Болеслав Прус - Стасевы прыгоды (на белорусском языке)

- Ах, свавольнiк, свавольнiк!.. Ах, што ён тут вырабляе! - наракалi чырвонагаловыя макаўкi, загледжаныя ў неба сланечнiкi i буйны бульбоўнiк.

А круглыя лiсточкi грушы, пад якою мацi палажыла Стася, як старанныя нянькi, шапталi:

- Цiха, цiха, цiха!.. Вы ж мне дзiця разбудзiце!..

Курце, якi любiў дзейнiчаць, i, калi чаго лепшага не было, дык хоць парасят пацягаць за адвiслыя вушы, цяпер было нудна.

"Што гэта за парадак у свеце, - думаў ён. - Дзецi толькi спяць, гаспадыня забаўляецца зрываннем лiсця, дрэвы, замест сумленна працаваць, кiваюцца ды шалясцяць, бусел надрываецца клёкатам, а гаспадар з хлопцамi не робяць у кузнi нiчога, толькi мехам дзьмуць ды куюць?.. Ён малым малатком па кавадле: дзiнь, дзiнь, дзiнь, дзiнь!.. а хлопцы вялiкiмi малатамi па жалезе: бум, бум, бум, бум!.. Ажно iскры ляцяць. Я стаяў перад кузняй, дык бачыў..."

I, смуткуючы ад усеагульнай ляноты, працавiты Курта павалiўся на бок, аж зямля застагнала, распластаўся i ногi выцягнуў, а каб лепш выказаць сваю пагарду да ўсяго свету, прыплюшчыў вочы, толькi б нiчога не бачыць...

Тады перад позiркам яго нястомнай душы распасцерлася поле гаспадаровай капусты, дзе жыравала мноства зайцоў, якiя перабiралi лапкамi i настаўлялi вушы, як пальцы...

- Ох, i дам жа я вам дыхту, нягоднiкi! - гаўкнуў Курта i давай ганяць шкоднiкаў на ўсе бакi!..

Ганяўся, ганяўся, а поле распасцiралася бясконца, зайцы размнажалiся, як кроплi навальнiчнага дажджу, а гаспадар, гаспадыня i хлопцы, гледзячы на яго беганiну, крычалi: "Ай, Курта, якi працавiты сабака, нi хвiлiны не адпачыне!.."

А Курта выпрастаўся i так ужо бег, што ажно хвост, не паспяваючы за iм, застаўся недзе далёка ззаду. Ледзь дыхаў Курта, але пёр.

Раптам над галавой разаспанага сабакi пачала кружыцца муха i лаяцца тоненькiм галасочкам:

- Ах ты, кудлач, абiбочына!.. Наеўся парасячага цеста, увесь свет варушыцца на сонцы, а ты ляжыш, як калода, дрэмлеш!..

Сабака прачнуўся i ляснуў зубамi на муху:

- Бачылi дармаедку!.. Вякае, што ляжу, а я тут зайцоў з капусты ганяю!..

Не хочучы трацiць час на абарону сваёй годнасцi, ён выцягнуўся яшчэ выгадней i - вярнуўся да карыснай дзейнасцi. А муха ўсё кружылася над iм, хоць ён i моршчыўся, i кiпцюры настаўляў.

- Ах ты, кудлач, гультаiна!.. - пiшчала яна. - Сказалi табе дзiця даглядаць, а ты тут адсыпаешся, завала!..

З гэтага моманту кроп i пятрушка, бульбоўнiк, мак i сланечнiк, вецер у небе, дыханне соннага Стася, буслы на адрыне i малаты ў кузнi - усё паўтарала ў такт:

- Курта гультай!.. Курта гультай!.. Курта гультай!..

Аднак працавiты Курта выцягнуўся пад грушай i ўсё ганяў ды ганяў тых зайцоў!

* * *

Пакуль Стась i Курта хораша спалi сабе пад подыхi цёплага ветру, кавалiха абабрала вусеняў з капусты, прапалола буракi i пачала рваць у рэшата салату на полудзень. Зелейка гэтае жыло сабе ў кутку агарода, каля пляценнiка ад дарогi. Гаспадыня асцярожна прыкленчыла i, выбiраючы маладыя лiсты, думала, як гэты салат усцешыцца, калi яго адмыюць у гарачай вадзе ад пылу, пальюць воцатам i акрасяць салам...

Нарвала ўжо з палавiну рэшата, амаль столькi ўжо, колькi трэба, i тут на дарозе пачулася шалясценне дробнай, павалочыстай хады i пастукванне кiя ў зямлю. Разам з гэтым кавалiха пачула як быццам гутарку.

- Супакоiшся ты ў мяне калi-небудзь цi не? - пытаўся стомлены жаночы голас.

Кавалiсе здалося, што ў адказ на гэтыя словы пачуўся невыразны шэлест, як быццам хтосьцi цягнуў кiй па пяску. Пасля зноў некалькi крокаў i пастукванне, спалучанае з тым асаблiвым шэлестам.

- Сукiн сын! - гаварыў злосны голас. - Так ты мне дзякуеш, што я табе столькi свету паказала!.. Згнiў бы недзе пад плотам або згарэў, як грэшная душа, каб не я... Дурань!..

Зноў зашалясцела.

- I дурны, вядома ж. З пастухамi табе найлепш кампанаваць, а не са мной... Вось тады ўжо ты быў бы разумны, каб цябе сабакi пагрызлi або хто-небудзь на свiных касцях паламаў. Клышаногi!..

Кавалiха выпрасталася i за некалькi крокаў ад плота ўбачыла на дарозе згорбленую бабулiну з кiем у руцэ. На плячах у старое была поўная чагосьцi дзяруга, а з-пад хусткi вылезла некалькi сiвых касмылёў, якiя трэслiся разам з галавой.

- Каго гэта вы, матуля, так лаеце?.. Гжыбiна!.. - гукнула, смеючыся, Шарачыха.

Старая павярнулася да яе.

- Гэта вы, кавалiха? - спыталася, падыходзячы да плота. - Пахвалёны вам!.. А я якраз хацела i да вас зайсцi. Ад бацькi слова. Зусiм забылася б з-за гэтага юды!..

Кажучы гэта, яна ўзняла свой кiй i страсянула iм.

- А што ж там тата мне наказвалi? - хутка спыталася Шарачыха.

- Ды вось... блытаецца ў маiх нагах i не толькi не памагае, але ж яшчэ перашкаджае хадзiць. За тое, што я яго з гною падняла!..