Яўген Хвалей: Прынцэса з тусоўкі

Няшчасце — вялікі настаўнік кожнага...

К.Біні

У дзевятым класе школы №... адбылося надзвычайнае здарэнне, якое ўскалыхнула ледзь не ўвесь горад: Вераніка Рагозіна, выдатніца, была знойдзена мёртвая, звязаная, з кляпам у роце...

— Таня, ты згодна, што гэта твой сшытак?

— Вось гэты?

— Так, вось гэты тоўсты агульны сшытак у чорнай вокладцы. Твой дзённік, які ты вяла з чацвёртага па дзевяты клас...

— Я вяла?

— Так, ты...

— Магчыма...

— Чаму «магчыма»? Можа, пагартаем яго, зверым почырк? У мяне ёсць твае сшыткі па матэматыцы, мове...

— Не трэба...

— Значыць, ты хочаш сказаць, што твой сшытак?

— Мой!.. Мой!..

— Тады яшчэ адно... пытанне. Растлумач, чаму краі сшытка аб'едзены мышамі ці пацукамі?

— А што, гэта відаць? I так важна?

— Так, відаць, як бачыш, простаму воку. А калі б гэта не было важным, я не пытаў бы. Дык як?

— Ну, прыставалы, ну, прыліпалы...

— Таня, не забывайся, што ты — пад следствам...

— Ладна, скажу. Вы ўсё роўна не адчэпіцеся. Там, дзе захоўваўся ў апошні час гэты сшытак, мышы не жылі. Там жылі... пацукі...

Антаніна Фёдараўна ішла пеша, як хадзіла яна заўсёды ў школу. Ад праспекта, дзе стаяў шырокі, як расцягнуты гармонік, дом на пятнаццаць пад'ездаў, у якім была яе кватэра, да школы хады хвілін дваццаць. Ісці трэба было праз двары, паўз дзіцячы садок, гандлёвы цэнтр, спартыўную пляцоўку, за якой — трохпавярховы будынак школы з шэрых панеляў. Яго пабудавалі больш як дваццаць гадоў таму па тыпавому праекту літарай «П». Чаму менавіта літарай «П»? Можа, у гэтым ёсць і заслуга магічнай літары, з якой пачыналіся словы «панель», «праект»... Надта ж любілі гэтыя панелі (амаль усе жылыя шматпавярховыя дамы будаваліся з іх) і проста не маглі жыць без праектаў-пражэктаў.

Быў пачатак лістапада. Апошні месяц восені. Але зямля паспела ўжо выбеліцца снегам. Ён выпадаў, некалькі дзён чараваў вока і гэтак жа, нібы чараўнік, знікаў. Зямля зноў чарнела, мокра было на асфальце, збоку ад пешаходных дарожак вада была перамешана з гразёю. I ўсе, хто крочыў насустрач адзін аднаму па дарожцы, стараліся размінуцца так, каб не збочыць, не забрудзіць туфлі, чаравікі. Праўда, не ўсім гэта ўдавалася...

Дрэвы аголеныя, без ніводнага лісціка, страшылі, наганялі трывогу, асабліва ў прыцемкі. Як цяпер. Яны здаваліся загадкавымі зданямі, нібы не ты на іх ішоў, а яны на цябе насоўваліся. I толькі белыя камяніцы высокіх жылых дамоў, якія імкнулася ахутаць восеньская шэрань, заспакойвалі. Але сёння і яны не маглі — ды і ніхто, мабыць, на свеце не змог бы — змяніць гнятліва-трывожны настрой Антаніны Фёдараўны...

«Як жа гэта здарылася? Як магло здарыцца?! Не верыцца! Не хочацца верыць!..» — свідравала мозг адна думка. Усю цалюткую ноч яна не давала заснуць, мучыла яе, настаўніцу, класнага кіраўніка. Яшчэ не паспелі забыць пра здарэнне з Вадзімам Цэхановічам, і на табе — новае... Пра трагедыю, якая здарылася з Веранікай Рагозінай, ёй паведаміла вечарам па тэлефоне намеснік дырэктара Лілія Міхайлаўна Сянчук.

Пад раніцу, калі ўсё-ткі яе змарыла, сніўся страшны сон: на грудзі ёй скочыў вялізны, слізкі пацук — такога яна ніколі не бачыла. Ён, мабыць, меціў сцяць яе за горла, але яна імгненна перахапіла яго, з нейкай неверагоднай сілай сціснула ў руцэ і трымала гэтую шэрую з доўгім хвастом пачвару, пакуль не прачнулася. Агідна і непамысна было на душы ў першыя хвіліны. Не магла зразумець: сон гэта ці ява?

Цяпер ішла ў школу, і гэты сон не адступаў ад яе, нібы суправаджаў той вялізны пацук. Яна нават не імкнулася разгадаць сон. Усё і так было ясна: што за істота пацук — усе ведаюць. Успомнілася, як яна недзе вычытала...

Колькі жыве чалавецтва, а да пацука, гэтага мярзотнага грызуна, ніяк не можа прывыкнуць. Ён выклікае ў чалавека такія страх і агіду, як, можа, ніводная істота на свеце. Пацук вельмі скрытны і хітры, нападае на сваю ахвяру ў выключных выпадках, спатайка, пераважна ў цемры, сам баючыся. Але калі іх многа — яны нахабныя і бязлітасныя.

Які б ні быў страшны сон, але гэта толькі сон. Здарэнне з Веранікай Рагозінай страшнейшае... Антаніна Фёдараўна ўявіла на хвілю: вось яна адчыніць дзверы свайго дзевятага «С», у якім да таго ж сёння першы ўрок быў яе — урок матэматыкі, — і на класную сумна, запытальна глянуць трыццаць пяць пар вачэй... «Як будзем жыць далей? Што рабіць?» А можа, і не так сустрэнуць яе вучні, амаль дарослыя. Што-што, а дарослымі яны сябе адчуюць, павінны адчуць. Хоць і дасюль у «С» класе былі сур'ёзныя, адказныя за свае ўчынкі вучні.