Болеслав Прус - Грахi маленства (на белорусском языке)

Я ўцёк як найдалей у гушчар, адчуваючы сорам. А можа, Зося...

У тых няшчасных ажынах мы пабылi яшчэ з гадзiну. Калi ж вярталiся адтуль дахаты, я заўважыў вялiкую змену сiтуацыi. Зося глядзела на мяне з жахам i цiкаўнасцю, Лёня зусiм не глядзела, а я быў такi збянтэжаны, нiбы зрабiў якое-небудзь злачынства.

Развiтваючыся з намi, Лёня сардэчна пацалавала Зосю, а мне - кiўнула галавой. Я зняў перад ёю шапку, падумаўшы, што я - вялiкi нягоднiк.

Як толькi Лёня адышлася, Зося ўзяла мяне ў работу.

- Я пачула цудоўныя рэчы! - сказала яна сур'ёзна.

- А што я зрабiў? - спытаўся я, добра такi спалоханы.

- Як гэта - што? Спачатку самлеў... Ах, божа мой, i мяне пры гэтым не было!.. Ну, а потым тая аса цi муха... Жахлiва... Бедная Лёня! Я памерла б ад сораму.

- Але ж у чым тут я вiнават? - смялей спытаўся я.

- Дарагi Казя, - адказала яна, - перада мной табе не трэба апраўдвацца, бо я ж цябе нi ў чым не папракаю. Аднак жа...

"Аднак жа..." - таксама мне адказ!.. З гэтага "аднак жа" выходзiла, што ва ўсiм я вiнават. Муха нiчога, Лёня, што так лямантавала, таксама нiчога, толькi я вiнават, што пабег ратаваць?..

Яно так, але чаму я самлеў?..

Я не мог супакоiцца. На другi дзень зусiм не пайшоў у парк, каб не паказвацца Лёнi, а на трэцi - яна сказала, каб прыйшоў. А як прыйшоў, здалёк кiўнула мне галавой i гутарыла толькi з Зосяй, на мяне пазiраючы час ад часу горда i сумна, як на злачынца.

Часамi я думаў, што ў дачыненнi да мяне тут адбываецца нейкая несправядлiвасць. Аднак адразу глушыў такiя падазрэннi, гаворачы сам сабе, што я i сапраўды зрабiў штосьцi страшнае. Тады я не ведаў яшчэ, што такi метад характэрная рыса жаночай логiкi.

Тым часам дзяўчаты хадзiлi па садзе спаважна, нават не думаючы пра скаканне цераз вяровачку, а ўсё пра нешта шэпчучыся. Раптам Лёня спынiлася i сказала пакутлiвым голасам:

- Ведаеш, Зося, мне вельмi захацелася чарнiц... Ажно запахла iмi...

- Пайду прынясу, - сказаў я паспешлiва. - У лесе ёсць адно месца, дзе iх вельмi шмат.

- Цi варта непакоiцца? - спыталася Лёня, меланхалiчна павёўшы па мне позiркам.

- А чаму не? Няхай iдзе, калi яму хочацца, - умяшалася Зося.

Я паспяшаўся, тым больш што ў садзе мне было душна ад гэтых пястотаў. Мiнаючы кухню, я пачуў за сабой, што мае паненкi смяюцца, а нехаця цiкнуўшы цераз паркан, заўважыў, што яны сабе весела скачуць цераз вяровачку. Вiдаць, толькi пры мне ў iх быў такi ўрачысты выгляд.

У кухнi быў страшэнны тарарам. Валекава мацi плакала i лаялася, а старая Салюся выгаворвала ёй, што Валек разбiў талерку.

- Дала яму, - наракала пасуднiца, - гэтаму гiцлю, талерку, каб ён яе вылiзаў, а ён, падлюга, бух яе аб зямлю, а сам наўцёкi. Ой, калi ўжо я сёння не заб'ю цябе, дык няхай мае рукi ды ногi адсохнуць...

А пасля закрычала:

- Валек!.. Хадзi сюды, шалудзька ты, адразу ж iдзi, бо я з цябе скуру здзяру, калi цяпер не з'явiшся.

Мне стала шкада хлопца i захацелася справу загладзiць. Аднак я падумаў, што паспею зрабiць гэта пасля лесу, бо Валек - дай бог, каб ноччу паказаўся ў кухнi. I я пайшоў сваёй дарогай.

Да лесу ад двара было з паўгадзiны хады, а можа, i больш. Раслi там дубы, сосны, ляшчэўнiк, а сунiц i чарнiц столькi, што бяры - колькi хочацца. З краю пастухi трохi прарэджвалi ягады, а далей было iх больш, усыпаны цэлыя паляны, з наш дзядзiнец велiчынёй.

Зайшоўшы ў такое месца, я нарваў ягад поўную шапку i хустку, бо сам еў мала, спяшаўся. Нягледзячы на гэта, прайшло з гадзiну, а то i больш, пакуль я са сваiм зборам вырушыў назад. Напрасткi не пайшоў, а трохi кругам, бо мне наогул падабалася пахадзiць па лесе.

Калi iдзеш у гушчар, дык дрэвы выразна даюць дарогу, прапускаюць цябе. Але паспрабуй, iдучы наперад, азiрацца. Яны падаюць адно аднаму галiны, нiбы рукi, ствол наблiжаецца да ствала, пасля яны нават зусiм сыходзяцца, i неўзабаве за табой вырасце стракатая сцяна, глыбокая i непраходная...

Лягчэй за ўсё тады заблудзiцца. Куды нi пойдзеш - усюды аднолькава, усюды дрэвы рассоўваюцца перад табой, а за табой збягаюцца. Ты пачынаеш бегчы, яны таксама бягуць назад, каб адрэзаць табе адступленне. Ты спынiшся - яны стаяць сабе ды ахалоджваюцца голлем, як веерамi. Паварушваеш галавой улева ды ўправа, шукаючы дарогi, i заўважаеш, што некаторыя дрэвы хаваюцца адно за адно, нiбы хочучы пераканаць цябе, што iх куды менш, чым ты сабе думаеш.

О, лес - гэта ўсё-такi небяспечнае месца! Там кожная птушка шпiёнiць, куды ты iдзеш, кожнае зеллейка намагаецца заблытаць твае ногi, а як не можа, дык хоць шамаценнем даносiць пра цябе iншым. Так яму, лесу, любы чалавечы твар, што, убачыўшы яго, - кiдаецца на ўсё, абы толькi затрымаць тут чалавека назаўсёды.