Валерий Гапеев - Мая мілая ведзьма [журнальный вариант]

— Патрыятызм. Патрыятызм — гэта апошні прытулак для нягоднікаў.

Яся! Што ты ляпнула!

Але я не крыкнуў, у класе ніхто не войкнуў. І так было ціха, а цяпер зрабілася — бы мерцвяка вынеслі.

Швондзер стаяў, быццам раптоўна працяты з патыліцы наскрозь вялізным цвіком: галаву ўскінуў, спіна выпрастаная, ногі разам. Ён застыў. Чырвань сыходзіла з твару не адразу, а кавалкамі. Там пляма белая прабілася, там. Зліваліся, раслі.

Маўчанне было невыносным.

Швондзер, нарэшце, сарваўся са свайго цвіка, ціха пайшоў да стала.

— Так. Ты — Ядвіга ЛялькО? — строга запытаўся ён, разгарнуўшы журнал.

— Не, Іван Мікалаевіч, маё прозвішча правільна гучыць як ЛЕлька, — нязмушана, як нічога і не здарылася, выправіла Ядвіся.

— Дык ты кажаш, што патрыятызм — для нягоднікаў? — гісторык уперыў свае круглыя вочкі ў Ядвісю, позіркам гатовы быў прасвідраваць дзірку ў яе грудзях.

— Не, я так не гаварыла. Я паўтарыла словы Льва Талстога: «Патрыятызм — апошні прытулак для нягоднікаў».

Паўза.

— Я. Не. Чытаў. Такіх. Слоў! — твар Швондзера імгненна зноў афарбаваўся ў чырвона-барвовы колер. — Калі ты мне іх не пакажаш у кніжцы, ты. ты.

Ён пачаў заікацца, але не паспеў прыдумаць патрэбнае катаванне для Ядвісі — з месца нечакана ўсхапіўся Уладзя. Стаў прама, і кожная клетачка яго цела была напятая — да дробнага дрыжання.

— Іван Мікалаевіч, дазвольце патлумачыць! — і, не чакаючы дазволу ад гісторыка, які ў гэта імгненне разгубіўся, хутка прадоўжыў: — Словы пра тое, што патрыятызм ёсць апошні прытулак для нягодніка, упершыню сказаў англійскі літаратурны крытык Самюэль Джонсан. Ён іх казаў у тым сэнсе, што і самы апошні нягоднік можа знайсці сабе апраўданне ў грамадстве, калі зробіцца сапраўдным патрыётам. А ўжо Леў Талстой пераказаў словы Джонсана, але з трошкі іншым сэнсам. Вось.

— Вось! — гісторык авалодаў сабой. — Ты сядзь, у цябе ніхто не прасіў тлумачэнняў. Для нас галоўнае тое, што вось гэта маладая асоба, якой дзяржава дала магчымасць бясплатна атрымаць адукацыю.

— Мая маці працуе і плаціць падаткі! З гэтых падаткаў і складаецца заробак настаўнікаў! — нечакана рэзка выдала Ядвіся.

Я глядзеў на яе. Якая яна была прыгожая! Крылцы носа трапяталі ад кожнага ўздыху, яна глядзела наперад, проста ў вочы Швондзеру. Яна не баялася яго! Ні каліва! Хоць ёй было страшна — пальцы рук пабялелі, вусны напружыліся, і куточкі іх падрыгвалі. Мне нясцерпна хацелася зараз стаць побач з ёй, сказаць нешта разумнае, асадзіць Швондзера, але я не ведаў — што сказаць.

А гісторык зноў пачаў бялець, наблізіўся да Ядвісі.

— Хто дазволіў табе перапыняць старэйшых, настаўнікаў?! — засіпеў ён. — Сядзь і слу­хай! — ужо крыкнуў ён і працягнуў, калі Ядвіся села: — Патрыятызм — тое, што робіць з чалавека грамадзяніна. Тое, на чым трымаецца дзяржава. Патрыятызм — гэта з усяго магчымага абіраць роднае, сваё!

— «Купляйце беларускае», — нечакана гучна вырвалася з мяне хоць нешта. І атрымалася — ляпнуў дрэнь.

— Менавіта так! — аж узрадаваўся Швондзер з маёй падказкі. — Купляйце сваё! Падтрымлівайце сваю эканоміку! Сваю дзяржаву і сваю краіну! Зразумела табе, юная лэдзі? — не­чакана ён схіліўся да Ядвісі, ледзь не пырснуўшы слінай у яе твар.

— Зразумела, Іван Мікалаевіч, — Ядвіся ўзнялася з месца, адказала, як бы і вінавацячыся, але і я, і ўсе навокал адчулі, што зараз яна зноў нешта выдасць. — Я вось адно не разумею, патлумачце, калі ласка. У вас тэлефон ёсць?

— Ёсць, — мармытнуў гісторык, яшчэ не ведаючы, як паставіцца цяпер да гэтай настырлівай вучаніцы.

— А ён у вас чыёй вытворчасці? Беларускай? А тэлевізар дома з вялікім экранам? Беларускі? А камп'ютар?

— Гэта дэмагогія! — заравеў Швондзер. — Мы гэтулькі вытрывалі ў вайну, мы мусілі самі падымацца, адбудоўваць народную гаспадарку, у той час як сусветны імперыялізм даваў грошы ўсялякім Германіям, каб тыя хутчэй аднаўляліся. Мы жылі сярод ворагаў і мусілі бараніцца, нам трэба было выдаткоўваць шмат рэсурсаў на абарону сябе! Мы і сёння мусім трымаць немалень­кую армію.

— А яна ў Еўропу хоча, — кінуў з'едліва Віктар Марыноўскі.

Швондзеру прыйшлася да душы і гэта падказка.

— Уся атрута для моладзі сёння канцэнтруецца ў Еўропе! Геі, лесбіянкі, аднаполыя шлюбы, усёдазволенасць — вось да чаго прыйшлі! Яны жадаюць аднаго — засяліць у нас распусту, каб моладзь згубіла апошнія маральныя арыенціры! Еўропа — рассаднік маральнага раскладу! Для моладзі наша дзяржава стварыла ўсе ўмовы для таго, каб жыць, працаваць і прыносіць карысць сваёй Радзіме тут, нараджаць і гадаваць дзяцей, для чаго будуюцца новыя сучасныя бальніцы, адчыняюцца светлыя дзіцячыя садкі, ёсць мацярынскі капітал.