Öz qurbağasını o biri tayfaların marallarına başbilən, gözəllik dərsi verən qoyur. Öz dişi təzə çıxan küçüklərinə əlində ixtiyarı olmayan tayfaların ən adlı-sanlı köpəklərini boğdurur. Öz pisini o birilərin ən yaxşılarından daha şərafətli tutur. Ona görə də bu tayfalar arasında qəribə bir intiqam hissi var. Onlar da çalışır başa keçsin və heyfini alsın. Yenə də öz qurbağasına gözəllər gözəli, öz madyanına köhlən, ayğır, öz ayranına yağ desin. Bunlardan başqa bir bəla da vardı. Ölkə əhalisi iki yerə bölünürdü. Ta qədimdən burada məskən salan, şəhərlər tikən, sənətkarlıqla məşğul olan və səlcuqlar dövründə gələn köçərilər, türkmənlər (tərəkəmələr). Köçərilər sürülərini dağdan arana, arandan dağa qovur, at belində böyüyür, at belində ölür. Uşaqlıqdan qılınc oynadır, ox atır, silahla yatıb, silahla durur. Oturaq camaatın saray yanında heç bir hörməti yox idi. O,öküz idi,əkməliydi, biçməliydi; buğda becərib saman yeməliydi. Belələri həmişə piyadadı: evində də, işində də, hərbi səfərdə də. At belində gedən tərəkəmə əmri isə dinc vaxtı onun ağası, döyüş vaxtı sərkərdəsidi. Padşah da, divandərə də atlını qoyub piyadaya havadar çıxmayacaqdı ki. Taxt-tacı qoruyan o sərkərdə də onun atlısıdır. Ordunu toplayan da, vergini yığan da, səltənətdə tarazlığı pozan da.

Gödək Əhmədin o atlılardan xoşu gəlmirdi. Sultan II Bəyazid onu başa salmışdı ki, yerini möhkəm eləmək istəyirsənsə atlını atdan sal.

İkinci tərəfdən həmin əmirlər ölkədəki torpaqların çoxunu öz əllərində saxlayırdılar. Syürqal şəklində bütün yaxşı, məhsuldar torpaqlar, bağ-bağçalar, kəndlər onlara bağışlanmışdı. Bu syürqallardakı rəiyyətlərdən yığılan vergilər Təbriz xəzinəsinə deyil, həmən əmirlərin anbarlarına gedirdi. Beləliklə bir səltənət içində neçə səltənət yaranmışdı. Hər əyalətdə bir hökmdar vardı ki, onların da öhdəsindən gəlmək hər padşahın gücü daxilində deyildi. Bu, sərçənin yuvasında özündən üç-dörd dəfə böyük arıquşunu öz balası bilib, yemləyib saxlamağına oxşayırdı. Ya da ona bənzəyirdi ki, sürünü qorumaq üçün südü yalağa töküb küçükləri yedirdəsən, böyüdəsən, onlar dönüb canavar ola və bütün sürünü yeyib çobanı quru yurdda qoya.

Rum elində əgər bütün əyalətlər sultan sarayından asılı idisə, burada Təbriz sarayı əhalət, astan və rustaqlardan əlavə, həm də ayrı-ayrı əmirlərdən asılı vəziyyətdəydi. Hər əmirin öz xəzinəsi, öz qoşunu, öz niyyəti vardı.

O, bütün bu quruluşu dağıtmalı, hamını özünə tabe etməlidir. Qoşun da, xəzinə də, niyyət də bir olmalıdır.

Gödək Əhməd daha bir mühüm məsələni başa düşürdü. Onun taxta çıxdığı Təbrizdə vaxtilə atası Uğurlu Məhəmmədi bu ölkənin, bu məmləkətin düşməni kimi, satqın kimi dar ağacına qaldırıblar. Onun özünə necə baxacaqdılar?

Dünənə qədər ayağının altındakı torpağı öpdükləri şahlarının başını ona ərmağan kimi gətirən əmirlər Uğurlu Məhəmmədi də gülə-gülə, sevinə-sevinə asıblar. Burada heç kim öz satqınlığını, günahını görmür. Bu naqislikləri başqalarında axtarırlar.

Qara camaat onun atasının asılmağını görüb. O rəiyyətin əli yox, yaddaşı qana bulanıb. Bu rəiyyət onun atasının qatilləri olan əmirlər kimi onun pişvazına çıxmayıb. Çünki onlar yadda saxlayıblar ki, bu təzə hökmdar ən böyük satqının oğludur, bu ölkənii ən böyük düşməninin kürəkənidir, onun əlindəki alətdir. Qara camaatın bu dəhşətli yaddaşı qorxuludur. O yaddaşı beyinlərdan silib atmaq lazımdır. Düzdür, bunu eləmək çox çətindir, amma çox vacibdir. Çünki o rəiyyətsiz, qara camaatsız heç nə eləmək mümkün deyil. Onlarsız səltənət də yoxdur.

Təbriz bazarında birdən-birə hay-küy düşdü. Silahlı fərraşlar elə düzüldülər ki, bazardakı malların da, tacirlərin də, sənətkarların da gözlərinin qabağını kəsdilər. Bir neçə atlı Təbrizin Məğribdən Məşriqə qədər məşhur bazarına girdi. Qabaqda qızıl yüyənli, qızıl yəhərli, qəmər atın belində yaqut işləməli mavi kaftan geyən, başına sağ tərəfində almaslarla işlənib lələktaxılı çalma qoyan, körpə uşağa oxşayan Gödək Əhməd oturmuşdu. Üzəngini onun ayaqlarına görə gödək və xırda düzəltmişdilər və bu üzəngi tərlikdən yuxarıda dayanırdı. Gün vurduqca yaqutlar, kaftanın qızıl düymələri, atın üzəngisi, yüyəni, balaca-balaca qalxanlara oxşar döşlükdəki, quşqundakı qızıl naxışlar bərq vurub yanırdı. Mavi kaftanın özündə də qızıl saplarla işlənmiş naxışlar çox idi, onlar parıldayırdı və elə bil bunlar onun bədəninə sancılan minlərlə qızıl iynələr idi.

Gödək Əhməd Təbriz bazarını gəzməyə çıxmışdı. Budur, bir tərəfdə ağ paltarlı, qəribə çalmalı, paxır atmış misə oxşar ayaqyalın hindlilər bardaş qurub həsir üstündə oturublar. Onlar zəncəfil, darçın, hil, mixək, fil sümüyündən və misdən bəzək əşyaları satırlar. Uzun saqqallı, dik, məxmər papaqlı rus tacirləri samur, qunduz, daha nə qədər adı bilinməyən parıltılı qu tükü kimi yumşaq xəz asıb alıcı gözləyirlər.

Gödək Əhməd atını sürüb baxa-baxa gedirdi. Budur, corabları ayaqlarına tarım yapışan, baldırlarında ala-bəzək, içərisinə yel dolmuş kimi şiş dayanan paltar geymiş firəng və Venedikt tacirləri. Onların ən qiymətli malları güzgüdü. Bu güzgülərin qızıldan və bürüncdən çərçivələri var. Güzgü Təbrizdə ən baha gedən matahdı. Güzgülərdən əlavə hər rəngdə top-top zərif mahud parçalar yığılıb qalıb. Venedikt şüşəsinin isə heç yerdə tayı-bərabəri yoxdur.

Amma ən çox alınan güzgüdür. Qızını gəlin köçürən xalça-palazını, heyvanlarını satır, güzgü alıb gəlinə qoşur. Çünki bu həyatda güzgüdən başqa duru, aydın bir şey qalmayıb.