Валерий Гапеев - Мая мілая ведзьма [журнальный вариант]

— Як яны вытрымлівалі? — не стрымаў свайго ўражання нехта з дзяўчат.

— Ды таму вытрымлівалі, што не ведалі іншага, хуткага спосабу, — патлумачыла з усмешкай класная, працягнула: — А сёння — самі ведаеце, як сёння. Цяперашні інфармацыйны шквал мае свае наступствы — мы, я кажу не пра вас адных, пра чалавека ўвогуле, не паспяваем яе аналізаваць. Мы часам робім недаравальнае, тое, што рабіць нельга: мы прымаем інфармацыю адзін раз з адной крыніцы — і кіруемся менавіта ёй далей у сваіх учынках. Як бы суддзя адно заслухаў пакрыўджанага — і судзіў абвінавачанага. Прыняць інфармацыю з адной крыніцы за праўду — значыць, прыняць нейкія пакуль неіснуючыя акалічнасці за сапраўдны факт. Мы не ведаем, як насамрэч нешта было, і прымаем рашэнне, зыходзячы з аднаго інфармацыйнага патоку. Пра тое, як важна атрымліваць інфармацыю з усіх магчымых крыніц, ёсць вельмі даўняя прыпавесць. Знойдзеце яе ў сеціве, мажліва, і «баян», як вы кажаце, ды раскажу. Чацвёра мудрацоў з завязанымі вачыма падвялі да слана, якога яны раней ніколі не бачылі, і папрасілі сказаць: да чаго падобны слон? Адзін крануўся слановага жывата, другі памацаў яго нагу, трэцяму дастаўся ў рукі хобат, а чацвёрты злавіў хвост. Уяўляеце, што намалявала ўяўленне кожнага з мудрацоў? У прыпавесці мог бы быць працяг: мудрацам можна было б з'яднацца, і тады б інфармацыя была куды дакладней, тады слон ні ў якім разе не стаў бы змяёй, якім яго пабачыў, да прыкладу, адзін з іх. Але мы не паспяваем сёння шукаць крыніцы, бо паток — магутны. Не паспелі хоць крышачку прааналізаваць адно, а ўжо прыляцела нешта, здаецца, важнейшае за папярэдняе, і нам некалі, мы спяшаемся. А куды спяшаемся?

Як ніколі ў класе было ціха. Зінаіду Мартынаўну слухалі, ловячы кожнае яе слова, бо гэтым разам яна нас не вучыла, не дыктавала ўмовы паводзін, яна нават не столькі пра нас і нам казала, колькі, падобна да таго, і пра сябе, і для сябе. Мне было няўтульна. Здавалася, класная зусім нездарма вырашыла сёння гутарыць з намі на такую тэму. Яна казала ўсім — і казала кожнаму з нас паасобку. Мне казала. Каб я праверыў? Што мне правяраць? Ядвісі казала? Каб яна запытала? У каго? І пра што запытала? Тым часам Зінаіда Мартынаўна яшчэ больш сцішана распавядала далей:

— Мы забываемся на сваё ўменне бачыць. Нам бракуе часу, нам няма ахвоты думаць і разважаць, аналізаваць. Ды і цяжка шукаць самому. Таму ўсё часцей у нас не думкі, а ўзятыя з сацыяльных сетак статусы і выразы, замест свайго стаўлення да жыцця — меркаванне нейкай папулярнай персоны, замест сумлення — гатовыя штампы паводзін. Час ідзе, мы пачынаем разумець: такое жыццё — паход у тупік, бо наперадзе — расчараванне. Расчараванне ад няўмення думаць самастойна, ад няўмення зразумець іншага чалавека, ад няўмення жыць сярод людзей і самому не спатыкацца аб іх, і каб аб цябе не спатыкаліся людзі. — яна замаўчала, нейкі час аглядала нас, быццам бачыла ўпершыню, ці. (вось жа недарэчная думка!) у апошні раз, нібы заўтра нам развітвацца. — Вось такіх сёння страхаў я вам нагаварыла, — нечакана заўсміхалася яна трошкі сарамліва. — Мяркую, вы зразумелі. Усе разам і кожны паасобку. А цяпер хачу расказаць вам яшчэ адну прыпавесць. Вось такую. Былі ў аднаго гаспадара дзве бяды: стары, лядашчы асёл і стары калодзеж, у якім не было вады. Гаспадар выкапаў новы калодзеж, а вось як пазбавіцца старога асла? Забіць — дык крыху шкада, нямала ж папрацавала жывёлінка. Аднойчы асёл бадзяўся па двары і зваліўся ў стары калодзеж. Пабачыў гаспадар — зарадаваўся: цяпер можна і стары калодзеж закідаць, і старога асла ў ім пахаваць. Хапіўся за рыдлёўку ды зашчыраваў! Стаіць асёл на дне старога калодзежа, калоціцца ад страху — вось, смерць блізка. Сыплецца на яго пясок ды смецце, дрыжыць асёл... а тое смецце яму пад ногі. Сыпне зверху гаспадар, задрыжыць асёл, пераступіць нагамі. Шчыраваў-шчыраваў гаспадар, вось, мяркуе, і справа завершаная. Ажно глядзіць — вытыркаюцца з амаль засыпанага калодзежа асліныя вушы! Тут скокнуў радасны асёл, страсянуўся ды пабег з двара. Вось так. Калі на вас сыплюць бруд і смецце — не дазваляйце яму затрымлівацца на сабе. І не забывайце пра ногі — пераступайце, ідзіце сваёй дарогай. Калі пройдзеце яе — тады будзеце ведаць сабе цану. Прагучыць некалькі пафасна і непераканаўча такі выраз: «Няма дарогі да шчасця, бо шчасце і ёсць дарога». Гэта і хацела я вам сёння сказаць. А зараз паглядзім, традыцыйна, хто ў нас паспеў напрапускаць заняткаў і з якой нагоды ладзіў сабе дадатковыя выхадныя, — і класная стала той самай Зіначкай, якую мы прызвычаіліся бачыць раней. Яна разгарнула журнал, дастала загадзя падрыхтаваны лісток з выпісанымі пропускамі.