Людмила Рублевская: Сутарэнні Ромула

Мужчына памаўчаў.

– Добра… Болей не пайду.

Інсургентаў не маглі спаймаць вось ужо каторы месяц. Як скрозь зямлю праваліліся… Урадавыя войскі абшуквалі ўсе лясы і дамы, зазіралі на млыны і ў леснічоўкі… Шукалі і сяляне, бо за выкрыццё бунтаўшчыкоў была абяцана нечуваная ўзнагарода, уся маёмасць злачынцы мусіла адысці тым, хто яго зняволіць. Няўлоўнасць злыдняў спараджала чуткі пра чарадзейства…

Восеньская ноч пахла прысакам і трывогай. Некалькі чалавек у форме расійскіх жаўнераў занеслі на плашчы ў дом ляснічага цела. На падлозе ўтварылася дарожка з цёмных кропляў…

– Тата! Што з ім?

Дачка ляснічага, прыгажуня Ганна, цёмнавокая і гнуткая, калацілася ад роспачы. Вяжэвіча паклалі на ложак, але ён нават не адплюшчыў вачэй. На яго правым баку, на шэрым сурдуце ўсё пашыралася цёмная пляма, з-пад крыса сурдута тырчэла ануча, якой, відаць, закрылі рану – тканіна захоўвала лапікі сляпуча-белага толькі па краях, уся набрынялая і цяжкая ад крыві... Ганна апусцілася на калені і дрыжачымі пальцамі пагладзіла бацькаву руку – яна была халоднай, як мармур.

– Бунтаўшчыка высачылі, а ён, навалач, адстрэльвацца пачаў… – змрочна прагаварыў адзін з вайскоўцаў, капітан, халёна- небяспечны, як пародзісты хорт. – Не пераймайцеся, спадарыня, мы ўжо паслалі па лекара. Толькі самі не чапайце – тут нічым не дапаможаш.

– Якога бунтаўніка? Дзе? – збялелымі вуснамі прагаварыла паненка, не адводзячы вачэй ад выснажанага твару бацькі, які моўчкі ляжаў з заплюшчанымі вачыма, сцяўшы сківіцы, толькі кроплі поту праступалі на ягоным высокім ілбе...

– Ды ў Снядэцкіх засоку зрабілі…. Туды ваш граф панадзіўся хадзіць штоноч, галоўны бунтаўнік, – патлумачыў капітан.

– Андрэй Корб-Варановіч? Да Снядэцкіх? – мёртвым голасам прагаварыла дзяўчына, якая стаяла на каленях над ложкам параненага бацькі.

– Ну, ён самы… Да паненкі, відаць, шастаў, – прамовіў гучным басам шыракатвары жаўнер з вусамі і брывамі такімі чорнымі, быццам выпэцкаў іх у сажы.—Кабяліна ваш граф, здаровы такі, шустры… А тая таксама сучка, гарыць на ёй усё… Прабачце, паненка, за грубасць. Ваш бацька – малайчына, высачыў… Але ж вось…

– Значыць, гэта граф яго параніў… – дзіўным голасам спытала-сцвердзіла Ганна Вяжэвіч. Ляснічы захрыпеў, на вуснах ягоных паказалася чырвоная пена.

– Ганна… Кубак... Кубак нашчадкам перадавай…

– Адыходзіць, – прашаптаў нехта.

Ляснік захрыпеў і сціх, чуваць было толькі сутаргавае дыханне ягонай дачкі. Прысутныя пасцягвалі шапкі, захрысціліся… А вось паненка не стала плакаць, нават слязы не ўраніла. Яна паднялася, і яе цёмныя вочы гарэлі, як у шалёнай.

– Вы хочаце яго злавіць? Графа Андрэя? Я магу дапамагчы.

Бунтаўнікоў перахапілі ля суседняй вёскі – яны ехалі лагчынай, дзе ніхто б і не надумаў шукаць, калі б не дачка забітага ляснічага. На гэты раз жаўнераў было дастаткова, каб заліць свінцовым дажджом усю лагчыну. Некалькіх злачынцаў нават удалося затрымаць жывымі… У тым ліку Андрэя Корб-Варановіча, які страціў прытомнасць ад ран.

Панна Людвіка Снядэцкая, вось нечаканасць, абвесціла, што яна – таемная жонка графа. Вядома, людзі пачалі гаварыць, што гэта мана, што злоўленыя злачынцы часта прыкідваюцца жанатымі, каб мець магчымасць спатканняў з фальшывымі жонкамі, але паненка на сваім настояла і нават здабыла пасведчанне аб шлюбе, заверанае ксяндзом.

Паколькі двое братоў Корб-Варановіча ў бойцы загінулі, апошняму з роду, з улікам бесперастанных просьбаў новаяўленай жонкі, было дараванае жыццё – і вечная катарга.

Хадзілі чуткі, што гэтаму паспрыяла і міласэрнасць Вяжэвічаўны, якая даравала злачынцу смерць бацькі і таксама прасіла за яго.

Да таго ж Ганна Вяжэвіч адмовілася ад узнагароды за гэткую важную паслугу дзяржаве з дзіўнымі словамі, што таму, хто памёр, нічога не трэба, а яна памерлая. Запатрабавала толькі, каб арыштаваны інсургент вярнуў ёй палову срэбнага кубка, якая, па яе словах, была скрадзеная з іх дому. Як выявілася, сямейная рэліквія знаходзілася ў панны Людвікі Снядэцкай – яна і перадала яе Вяжэвічаўне. Дзе ўвесь гэты час хаваліся злачынцы, засталося невядомым. Маёнтак у Ройна быў аддадзены капітану Івану Сітаву, які непасрэдна кіраваў уціхамірваннем бунту ў павеце.

У замку каля Львова цікаўным турыстам паказваюць каменні тампліераў… На адным – таямнічыя знакі і літары, на другім – выбіты вянок, падобны да лаўравага, і глыбокая вузкая дзірка… Немавед для чаго. Зразумела, спрактыкаваныя экскурсаводы прыстасавалі камень з дзіркай для таго ж, для чаго іх калегі па ўсім свеце іншыя рэчы, ад пляцоўкі на скале да старога куфра ў сутарэнні: для гульні “загадай жаданне”. Прынамсі, у замку каля Львова не патрабавалася класці на камень грошы, а ўсяго толькі засунуць у дзірку вялікі палец і пастарацца, не дастаючы яго, павярнуцца вакол сябе, вядома, па сонцы. Ну і што пры гэтым загадаеш, абавязкова збудзецца.