— Здароў, хлопцы,— радасна павітаўся ён са мной і з Санькам за руку і папракнуў: — Я іх шукаю па ўсім вучылішчы, а яны тут ужо знаёмых завялі.
Мы адразу павесялелі, абстаноўка ўмомант змянілася, цяпер у нас з тымі сілы роўныя. Цяпер, калі справа дойдзе да чаго такога, яшчэ паглядзім, хто каго. Ды і нашы так званыя знаёмыя гэта зразумелі. Яны перасталі хрумсцець яблыкамі, і іх важак, адразу перамяніўшы тон, спытаў у нашага збавіцеля:
— Землякі?
— Землякі,— пацвердзіў Юрка і, відаць, здагадаўшыся, што тут адбылося, важка дабавіў:— I калі вы іх яшчэ раз зачэпіце хоць пальцам — справу будзеце мець са мной.
Вось так яно ўсё павярнулася. А то — чэсць ім аддавай. Генералу ён, бачыце, скажа. Знайшоўся тут начальнік. Цяпер мы за Юркам, што за каменнай сцяной. Яго аўтарытэт і раней быў для нас высокі, а цяпер вырас вышэй за генеральскі.
Мы радасна крочым з ім па падмеценых і абкладзеных пабеленай цэглай дарожках і захапляемся, як ён хвацка вітае сустрэчных афіцэраў, стройны, падцягнуты, усё на ім як уліта, пілотка набакір, пагоны з фальговай акантоўкай ззяюць золатам, не пагоны — эпалеты.
Па дарозе ў прыймовую камісію, дзе, на думку Юркі, трэба праверыць, ці ёсць мы ў экзаменацыйным спісе, ён нас між справай крыху і адукаваў. Аказваецца, усё не так проста, як нам думалася. Аказваецца, што ўсе такія юнакі, як мы, дзеляцца на двое: на шпакоў і апаўцаў. Шпакі — гэта тыя, хто яшчэ толькі паступае ў вайсковае вучылішча, як мы, напрыклад, і тыя, хто і не збіраецца паступаць, словам — народ цывільны. Няма пагонаў — значыць, ты шпак. А шпак ён і ёсць шпак. Ён ні бум-бум у вайсковай службе, пра артылерыю — і гаварыць не варта. Для яго, скажам, простая рэч — гаўбіца ці марціра — цёмны лес. Ён толькі дзюбу, нічога не разумеючы, раскрые і слухае: у адно вуха заляцела, з другога — вылецела.
Мы з Санькам з захапленнем пераглянуліся і непрыкметна закрылі разяўленыя раты, якімі лавілі кожнае Юркава слова.
Апаўцы — людзі іншага гарту. Гэта такія, як Юрка. Слова гэта складзена з літар «А», «П» і «В», што значыць артылерыйскае падрыхтоўчае вучылішча. Але каб мець званне апаўца, трэба правучыцца не менш года. Па нашаму з Санькам разумению, гэта без пяці мінут афіцэр. А першагоднік — гэта яшчэ не апавец, а салага, гэта ўсё адно, што рыба такая — салака супраць селядца. Тыя, што да нас прыставалі, таксама яшчэ, на Юркаву думку, салагі.
Хутчэй бы ўжо нам з Санькам здаць уступныя экзамены, хутчэй бы са шпакоў — ды ў салагі!
Мы з Санькам — дзеравеншчына. Вось пражылі свой хлапечы век і нічога яшчэ толкам не бачылі, апрача немцаў, пажараў, бульбы-гнілушкі. Толькі таго і свету было, што сямігодка, поле, луг ды гарадскі рынак, дзе мы прадавалі шчаўе, каб купіць сабе сшыткі і кніжкі. I не дзіва, што цяпер мы ходзім па вучылішчы, і многае нам у навіну. Прывёў Юрка ў спартыўны зал — раты разявілі: вялізны ж, як гумно, а вокны пад самай столлю. Хваробу ты праз іх што-небудзь на вуліцы ўбачыш. Адна сцяна наогул не наша, Юрка кажа — шведская. На ей ад столі да падлогі драўляная рашотка. Нейкія рэйкі ў кутку стаяць на жалезных нагах з нікеляванымі круцёлкамі. Гэта нібыта спартыўныя брусы. А для чаго яны, бог святы знае.
А народу тут, як у вулеі, і ўсё — шпакі. Гэта ж іх столькі рвецца ў афіцэры! А ўсіх жа, мабыць, не возьмуць. Значыць, і мы з Санькам можам праляцець міма. I ў нас павіслі насы.
— Ну, будзе штурм!— пацвердзіў нашу боязь і Юрка, але, заўважыўшы наш кіслы выгляд, тут жа і падбадзёрыў:— Трымайце хвост пісталетам — прарвёмся.
Узяўшы нашы «выклікі», ён знік у шумным, устрывожаным хлапечым натоўпе, а мы засталіся адны, без павадыра. Адчуванне такое, быццам нас кінулі ў ваду, а мы не умеем плаваць. Куды тут сам паткнешся, у каго спытаеш, што і калі будзе? Вакол такі ж разгублены, нястрыжаны і зануджаны народ. I толькі зусім нямногія, чалавек гэтак пяць ці шэсць, ходзяць гогалямі. Яны і пастрыжаны па-гарадскому, і апрануты, і абуты чысцей і багацей за астатніх. Адзін нават парыцца ў летніку, такі ён важны. Ходзяць гэтыя гогалі сваім гуртам, трымаюцца ўпэўнена, фанабэрыста і размаўляюць ужо так культурна, што нам, вясковым, далека да іх скакаць. Гэтак размаўляла ў нашай школе толькі Ала Бобрыкава, ці прасцей — Бабрыха, дачка калгаснага бухгалтара, які прыехаў да нас аднекуль з далёкага горада. Дык мы ей за гэта праходу не давалі, як сустрэнем, так і падкусім: «Моя мама городская, говорит на букву «гэ»: Гриша, гад, гони гребенку, гниды голову гризут!» А яна не заставалася ў даўгу і абзывала нас замурзанай дзярэўняй. Так гэта цягнулася, пакуль з-за яе не пачаў рабіць нам паскудствы малады кінамеханік, які прыязджаў па нядзелях у вёску са сваей перасоўкай. Ён перастаў нас пускаць у кіно, а яе — калі ласка, і без білета. Мусілі мы прыкусіць языкі.
Читать дальше