50
Ein Sonderproblem ergibt sich mit Blick auf eine Majorisierung durch Mehrheitsbeschlüsse, wenn ein Mitglied des Kollegialorgans gegen einen rechtswidrigen Beschluss gestimmt hat (siehe Rn. 39 ff.). Das für sich genommen rechtmäßige Abstimmungsverhalten kann keinen Ansatzpunkt für eine straf- oder ordnungswidrigkeitenrechtliche Haftung bilden. Anderes gilt für die Frage, ob das Unterlassen einer rechtlich gebotenen Handlung außerhalb des Beschlusses einen Anknüpfungspunkt für die Zurechnung des Erfolges bietet.[69] Mehr als eine Gegenvorstellung und Information des Aufsichtsrates wird man dem in der Abstimmung Unterlegenen nicht abverlangen können.
[1]
BGHSt 37, 106, 113 f., 123 ff.
[2]
Knauer/Kämpfer in: Volk MAH, § 3 Rn. 23; Kuhlen JZ 1994, 1142, 1144 f.; ders . in: FG BGH IV (2000), S. 647, 663 ff.; Graf/Jäger/Wittig- Merz § 13 Rn. 54; Wabnitz/Janovsky- Raum Kap. 4 Rn. 27; Rotsch wistra 1999, 321, 326.
[3]
BGHSt 37, 106, 113 f., 123 ff. Siehe hierzu auch Graf/Jäger/Wittig- Merz § 13 Rn. 55; Jähnke Jura 2010, 582, 584; Wabnitz/Janovsky- Raum Kap. 4 Rn. 35.
[4]
BGHSt 37, 106, 124.
[5]
Schmitt-Leonardy (2013), Rn. 343.
[6]
V. Freier (1998), S. 272; Puppe JR 1992, 27, 30 ff.; Schmitt-Leonardy (2013), Rn. 342. Vgl. aber Beulke/Bachmann JuS 1992, 737, 741.
[7]
Mansdörfer (2011), Rn. 615; Volk in: FS Roxin (2001), S. 563, 568. Vgl. aber Beulke/Bachmann JuS 1992, 737, 741.
[8]
Mansdörfer (2011), Rn. 615; Schmitt-Leonardy (2013), Rn. 344.
[9]
Dannecker in Rotsch (2015), § 5 Rn. 63 ff.; Esser/Keuten NStZ 2011, 314, 319 f.
[10]
Knauer/Kämpfer in: Volk MAH, § 3 Rn. 46, 66 f.
[11]
Knauer/Kämpfer in: Volk MAH, § 3 Rn. 58. Zum Ganzen siehe auch Satzger Jura 2014, 186 ff.
[12]
Corell in: FS I. Roxin (2012), S. 117, 119; Wittig § 6 Rn. 46.
[13]
Knauer/Kämpfer in: Volk MAH, § 3 Rn. 142. Zur Abgrenzung von aktivem Tun und Unterlassen nach dem Schwerpunkt der Vorwerfbarkeit siehe allgemein BGHSt 6, 46, 59; Brammsen GA 2002, 193 ff.; Sch/Sch- Eisele Vorbem. § 13 Rn. 158a; Krey/Esser § 35 Rn. 17; Rengier AT, § 48 Rn. 10. Kritisch MK- Freund § 13 Rn. 5 ff. ; Stein JR 1999, 265, 267.
[14]
Siehe hierzu Sch/Sch- Eisele Vorbem. § 13 Rn. 73a f.; Fischer Vor § 13 Rn. 21; S/S/W- Kudlich Vor § 13 Rn. 33 ff.; Lackner/Kühl Vor § 13 Rn. 10; LK- Walter Vor § 13 Rn. 73 ff.
[15]
Eidam (2014), Kap. 6 Rn. 167; Graf/Jäger/Wittig- Merz Vor §§ 13 ff. Rn. 17; Wittig § 6 Rn. 47. Zur kumulativen Kausalität siehe Rengier AT, § 13 Rn. 34; BGHSt 37, 106, 131; Dencker (1996), S. 49; MK- Freund Vor § 13 Rn. 342; S/S/W- Kudlich Vor § 13 Rn. 38; Kühl AT, § 4 Rn. 21.
[16]
Eidam (2014), Kap. 6 Rn. 167; Wessels/Beulke/Satzger AT, Rn. 224; Wittig § 6 Rn. 47.
[17]
In diesem Sinne Putzke (2012), S. 8 ff.; Putzke GA 2013, 243, 245.
[18]
Treffend Kudlich/Oğlakcıoğlu § 5 Rn. 136 Fn. 249.
[19]
Treffend Knauer/Kämpfer in: Volk MAH, § 3 Rn. 59; Jähnke Jura 2010, 582, 585; Weißer (1996), S. 107.
[20]
Roxin AT I, § 11 Rn. 18 f.; Weber BayVBl. 1989, 166, 169.
[21]
Beulke/Bachmann JuS 1992, 737, 742 f.; Knauer/Kämpfer in: Volk MAH, § 3 Rn. 60; Kudlich/Oğlakcıoğlu § 5 Rn. 137; Weißer (1996), S. 110 f.
[22]
Hombrecher JA 2012, 535, 536; Meier NJW 1992, 3193, 3198. Zur alternativen Kausalität allgemein siehe BGHSt 39, 195, 198; Fischer Vor § 13 Rn. 32; Kühl AT, § 4 Rn. 19 ff.; SK- Rudolphi/Jäger Vor § 1 Rn. 78; LK- Walter Vor § 13 Rn. 77.
[23]
Krey/Esser § 11 Rn. 317; Lackner/Kühl Vor § 13 Rn. 11; Rengier AT, § 13 Rn. 28; Wessels/Beulke/Satzger AT, Rn. 222.
[24]
Beulke/Bachmann JuS 1992, 737, 743; Sch/Sch- Eisele Vorbem. §§ 13 ff. Rn. 83a; Knauer/Kämpfer in: Volk MAH, § 3 Rn. 60; Kudlich/Oğlakcıoğlu § 5 Rn. 137; Weißer (1996), S. 112; Puppe JR 1992, 30, 32 ff. Siehe hierzu Kuhlen JZ 1994, 1142, 1146; ders . in FG BGH IV (2000), S. 647, 670.
[25]
Knauer (2001), S. 94 ff.
[26]
Puppe JR 1992, 30, 32 ff. Siehe hierzu Kuhlen JZ 1994, 1142, 1146; ders . in FG BGH IV (2000), S. 647, 670.
[27]
Fleischer BB 2004, 2645, 2647; Röckrath NStZ 2003, 641, 645.
[28]
Kudlich/Oğlakcıoğlu § 5 Rn. 140; S/S/W- Kudlich Vor § 13 Rn. 43; Graf/Jäger/Wittig- Merz Vor §§ 13 Rn. 19.
[29]
Vgl. hierzu Sch/Sch- Eisele Vorbem. § 13 Rn. 83a; Hilgendorf NStZ 1994, 561, 565 ff.; Rengier AT, § 49 Rn. 23; Weißer (1996), S. 113 ff.
[30]
Anders Brammsen Jura 1991, 533, 536, 538.
[31]
In diesem Sinne bereits BGHSt 37, 106, 129, dort allerdings für das Unterlassen. Ferner Knauer/Kämpfer in: Volk MAH, § 3 Rn. 61; Beulke/Bachmann JuS 1992, 737, 743 f.; Brammsen Jura 1991, 533, 537 f.; Hilgendorf NStZ 1994, 561, 563; Knauer (2001), S. 133 ff., 174 ff.; Kuhlen NStZ 1990, 566, 570; ders. in FG BGH IV (2000), S. 647, 669 f.; Otto (1993), S. 12; ders . Jura 1998, 409, 410 ff. Siehe ferner Tiedemann AT, Rn. 285. Vgl. die kritische Analyse bei Hoyer GA 1996, 160, 173 ff.; ders . in: FS Jakobs (2007), S. 175, 179 ff.; ders . in: FS Puppe (2011), S. 515 ff.; Samson StV 1991, 182, 184 f.
[32]
Küpper GA 1998, 519, 526 ff.; Otto Jura 1990, 47 ff.; Rengier AT, § 53 Rn. 3 ff.; Renzikowski in: FS Otto (2007), S. 423 ff.; Roxin AT II, § 25 Rn. 239 ff.; LK- Schünemann § 25 Rn. 216 f.; Utsumi Jura 2001, 538, 539 f.; Weißer JZ 1998, 230, 236 ff. Kritisch im vorliegenden Zusammenhang Kudlich/Oğlakcıoğlu § 5 Rn. 139; Bloy in: FS Maiwald (2010), S. 35, 54 ff.; Sch/Sch- Eisele Vorbem. §§ 13 ff. Rn. 83a. Ferner Jähnke Jura 2010, 582, 585.
[33]
Neudecker (1995), S. 214 ff., 220, 221; Puppe JR 1992, 27, 32; dies. in: FS Spinellis (2001), S. 911, 927 ff.; Samson StV 1991, 182, 184 f. Zur Problematik siehe auch Weißer (1996), S. 90 ff.
[34]
Beulke/Bachmann JuS 1992, 737, 743; Knauer/Kämpfer in: Volk MAH, § 3 Rn. 61.
[35]
Knauer/Kämpfer in: Volk MAH, § 3 Rn. 63.
[36]
Knauer/Kämpfer in: Volk MAH, § 3 Rn. 61; Roxin AT II, § 25 Rn. 212 f.
[37]
In diesem Sinne Puppe JR 1992, 27, 32.
[38]
Beulke/Bachmann JuS 1992, 737, 743.
[39]
Erb JuS 1992, 197, 200; Nettesheim BayVBl. 1989, 161, 165; Roxin JR 1991, 206, 207. Siehe auch die Kritik bei Mansdörfer in: FS Frisch (2013), S. 315, 322 f., der einen eigenen funktional orientierten Ansatz vertritt. Vgl. auch Beulke/Bachmann JuS 1992, 737, 743.
[40]
Читать дальше