Болеслав Прус - Стасевы прыгоды (на белорусском языке)

- Зрабiце вы мяне хоць засядацелем! - крычаў васьмiдзесяцiгадовы былы палкоўнiк, стары халасцяк.

Дамы адразу ж абкружылi вазок, у якiм Стась прачнуўся i пачаў плакаць.

- Цудоўнае дзiця! - гаварыла адна.

- Якое далiкатнае!

- Вiдаць, з год ужо будзе, - дадала трэцяя.

- Дык жа суддзя якраз два гады працуе для агульнага дабра! - грымнуў палкоўнiк.

- Але ж, панове, гэта памылка!.. - апраўдваўся як не сваiм голасам няшчасны суддзя.

- У такiм адрасе не павiнна быць памылкi! - перапынiў яго непапраўны палкоўнiк. - Ды што тут гаварыць, хлопец прыгожы, як на малюначку!

Выкарыстаўшы сумятню, панi Лоская шмыганула ў пакой. Праз некалькi хвiлiн яна выйшла адтуль з дужа чырвонымi вачыма, але спакайнейшая, нiбы пагоджаная з лёсам. За ёю валюхалася старая, тоўстая ключнiца.

Калi суддзiха дрыготкiмi рукамi выняла Стася з вазка i аддала яго ключнiцы, бедны муж незвычайна пакорлiвым голасам спытаўся:

- Што ты з iм думаеш рабiць?

- Не аддам жа я яго парабкам... - адказала цiха жонка з адценнем дакору ў голасе.

Пачуўшы гэта, маладыя панi пачырванелi, старэйшыя пераглянулiся, нават мужчыны пасур'ёзнелi, а палкоўнiк сказаў:

- Ну, дарагая панi Лоская, жарты жартамi, а вы добра зробiце, калi накормiце хлопца, якi напэўна ж галодны. Само сабой, трэба будзе перадаць у прыход i войту, бо гэта ж вiдавочнае непаразуменне, а бацькi гэтага мальца павiнны быць недзе ў страшэнным непакоi.

А тым часам ключнiца, прыглядаючыся да малога, мармытала:

- Дальбожачка, наш пан, i ўсе крошкi пабраў!.. Наш пан быў такi самы, калi яму было адзiн год!.. Я ж памятаю: нос, вочы, нават радзiмка на шыi... Такi саменькi! Ну, гэта не мужыцкае дзiця...

Каб перапынiць прыкрую гамонку, суддзiха лёгка падштурхнула гаваркую кабецiну на ганак i загадала ёй дзiця накармiць i памыць. Госцi ўжо адышлi ад першага ўражання, i ўсе пачалi наракаць на верагодную няўважлiвасць нейкай нянькi, што прычапiла вазок да двухколкi, i спачуваць гору бацькоў. Суддзя падтакваў iм, намагаўся здагадацца, у якой вёсцы яму прычапiлi малога, а калi гутарка перайшла на iншую тэму i жонка супакоiлася, прынамсi, з выгляду, Лоскi пакiнуў гасцей на хвiлiнку, а сам пабег у гардэробную.

Там ключнiца, абагнаўшыся ад служанак, трымала хлопчыка на каленях i кармiла яго булкай з малаком. Стась еў, а сам неспакойна азiраўся па незнаёмым пакоi, нiбы шукаючы мацi. Калi суддзя ўвайшоў, хлопец, убачыўшы мужчыну, працягнуў рукi i кiнуўся раптам наперад, закрычаўшы пяшчотным голасам:

- Тата!.. Тата!..

- Голас крывi!.. Дальбожачка! - крыкнула ключнiца. - Ах, што за разумнае дзiця... Увесь, як пан.

Суддзя наблiзiўся да малога, уважлiва паглядзеў на яго, далiкатна дакрануўся да загарэлага тварыка, а потым, азiрнуўшыся направа i налева, пацалаваў Стася. Ключнiца амаль плакала ад замiлавання, а сам ён выйшаў у сенi.

У сэрцы яго прачыналася дзiўнае пачуццё. Ён быў расчулены, неспакойны, i, разам з тым, задаволены i горды. Стась падабаўся яму больш, чым якое-небудзь iншае дзiця.

На калiдоры ён сустрэў жонку, аднак не смеў зiрнуць ёй у вочы. Бачачы гэта, яна падала яму руку i цiха сказала:

- Я ўжо не злуюся.

Лоскi моцна прыцiснуў яе да грудзей i раптам выйшаў на ганак, баючыся, каб яна не заўважыла яго ўзрушэння.

* * *

Субота ў малых мястэчках бывае днём цiшынi i адпачынку. Па гэтай прычыне пан бурмiстр мястэчка X., панi бурмiстрыха i натарыус, iхнi прыяцель, папоўднi выйшлi на шпацыр.

Бурмiстр, чалавек малы i пукаты, iшоў спераду. Правую руку, у якой трымаў палачку, залажыў за плечы; левую, сагнутую ў локцi, нёс перад сабой такiм чынам, як касцельны дзед пад час iмшы нясе падносiк, збiраючы ў прыхаджанаў грошы на храм. Да таго ж ён увесь час усмiхаўся i прыплюшчваў вочы; людзi казалi, што ён робiць так, каб "не ведаць, адкуль падае", разумеецца, на тую працягнутую руку.

Крокаў некалькi ззаду iшоў натарыус, высокi, стараваты халасцяк, з паняй бурмiстрыхай пад ручку. Мы вельмi сумняваемся, каб такi спосаб праходжвацца здзiўляў каго-небудзь у мястэчку. Усе прывыклi да яго, не выключаючы самога бурмiстра, якi быў заўсёды задаволены i думаў толькi пра тое, каб "густа падала".

У гонар гэтай тройкi мясцовых славутасцей каля драўляных дамоў рыначнага пляца пазяхала, спраўляючы шабас, некалькi жыдоў, а там, дзе стаяла сапсаваная помпа, лена чухаўся сабака, сухарэбрыца якога выразна сведчыла пра мясцовы дабрабыт.

У той момант, калi бурмiстр, бурмiстрыха i натарыус падыходзiлi да канца рыначнага пляца, на iх ледзь не наляцела арганiстава брычка. Пан бурмiстр ажно ўбок адскочыў, а пан натарыус, вiдаць, ад хвалявання, паправiў свой каўнерык.