Жуль Верн: 80000 кіламетраў пад вадой

Сардэчна адданы Вам марскі міністр

За тры секунды перад атрыманнем ліста ад марскога міністра я столькі думаў аб праведванні нарвала, колькі аб спробе прарвацца праз льды Паўночна-заходняга прахода [8] Праход з Атлантычнага акіяна ў Ціхі праз паўночныя берагі амерыканскага кантынента. . Праз тры секунды пасля атрымання ліста я зразумеў, што мая сапраўдная схільнасць, мая адзіная мэта жыцця заключалася ў праследваенні гэтага небяспечнага «страшыдла» і выратаванні ад яго свету.

Між тым я толькі што вярнуўся з цяжкага падарожжа, бясконца змарыўся і мне патрабаваўся адпачынак. Я марыў аб звароце на радзіму, да сваіх сяброў, у сваю маленькую кватэрку каля батанічнага саду, да сваіх дарагіх і бясцэнных калекцый! Але нішто не магло стрымаць мяне. Я забыўся на ўсё — на стому, на сяброў, калекцыі — і, доўга не думаючы прыняў запрашэнне амерыканскага ўрада.

«Да таго-ж, — думаў я, — усе дарогі вядуць у Еўропу, і можа здарыцца, што нарвал ласкава прыцягне мяне да берагоў Францыі. Гэтая паважаная жывёла можа дазволіць прыкончыць сябе ў Еўрапейскіх морах, і я завязу тады прынамсі паўметровы кавалак яго алебарды ў музей прыродазнаўства ў Парыжы!»

Але пакуль што нарвала прыходзілася шукаць у паўночнай частцы Ціхага акіяна, гэта значыць варочацца ў Францыю вакол свету.

— Кансель! — крыкнуў я нецярпліва.

Кансель быў маім слугой і суправаджаў мяне ва ўсіх паездках. Я шчыра палюбіў гэтага слаўнага фламандца, і ён плаціў мне тою-ж самаю манетай. Гэта быў чалавек флегматычны па прыродзе, сур’ёзны і салідны па характару, старанны і паслухмяны па звычках; ён спакойна сустракаў усе жыццёвыя нечаканасці, быў майстра на ўсе рукі, прагны да работы і, наперакор свайму імю [9] Ігра слоў: Кансель (conseil) па-французску — парада. , ніколі і нікому не даваў парад, нават калі ў яго іх прасілі.

Маючы заўсёды дачыненне да гуртка вучоных, наведваўшых маю маленькую кватэру, Кансель паступова сам многаму навучыўся і ператварыўся ў спецыяліста ў галіне прыродазнаўчай класіфікацыі, здольнага са шпаркасцю акрабата прабягаць усе ступені аддзелаў, груп, класаў, падкласаў, атрадаў, сем’яў, родаў, відаў і падвідаў. Але ўсе яго веды гэтым і абмяжоўваліся. Класіфікаваць — у гэтым заключалася ўсё яго жыццё і на гэтым ён спыніўся. Многа ведаючы ў тэорыі класіфікацыі і вельмі далёка ад практычных ведаў, ён не здолеў-бы, я думаю, адрозніць кіта ад кашалота!

І ўсё-ж які харошы дзяцюк!

На працягу дзесяці год Кансель суправаджаў мяне усюды, куды толькі вабіла мяне навука. Ніколі ніводнай скаргі на працягласць падарожжа або стому!

Заўсёды згодны адправіцца ў якую хочаш краіну, на якую хочаш адлегласць, хай гэта будзе Кітай або Конго, ён гатовы быў ехаць абы куды, ні пра што не распытваючы.

У яго было выключнае здароўе, пры якім не страшны ніякія хваробы, моцныя мускулы і сапраўды жалезныя нервы.

Яму было трыццаць гадоў, і яго ўзрост адносіўся да ўзросту яго гаспадара, як пятнаццаць да дваццаці. Прашу прабачэння за гэты некалькі складаны спосаб прызнання ў тым, што мне сорак год. Кансель меў толькі адзін недахоп. Непапраўны фармаліст, ён гаварыў са мною не інакш, як у трэцяй асобе, і гэта нярэдка выводзіла мяне з цярплівасці.

— Кансель! — паўтарыў я, пачынаючы ў той-жа час паспешна рыхтавацца да ад’езду.

Я быў упэўнены, што Кансель бязмежна адданы мне. Звычайна я ніколі не пытаў яго, ці згодзен ён суправаджаць мяне ў падарожжа; але на гэты раз меркавалася экспедыцыя, якая пагражала нямаведама паколькі зацягнуцца і да таго яшчэ была рызыкоўным прадпрыемствам. Гэта не жарты: праследваць жывёлу, здольную патапіць фрэгат, як арэхавую лушпайку! Было над чым задумацца нават самаму спакойнаму чалавеку ў свеце! Што скажа Кансель?

— Кансель! — клікнуў я яго трэці раз.

Кансель з’явіўся.

— Гаспадар клікаў мяне? — спытаў ён, уваходзячы.

— Так, галубок. Прыгатуй усё, што патрэбна для мяне і для цябе. Праз дзве гадзіны мы адпраўляемся.

— Як будзе пажадана гаспадару, — спакойна адказаў Кансель.

— Нельга траціць ніводнай хвіліны. Складзі ў мой чамадан усё неабходнае для дарогі, вопратку, кашулі, шкарпэткі, палажы іх столькі, колькі ўлезе, але толькі як мага хутчэй!

— А калекцыі гаспадара? — заўважыў Кансель.

— Мы зоймемся імі пазней. Яны застануцца на схову ў гасцініцы.

— А аленні кабан?

— Яго будуць карміць і без нас. Дарэчы, я распараджуся, каб увесь наш звярынец адправілі ва Францыю.