Клаус Манн - Мэфіста. Раман аб адной кар'еры

Вялікая дзіва цяпер называецца не Дора Марцін, а Лота Ліндэнталь. Толькі гэтым разам ужо не добрая, а дрэнная актрыса. Затое яна фаварытка магутнага чалавека. Як даўно, як даўно тое было? Калі ж бо тое было? — Міклас ледзь не пабіўся з Гёфгенам, заступіўшыся за яе гонар, і страціў праз яе месца. Але яна гэтага не ведае, я ён надта горды, каб намякнуць. Ён упарта надзімаў губы, рабіў непрыступны твар і стараўся, каб вялікая дама яго не заўважала.

Германія адрадзіла свой гонар, камуністы і пацыфісты рассаджаны па канцэнтрацыйных лагерах, многія ўжо забітыя, і свет пачынае баяцца народу, у якога такі фюрэр. Абнаўленне грамадскага жыцця, аднак, прыпазняецца. Сацыялізмам пакуль што і не пахне. "Ну што ж, не ўсё адразу", — думалі маладыя людзі, якія надта глыбока верылі, каб адважыцца так рана на расчараванне. "Нават мой фюрэр не можа адным махам з усім справіцца. Трэба пачакаць. Спярша Германіі трэба адчyліцца пасля доўгіх гадоў ганьбы". Хлопчыкі былі наіўныя і даверлівыя. Ганс Міклас быў наіўны і даверлівы. Але калі даведаўся, што Гендрык Гёфген будзе граць Мефістофеля, ён быў уражаны. Стары вораг, неверагодны спрытнюга, бессаромны цынік і мардахлыст, які ўсюды прапхнецца, усім робіцца любімцам, Гёфген — вечны супраціўнік! Жанчына, праз якую Ганс ледзь не пабіўся з ім, сама яго паклікала, бо ён спатрэбіўся ёй як партнёр у свецкай камедыі. А цяпер яна ўдадатак дастала яму прэстыжную класічную ролю, а з ёю і велізарныя шанцы на поспех... Вось узяць бы ды падысці да яе, ды расказаць гэтай Лоце Ліндэнталь, як Гёфген тады ў кавярні пра яе выказваўся? Хто ж яму перашкодзіць? Але ці вартая аўчынка вырабу? Хто табе паверыць? Проста сам сябе выставіш на смех! Ды, зрэшты, ці так ужо і не меў Гёфген рацыі, калі назваў гэтую Лоту дурной бабай? Ну, вы ж толькі гляньце на яе...

Міклас маўчаў, сціскаў кулакі і адварочваўся, каб ніхто не бачыў ягоных слёз.

Праз гадзіну яму трэба было рэпетыраваць сцэну з Гёфгенам —Мефістофелем. У пакорлівай позе трэба было наблізіцца да вучонага, які насамрэч быў чортам, і сказаць:

Голас Вучня гучаў сіпла і перайшоў у стогн, калі на мудрагошчы і пагардлівыя сафізмы, якія толькі збівалі спанталыку, хлопец адказваў замаскаванаму сатане:

На прэм'еры Фаўста ў Дзяржаўным тэатры прысутнічаў і прэм'ер-міністр, генерал авіяцыі са сваёй прыяцелькай Лотай Ліндэнталь. Спектакль пачаўся са спазненнем на пятнаццаць хвілін: магутны валадар прымусіў сябе чакаць. З палаца патэлефанавалі, што яго затрымлівае нарада з міністрам рэйхсвера. Але артысты шапталіся ў грымёрных, што ён, як заўсёды, проста яшчэ не ўправіўся са сваім туалетам.

— Якое тyт дзіва, яму ж трэба цэлая гадзіна, каб пераапануцца, — хіхікала выканаўца ролі Грэтхен, настолькі светлавалосая, што магла сабе дазволіць некаторыя вольнасці. Зрэшты, паяўленне высокай пары было абстаўлена з падкрэсленай сціпласцю. Прэм'ер-міністр трымаўся ў глыбіні ложы, пакуль у зале было святло. Толькі ў першых радах партэра яго заўважылі і багавейна глядзелі на прыгожую уніформу з пурпуровым каўняром і шырокімі срэбранымі манжэтамі і на блішчастую брыльянтвую дыядэму ў валасах высакагрудай, светлавалосай, як сноп пшаніцы, дамы. Толькі калі паднялся заслона, прэм'ер-міністр сеў, прычым пачулася крактанне, бо такую тлустую масу цяжка як след умясціць на адносна вузкім крэсле.

Падчас "Пралогу на небе" прасветлы па абавязку рабіў усхваляваны твар. Наступныя сцэны трагедыі і ўвесь яе працяг да таго месца, дзе Мефістофель пудлікам залез у кабінет Фаўста, здаліся яму крыху нуднаватымі. Падчас першага вялікага маналогу Фаўста ён некалькі разоў пазяхнуў, і нават сцэна велікоднага шпацыру яго не пацешыла. Ён шапнуў на вуха Ліндэнталь нешта, відаць, не дужа ўхвальнае.

Затое як ажывіўся ўсемагутны, калі на сцэне паказаўся Гёфген—Мефістофель. Калі доктар Фаўст усклікнуў:

Тут засмяяўся і магутны ўладыка, ды так гучна і ад душы, што ўсе гэта пачулі. Смеючыся, таўстун пасунуўся наперад, абаперся рукамі на чырвоны аксаміт ложы і з гэтага моманту пачаў з вясёлай увагай сачыць за развіццём дзеі, дакладней — за танцавальна-спрытнай, хітра-грацыёзнай ігрой Гендрыка Гёфгена.

Лота Ліндэнталь, якая ведала свайго мужа, адразу зразумела: "Вось яна, любоў з першага вока. Гёфген закруціў галаву майму таўстунку — о, я яго разумею, нават занадта разумею. Бо той, на сцэне, сапраўды чарадзей, і ў гэтым чорным шаўковым уборы, у д'ябальскай масцы П'еро ён яшчэ больш прывабны, чым заўсёды. І забаўны, і значны, і як ён падскоквае, і якія ў яго часам грозныя вочы, якія глыбокія, палымяныя, вось хоць бы калі ён вымаўляе: