Усевалад Нястайка - Тарэадоры з Васюкоўкі

Толькі я хацеў яму гэта сказаць, як з гарода пачуўся сярдзіты голас дзеда Варавы:

— Свіння галодная. Нясі ўжо. Там языком паменціш. Двоечнік!

Ява ўздрыгнуў, стуліўся ўвесь, схапіў начоўкі.

А я паплёўся дахаты.

Бацька сядзеў за сталом і, як заўсёды, чытаў газету. Маці на машынцы страчыла матроску, даўно мне паабяцаную, спецыяльна для піянерскага лагера. Падняла галаву, лагодна ўсміхнулася (вельмі яе ўсцешыла мая чацвёрка, яна і не чакала). Пастаяў я трохі на парозе, тады падышоў да яе і, адчуваючы холад унутры (як тады, калі я ўпершыню скочыў з вярбіны ў рэчку), сказаў:

— Не трэба, мама... Не паеду я ў лагер.

Маці моўчкі здзіўлена падняла бровы.

— Што? — адклаў газету бацька.

— Не паеду я ў лагер, — яшчэ цішэй, але цвёрда паўтарыў я.

— Як гэта не паедзеш? Чаму? — запытала маці.

— Расхацелася...

— Гэта ён, разумееш, жартуе, — падміргнуў мне бацька.

— Нічога я не жартую. Не паеду. Точна.

— Можа, ты захварэў? — прыжмурыўся бацька. — Цэлы год, разумееш, галаву мне дурыў з тым лагерам, а цяпер, разумееш, калі пуцёўка ёсць, — конікі выкідваеш. Гэта ж такі, разумееш, лагер... Як Артэк. Дзеці, разумееш, розных народаў... І ты з імі... дурань! Ніколі ж, разумееш, у жыцці не бачыў.

— Не выдумляй, сынок, — падхапілася маці. — Яшчэ і дакторка казала, што табе да мора трэба. Гланды ў цябе...

— Няма ў мяне ніякіх гландаў. Не паеду я.

— Паедзеш, паедзеш, — у голасе бацькі ўжо звінеў метал.

— Не паеду.

— Ты як, разумееш, з бацькам размаўляеш? Ой, глядзі, вазьму дзягу!

— Ну і бярыце. Толькі ў нас у краіне не б'юць дзяцей. Дзяцей б'юць толькі імперыялісты, падпальшчыкі вайны.

— Ты... ты... ты, — ускіпеў бацька і ўжо замахнуўся дзягай, але тут маці кінулася на абарону, абхапіла бацьку рукамі і, адштурхоўваючы, пачала цясніць яго ў іншы пакой. Выцягнуўшы шыю, бацька выглядваў з-за матчынай спіны і крычаў:

— Ну, цяпер, разумееш, ты такі не паедзеш! Вось! — і ён выхапіў з кішэні пуцёўку і пачаў ірваць. — Вось! Вось! Замест таго каб, разумееш, у моры хлюпацца, будзеш... будзеш... Гульні табе тут, разумееш, не будзе! Не будзе! Я табе пакажу, разумееш, характар паказваць! Малы яшчэ. У мяне таксама, разумееш, характар ёсць. Вось! Вось!

Не пуцёўку — маё сэрца ён ірваў на кавалкі. Белымі папяровымі кавалачкамі бязгучна падалі на падлогу сіняе мора, белыя караблі, чайкі і альбатросы.

Слёзы закіпалі ў маіх вачах.

— І няхай сабе! — крыкнуў я і як шалёны выскачыў з хаты.

...Я сядзеў у густым, непралазным бур'яне за клуняю і шморгаў носам. У носе свярбела і шчыпала, як пасля газіроўкі. А ў сэрцы была тая пустая халодная прорва, калі адчуваеш, што ўжо нічога не вярнуць. Ну і няхай! Не патрэбны мне вашыя караблі і альбатросы... «Але ж ты сам гэтага хацеў?» Так, сам. Вядома, сам. Але... «Ці, можа, ты думаў, што цябе будуць упрошваць, на калені перад табой стануць, потым пабягуць да дзеда Варавы, пераканаюць яго, што з работай на лета можна ехаць у лагер, і вы з Явам спакойненька паедзеце? Ты гэта думаў?» Не. Але...

Так, мабыць, адчувае сябе чалавек, які ідзе за свайго сябра нават на смерць. Складанае, але высакароднае пачуццё!

І дзеля Явы — я гатовы. Вы ж проста не ведаеце, што гэта за хлопец — Ява, як мы з ім пасябравалі.

Вось я раскажу вам...

Да чацвёртага класа я з ім не сябраваў. Ён быў «урэдны».

Так мне здавалася.

Бо ён пры ўсіх мяне ў лужыну штурхнуў, калі я ягоную шапку на вярбу закінуў. А я быў у новенькіх штанах. Мне мама толькі раніцай іх у раймагу купіла. І тымі новенькімі штанамі я ў саменькую гразюку сеў. І Ганька Грабянючка так смяялася, так смяялася, што ў яе ажно булька з носа выскачыла.

Я сябраваў з Антосікам Мацыеўскім. Ён мяне малінай частаваў. У іхнім садзе было шмат маліны, а ў нашым не было. А маліна з малаком — вы ж ведаеце!

Я думаў, што буду сябраваць з Антосікам і есці маліну аж да старасці. Але...

Быў сонечны цёплы вераснёвы дзень. Мы сядзелі на баштане і з прыцмокваннем хрумалі кавуны.

Вы не былі на нашым баштане? О-о! Тады вы нічога не ведаеце. Такога гарода няма нідзе. Точна! Канца-краю не відаць. І кавуноў — тысячы, мільёны... І ўсе паласатыя. Як тыгры. Тысячы, мільёны тыграў. Я жывых бачыў у цырку. У Кіеве. Але хіба там былі тыгры. Наш дзед Салівон — стораж — во гэта «тыгр!» Ох і б'ецца ж! Як улупіць сваёй кашчавай лапай па нагавіцах — два дні чухаешся. Ён чамусьці не любіў, калі мы самі бралі кавуны з баштана. Ён любіў, каб мы прасілі. А мы не любілі прасіць... Яны тады не такія смачныя.