Усевалад Нястайка - Тарэадоры з Васюкоўкі

Уласна, берага не было. Адразу ж па пуп угразнуў. І адразу мне той ставок успомніўся, у якім мы ад Кантрыбуцыі ратаваліся. Такая ж твань. Ні дрэўца на востраве, ні кусціка. Нават сушы сапраўднай няма. Адна гразь. Ну, ды выбіраць не прыходзілася. Дзякуй і таму, што ёсць. Жыць на ім я не збіраўся. Мне толькі човен трэба выцягнуць і дзюрку заткнуць. Можа, яшчэ, думаю, і за Кнышом паспею. Пасадзіў Сабакевіча на самую сухую лапіну і — за работу. Схапіў човен за нос, пачаў цягнуць. Ого-го! Вочы вылазяць. Жылы вось-вось палопаюцца. А човен — нібыта яго цвікамі да дна прыбілі — ні з месца.

Зайшоў я з кармы — пачаў пхаць. Куды там! Ногі па мулкім дне коўзаюцца. Я раз-пораз з галавой у ваду — і толькі.

Біўся-біўся, стараўся-стараўся, вады ўжо паўвядра накаўтаўся, а толку няма. І такое мяне зло ўзяло — сеў я проста ў ваду і ледзь не заплакаў. Ты ж мяне ведаеш, я ніколі не плачу, а тут слёзы самі коцяцца.

Вось у нерат ускочыў. Ну!

Тады плюнуў, падхапіўся і зноў — пхаю і цягну.

Сонца ўжо даўно ўзышло, свеціць на поўную катушку, а я, нібы той жук, у брудзе боўтаюся. Зусім з сілы выбіўся.

Гэта ж колькі ўжо часу прайшло, думаю. Урокі ўжо, можа, хутка. Ну, ды пра кантрольную я не думаю. Што мне кантрольная! Галоўнае — дзяржаўная справа... Я тут, у багне, як чарвяк, а той шпіёнішча, можа, ужо... А я ж мог яго высачыць. Мог жа! Не даруе мне айчына. І, скрыпнуўшы зубамі, я зноў бяруся за справу. Я і выліваць ваду з чоўна спрабаваў, думаеш, не! Ды дзе яе выльеш, калі яна зноў адразу ж набіраецца. Гэта тое ж самае, што раку вычарпаць.

А сонца ўжо высока-высока ўгары. Гэта ж ты, думаю, ужо ўстаў, чаравікі паваксаваў, новую сарочку апрануў, гальштук завязаў.

Лупатае жабяня паблізу на лотаць села і крумкае — бы смяецца. Тут Сабакевіч на яго як гаўкне, яно толькі — шубоўсь у ваду. Сабакевіч мяне ўвесь час маральна падтрымліваў — гаўкаў, хвастом махаў. Мабыць, адчуваў, што праз яго я так мучаюся.

І раптам мне ў галаву ідэя стрэльнула. І чаго, скажы ты, гэтыя ідэі адразу ў галаву не страляюць!

Такая просценькая ідэя — заткнуць дзюрку, а потым ужо выбіраць ваду. Я ж, дурань, выбіраў не заткнуўшы.

Нарваў я жменю травы нейкай — якая толькі і расла на востраве, — намацаў дзюрку, заткнуў. Зноў пачаў выбіраць. О! Пайшла справа! Хоць не хутка, але пайшла. Сантыметр за сантыметрам барты чоўна з-пад вады вырастаюць. Ужо і на бераг цягнуць можна. Крэкчучы, пацягнуў. Пацягнулася. Ёсць! Цяпер трэба човен нахіліць — ваду выліць, бо ўжо не выбіраецца. Ох і важка было. Нарэшце ваду выліў, дзюрку добра заткнуў. Сабакевіча ў човен, сам за вясло і ходу. Ох ужо і гроб — пырскі аж да неба ляцелі. Толькі ўвесь час на дзюрку паглядваў — ці не цячэ.

Сонца ўжо высока, а ўсё ж спадзяюся: можа, падманвае сонца, можа, не пачаліся яшчэ ўрокі? Па вёсцы бег, ажно сэрца выскоквала. Не падманула сонца...

Ява ўздыхнуў і замоўк.

Я пазіраў на яго з усім спачуваннем, на якое толькі быў здольны.

Вось якая неспадзяванка з ім атрымалася, што перавярнула ўсё яго жыццё дагары нагамі. І не раскажаш нікому, не паясніш! Бо нашы «шпіёнскія» справы патрабуюць абсалютнай канспірацыі. Калі міліцыянер таварыш Палянічка не паверыў нам, дык хто ж паверыць! У нас быў адзін выхад — знайсці найперш доказы, факты, злавіць за руку. І Ява, бедалага, змушаны быў усім, і ў школе, і дома, сказаць адно — што пайшоў замест урокаў лавіць рыбу. І панёс за гэта кару.

— Ну, а ў цябе як? — запытаў Ява, не пазіраючы на мяне.

Эх, лепш бы ён не пытаўся. Адчуваючы сябе так, быццам я нешта ўкраў у яго, і пазычыўшы ў сабакі вочы, прызнаўся пра тую няшчасную чацвёрку.

— Ну што ж, я рады за цябе. Віншую! — сказаў ён. — Гэта добра. Добры, значыць, у цябе настрой у лагеры будзе. Калі едзеш?

Ну навошта, навошта ён кроіць маё сэрца?! Мы ж разам марылі паехаць у піянерлагер да мора. У «Маладую гвардыю» ў Адэсу. З такімі цяжкасцямі бацькі даставалі нам пуцёўкі. Мы з Явам ніколі, не былі на моры. Толькі ў кіно ды па тэлевізары бачылі. А як нам хацелася да мора! Сіняя далячынь, белыя караблі, чайкі, альбатросы лётаюць. «Курс норд-ост!» — крычыць капітан. У мінулым годзе мы двойчы ўцякалі да мора. І нас двойчы лавілі на станцыі.

І вось, калі мара была ў нашай кішэні, вось такое здарылася з Явам. Дзед Варава яшчэ ўчора занёс і здаў у школу пуцёўку. Давядзецца мне аднаму ехаць. Але хіба гэта тое! Хіба я сам адчую так усе марскія радасці, як бы мы адчулі іх разам з Явам? Дык навошта ж ён гаворыць?! Радасць, не раздзеленая з сябрам, — гэта не радасць, нават не паўрадасці, а нейкі мізэрны чацвяртак.