Яўген Хвалей - Прынцэса з тусоўкі

— Ідзіце, хоць у с... — прыглушаным голасам вымавіла Таня.

Гэта быў эфект, падобны на выбух бомбы. Клас скаланула, нібы выбуховай хваляй.

Александрыне Іванаўне здалося, што яна страціла прытомнасць, пабеглі кругі ў вачах, не, гэта былі не кругі, гэта каціліся слёзы, якія, нібы гарошыны, падалі на стол...

— Маргарыта Іосіфаўна, ці ведалі вы, што ваша дачка Таня вяла дзённік?

— Не. Адкуль я магла ведаць? Яна мне не паказвала...

— У гэтым дзённіку ёсць і пра вас...

— Цікава...

— Вось ён, гэты дзённік. Можам разам прачытаць. Не супраць?

— Калі ласка...

— «Мама мая — сапраўдная гандлярка. Без яе «Моды» зусім не цікава было б жыць. I наогул, хто б я такая была? Зачуханая «дзяроўня». А яе знаёмыя? Колькі іх! Без блату з мамай яны хадзілі б голыя. Так мама часта паўтарае. I добра, што не асабліва лезе ў мае школьныя справы. Мусіць, «Мода» захапіла яе поўнасцю...»

Універсальны магазін «Мода» стаяў ці не на самым бойкім месцы горада: у цэнтры галоўнага праспекта, так што пакупнікі сцякаліся з двух бакоў. Побач парк культуры і адпачынку, кінатэатр «Сатурн», рэстаран «Вячэрняя зара».

Маргарыта Іосіфаўна працавала ў «Модзе» старшым таваразнаўцам. Пасада адказная і вельмі ж прэстыжная, а дакладней, выгодная. Ці не таму конкурсы на таваразнаўчыя факульгэты інстытутаў народнай гаспадаркі былі занадта вялікія. Хто паступаў — лічыў, што ў кашулі нарадзіўся, не кажучы пра тых, хто праходзіў па знаёмству. Маргарыта Іосіфаўна была сярод тых, хто трапіў у інстытут не за свае веды. Бацька яе працаваў старшынёй райспажыўсаюза ў невялікім гарадку. А гэта тады што-небудзь ды значыла.

Беглі гады, курс за курсам, якія Рыта зноў жа адольвала з дапамогай таты. На пятым курсе выскачыла па разліку замуж за Міхаіла Касмылёва, ураджэнца вялікага горада, дзе яна вучылася. Той, закончыўшы політэхнічны, працаваў на гарадскіх будоўлях прарабам. Так Маргарыта стала гараджанкай. А пад той час адкрыўся магазін «Мода», і не без славутага званка «куды трэба» Рыта на размеркаванні была накіравана ў новы універмаг. Ды ў які! Маргарыта Іосіфаўна ў сне бачыла, як зайздросцяць ёй аднакурсніцы, знаёмыя ўжо рыхтуюцца заняць чаргу да яе, а ўсе астатнія гатовы пазнаёміцца з ёю, але не проста, а па вядомаму тады прынцыпу: «ты — мне, я — табе...» Каму ў горадзе не хочацца быць модным? Прайдзіцеся па адным праспекце, і вы гэта заўважыце... А як дастаць (слова «купіць» абясцэнілася) модныя рэчы — гэта ўжо ваша справа... Гэты пастулат добра засвоіла Маргарыта Іосіфаўна. Кліентаў у яе — ад блізкіх родзічаў да далёкіх знаёмых — было вельмі шмат. Усе яны былі залежныя ад таваразнаўцы «Моды».

Так год за годам і жыла Маргарыта Іосіфаўна, даслужылася да старшага таваразнаўцы, і ўпэўненасці яшчэ па-большала. У хаце ў яе было што хочаш — ад шыкоўнага адзення, імпартнай мэблі да пікантнай яды. А сваё адзінае дзіця, дачку Таню, песціла, як магла. Джынсы, штруксы, «бананы», кофтачкі, куртачкі, красоўкі — усе імпартныя — Таня насіла, колькі сябе помніць... Замежныя крэмы, ласьёны, шампуні паспрабавала з маленства. Магнітафоны, прыёмнікі, прайфавальнікі... — колькі іх прайшло праз Таніны рукі. Не хапала аднаго: «відмага». Гэтае слова Таніна. Яна называла так відэамагнітафон. «Абяцала ма, — хвалілася Таня ў класе, — купіць «відмаг» у наступным годзе...» А чаму б і не купіць? Маргарыта Іосіфаўна любіла жыць на шырокую нагу. Вучыла гэтаму і мужа. А для Тані не шкадавала нічога. Уся яе філасофія была ў мяшчанскай прэстыжнасці: апрануцца, абуцца лепш, як іншыя, у кватэры мець усё лепшае, чым у іншых. Таніна вучоба яе амаль не цікавіла. Каб зусім не цікавіла — не. Яна, канешне, хацела, каб Таня вучылася добра. Бо як інакш яна паступіць у інстытут — а толькі туды хацелася б, — цяпер інакшыя часы, зусім не тыя... Але з кожным класам Таня пераконвала ў іншым: інстытута ёй не бачыць. I паступова Маргарыта Іосіфаўна змірылася з гэтай думкай, перастала сачыць за хатнімі заданнямі дачкі — дый часу не заўсёды хапала, які яна ўвесь аддавала «Модзе». Таня станавілася больш хітрай, скрытнай, хавала свае тайны ад маці. Гаворка ішла вакол аднаго: што сёння прынесла Маргарыта Іосіфаўна ёй з універмага.

Аднойчы Таня заявіла маці:

— Хачу новыя «бананы» і японскія касеты... А яшчэ — пуцёўку на лета ў піянерскі лагер «Зялёны гай».

— Які яшчэ «Зялёны гай»? — здзівілася Маргарыта Іосіфаўна. — «Бананы» і японскія касеты лягчэй мне табе прынесці, чым тую пуцёўку. Сама ведаеш, піянерскія лагеры зараз аддаюць дзецям, якія пацярпелі ад аварыі ў Чарнобылі...