Зигфрид Ленц: Прыхiльнiк ураду (на белорусском языке)

Мы зноўку выйшлi на глiнiстую пляцоўку. Побач з аўтобусам цяпер стаялi босыя дзецi; яны невыносна пiльна ўзiралiся ў Бонца i пры гэтым не варушылiся, не размаўлялi адно з адным. Нi разу яны не зiрнулi нi на каго з нас. Бонца загадкава-здаволена ўсьмiхнуўся.

"У вас няма дзяцей?" - спытаўся Потгiсэр.

Гэта было першае пытаньне, i Бонца, ухмыляючыся, адказаў: "Не, не, у мяне быў сын. Мы якраз спрабуем забыцца на яго. Ён паўстаў супраць ураду. Гультай быў, няздара, не, каб стацца хоць кiмсь, то падаўся да гэтых сабатажнiкаў, якiя ўсюды народ бунтуюць. Змагаюцца процi ўраду, бо думаюць, што могуць нешта палепшыць". Бонца прамовiў гэта рашуча, зь цiхай настойлiвасьцю; калi ён гаварыў, я заўважыў, што ў яго роце бракавала разцоў.

"Можа, яны б i палепшылi нешта", - сказаў Потгiсэр. Гарэк задаволена ўсьмiхнуўся, калi пачуў гэтае пытаньне, а Бонца сказаў: "Усе ўрады аднолькавыя, усiх iх трэба цярпець, якiясь лягчэй, iншыя цяжэй. Гэты ўрад мы ведаем, а тыя другiя толькi абяцаюць".

Дзецi абмянялiся доўгiм паглядам.

"Але ж найвялiкшы iхны абяцанак - незалежнасьць", - сказаў Бляйгут.

"Незалежнасьцю сыты ня будзеш, - сказаў Бонца, ухмыляючыся. - Што нам з тае незалежнасьцi, калi краiна галее. А гэты ўрад прадае нашы тавары за мяжу. Ён паклапацiўся аб пракладцы дарог, пабудове шпiталяў i школаў. Ён акультурваў глебы i акультурыць яшчэ больш. Ён яшчэ й выбарчае права нам даў".

Дзецi скаланулiся, схапiлi адно аднаго за рукi й мiжволi зрабiлi крок наперад. Бонца апусьцiў твар, ухмыльнуўся ўсё з тым жа загадкавым задавальненьнем, а калi зноўку ўзьняў твар, пашукаў вачыма Гарэка, якi сьцiпла стаяў за намi.

"Зрэшты, - сказаў Бонца, хоць у яго й не пыталiся, - для незалежнасьцi патрэбная й пэўная сьпеласьць. Мусiць, мы ня ведалi б, што рабiць зь незалежнасьцяй. Для народаў таксама ёсьць такi ўзрост, калi яны стаюцца паўналетнiмi. Мы яшчэ не дасягнулi гэтага ўзросту. I я прыхiльнiк гэтага ўраду, бо ён не пакiдае нас, непаўналетнiх, на волю лёсу. Я ўдзячны яму за гэта, знаеце".

Гарэк пайшоў да аўтобуса, Бонца ўважлiва сачыў за iм, пачакаў, пакуль цяжкiя дзьверы аўтобуса зачынiлiся, i мы засталiся адны на сухой, глiнiстай пляцоўцы. Чужых нiбыта не засталося, i Фiнке з радыё хуценька спытаўся ў Бонца: "Ну, а папраўдзе? Пакуль мы адны..." Бонца зглынуў, паглядзеў на Фiнке зьдзiўлена i адчужана i ясна выгаварыў: "Я не зразумеў вашага пытаньня".

"Зараз можна гаварыць адкрыта", - пасьпешлiва сказаў Фiнке.

"Гаварыць адкрыта", - паўтарыў Бонца задуменна й шырака ўхмыльнуўся, так, што стала вiдаць правалiны ў шэрагу зубоў.

"Хiба што я няясна сказаў: мы за гэты ўрад, мая жонка ды я; бо ўсяго, чым мы ёсьць i чаго мы дасягнулi, мы дасягнулi зь ягонай дапамогай. За гэта мы ўдзячныя яму. Вы ведаеце, як рэдка бывае, каб чалавек быў удзячным ураду - а мы ўдзячныя. I мой сусед удзячны, i тыя дзецi таксама, i кожны ў вёсцы. Пастукайце ў любыя дзьверы, вам паўсюль скажуць, якiя мы ўдзячныя ўраду".

Раптам Гум, малады бледы журналiст, падыйшоў да Бонца й шапянуў: "Я знаю напэўна, што вашага сына арыштавалi й катавалi ў турме сталiцы. Што вы на гэта скажаце?"

Бонца заплюшчыў вочы, ягоныя павекi былi прыцярушаныя парахном вапны; ён скрывiў вусны i адказаў: "У мяне няма сына, i таму немагчыма, каб яго катавалi. Мы за гэты ўрад, чуеце! Я - за гэты ўрад".

Ён запалiў самаробную крывую цыгарку, моцна зацягнуўся й зiрнуў на дзьверы аўтобуса, ужо адкрытыя. Гарэк вярнуўся й даведаўся пра ход размовы. Бонца вагаўся, перакочваючыся з абцасаў на мыскi. Выглядала на тое, што ён сапраўды адчуў палёгку, калi Гарэк зноў падышоў да нас, i на далейшыя пытаньнi ён адказваў дасьцiпна й падрабязна, раз-пораз са сьвiстам прапускаючы паветра праз правалiны ў зубах.

Калi паўз нас iшоў нейкi мужчына з касой, Бонца паклiкаў яго; мужчына падышоў цяжкiм крокам, зьняў касу з пляча i выслухаў з Бонцавых вуснаў пытаньнi, якiя мы папярэдне задавалi самому Бонцу. Мужчына з абурэньнем пакруцiў галавой: ён быў гарачым прыхiльнiкам ураду, i Бонца сустракаў кожнае ягонае прызнаньне зь цiхiм трыюмфам. Урэшце мужчыны пацiснулi адзiн аднаму рукi, быццам каб змацаваць у нашай прысутнасьцi сваю супольную адданасьць ураду.

Мы таксама пачалi разьвiтвацца, кожны з нас падаваў Бонцу руку - я быў апошнiм; але сьцiскаючы ягоную грубую, з патрэсканаю скурай, руку, я адчуў папяровы шарык памiж нашымi далонямi. Павольна, сагнутымi пальцамi, я забраў яго, адышоўся й запхнуў шарык у кiшэнь. Бэла Бонца стаяў i курыў хуткiмi, кароткiмi зацяжкамi; ён гукнуў жонку, i яна разам з Бонцам i мужчынам з касой сачыла ад'езд аўтобуса, а тым часам дзецi караскалiся на засланы каменьнем i тымi нiзкiмi бясколернымi кустамi ўзгорак.