Янка Мавр - У краіне райскай птушкі

Вось карабель прыпыніўся. Спусцілі сходні. Каля борта згрудзілася зацікаўленая публіка. Ля волата-карабля бездапаможна гайдалася муха-лодка. З вялікай цяжкасцю Манг накіраваў яе да сходняў. Белая Птушка ўчапілася за вяроўкі і палезла ўгару.

У Манга аж дух заняло, калі ён падняў галаву і зірнуў на гэтую будыніну. Што ж павінна быць там, у сярэдзіне? Ці дазволяць і яму ўзлезці і паглядзець?

Агульная ўвага, спачуванне і цікавасць сустрэлі дзяўчыну на караблі, але не меншай увагай карыстаўся і фацэтны дзікун у капітанскім мундзіры.

— Гляньце, які капітан! Ха-ха-ха!

— Хоць і без майткаў!

— Ах, які ён цікавы! — пляскалі рукамі пані і паненкі.

А Манг не ведаў, ці лезці яму адразу, ці не. Ды і боязна неяк. Тут ён убачыў, што Белая Птушка схілілася зверху, ласкава смяецца і ківае яму галавой.

— Мой добры Манг! — казала яна. — Дзякую табе! Бывай здаровы і шчаслівы! Выбачай, што нічога не маю, каб цябе ўзнагародзіць.

Пачуўшы гэтыя словы, публіка з парахода пачала кідаць яму розныя рэчы. Але, на дзіва, Манг не кінуўся за імі: ён падумаў, што Белая Птушка ласкава запрашае яго, асмялеў і ўхапіўся за сходні.

— І ты хочаш ехаць? — сказала дзяўчына. — Ну, добра. Я буду вельмі рада, мой верны Манг.

І, звярнуўшыся да капітана, яна сказала:

— Дазвольце і яму сесці. Мы заплоцім за праезд. Гэты чалавек выратаваў мяне ад смерці.

Зразумела, капітан згадзіўся, — і праз мінуту на палубе сярод шырокага кола пасажыраў з'явіўся Манг у сваім убранні…

Не кожны артыст мог бы пахваліцца такім поспехам, які спаткаў Манга. Крыкі, рогат, воплескі пакаціліся па пустыннай пратоцы і адбіліся рэхам між дзікіх скал і цяснін.

А Манг стаяў пасярэдзіне, апусціўшы рукі, неяк крыва ўсміхаўся і не ведаў, на што дзівіцца: ці на фацэтных людзей у незвычайным адзенні, ці на дзіўнае абсталяванне, ці на страшную трубу з дымам, ці на ўздрыгі і грукат кану-звера, які пачаў ужо рухацца наперад.

— Ахвярую капітану Мангу нехапаючую частку адзення! — крыкнуў адзін вясёлы паніч і праз хвіліну прынёс яму… нагавіцы. Уздзелі іх і зноў пакаціліся ад смеху. Сярод аднастайнай, нуднай дарогі гэтае здарэнне прынесла людзям некалькі мінут забавы. А потым забыліся на гэта і зноў пачалі нудзіцца.

Пратока апусцела. Як і раней, плюхалася вада, як і раней, моўчкі стаялі суровыя чорныя скалы, як і раней, ніякіх слядоў чалавека.

Толькі сярод вады сіратліва хісталася кану. На сподзе яе курылася галавешка, побач валяліся скуры і вытыркаліся вясло і піка.

У паветры прарэзліва крыкнула чайка, пакружылася над чоўнам, некалькі разоў праляцела над ім так нізка, што нават дакранулася крылом, а потым спакойна ўселася на краі…

Праз чатыры гады (Пасляслоўе)

На адной з лепшых вуліц Лондана стаіць вялікі рэстаран «Касмапаліт».

Шмат прахожых спыняецца ля акон, каб падзівіцца на пышнае, багатае абсталяванне, асабліва ж на тых людзей, што абслугоўваюць у рэстаране. Сярод сотні афіцыянтаў нельга ўбачыць і двух, якія належалі б да адной нацыі. Здаецца, увесь свет сабраўся, каб служыць англійскім капіталістам. Не толькі беднаму, але і сярэдняга дастатку чалавеку нельга было і думаць наведаць гэты палац, дзе адна жабіная лапка каштавала два рублі золатам. Але нягледзячы на гэта народу заўсёды было поўна.

Кожную хвіліну бясшумна пад'язджалі аўтамабілі, і адтуль выходзілі вясёлыя, шчаслівыя людзі. Вось пад'ехала кампанія з двух маладых мужчын і адной жанчыны. Адзін з мужчын быў цывільны, у цыліндры, з маноклем, другі — у форме флоцкага ваеннага афіцэра. Жанчына была прыгожая, гадоў дваццаці двух, з тонкім далікатным тварам і блакітнымі вачыма. Людзі ўвайшлі ў сярэдзіну і спыніліся ў вялікай зале, дзе на эстрадзе выступалі афрыканскія танцоркі, а музыка даносілася аднекуль зверху. Навакол гула гаворка, час ад часу раздаваліся стрэлы коркаў з бутэлек.

Зараз жа падскочыў негр і схіліўся, чакаючы загаду.

— Шампанскага і амараў, [13] Марскія ракі. — загадаў афіцэр.

— Не, пачакайце, — спыніла жанчына, — паклічце лепш Манга. Хай ён падае.

— Слухаю! — сказаў негр і пабег назад.

— Я, сястрыца, баюся, што вы пачастуеце нас вашымі ўлюбёнымі стравамі: слімакамі, чарвякамі і іншымі ласункамі. Можа, ты ўжо занудзілася па іх? — сказаў цывільны.

Грэт засмяялася і паківала яму пальцам:

— Пачакай, можа, і табе калі-небудзь прыйдзецца жывіцца такімі стравамі!

— Не, — адказаў брат, — калі ўжо не будзе чаго есці, дык я тады хоць хлеба з маслам з'ем.