Усевалад Нястайка - Тарэадоры з Васюкоўкі

Тут я татаў расказ вымушаны перапыніць, бо далей, нягледзячы на яго «разумееш», нічога не ўцяміў: нават мама толькі вачамі лыпала і чмыхала.

Зразумеў я толькі адно: хларэла — гэта рэч! Без яе да іншых планет няма чаго й рыпацца.

А раз хларэла — рэч, дык глабулус — тым больш, бо ён «за хларэлу, мабыць, яшчэ лепшы».

Адным словам, справа, якую робіць Фарадзеевіч з юннатамі-старшакласнікамі, мае сусветнае значэнне.

І яшчэ я зразумеў, што нічога ў гэтай справе не разумею. Нічагусенькі. Як карова. Зразумеў, што на адным жаданні, на гэтым: «Мы ўсё-такі хлопцы будзь здароў! Арлы! Сокалы! Гангстэры, а не хлопцы!» — далёка ў космас не заляціш. А каб нешта цяміць, трэба вучыцца, вучыцца і вучыцца. І тут я ўспомніў, што праз некалькі дзён — кантрольная, пра якую я праз гэтыя шпіёнскія справы зусім забыўся.

Эх, настаўнікі-настаўнікі! Хіба яны разумеюць што-небудзь у шпіёнах, у героях? Хіба яны разумеюць, як хочацца злавіць сапраўднага шпіёна і стаць героем? Каб пра цябе пісалі ў газетах, перадавалі па радыё ці нават па тэлевізары. Хіба яны разумеюць!

І не адменяць яны з-за шпіёна кантрольную, не, не адкладуць. Хоць ім сто шпіёнаў дай — не адменяць нізашто. Эх, настаўнікі-настаўнікі.

І так мне зрабілася адзінока, сумна, што калі б я быў ваўком, то сеў бы пасярод хаты і завыў. Але я быў не воўк, а пяцікласнік. А пяцікласнікам выць нельга. «Непедагагічна», як кажа Галіна Сідараўна.

І я цяжка-цяжка ўздыхаю.

Хвалявацца я пачаў яшчэ, мабыць, у сне. Бо калі прачнуўся, то, яшчэ вочы не расплюшчыўшы, адчуў, як холад сціскае сэрца, а яно то шалёна б'ецца-б'ецца, то замірае, нежывое, а ў гэты момант праз спіну ад патыліцы да пятак бягуць-бягуць сцюдзёныя бурбалкі — як быццам хтосьці аблівае мяне халоднай газіроўкай — і па ўсім целе гусіная скура.

Я пачаў панікаваць ужо некалькі дзён назад. Але Ява смяяўся і нукаў. Нібыта не кантрольная нас чакае, а навагодняе свята.

— Ну! Не дрэйфі, Паўлуша! Трымай хвост абаранкам! Мы ж з табою не нейкія там двоечнікі-парушальнікі. Мы здольныя хлопцы. Сама Галіна Сідараўна сказала. І чацвёркі і пяцёркі атрымлівалі. А калі двойкі — дык больш за выбрыкі розныя. Не дрэйфі!

Млявы, ледзь рухаючыся (рукі задзервянелі — так бывае, калі стукнешся аб нешта цвёрдае локцем), я падымаюся з ложка, апранаю новую сарочку. Выпіваю паўшклянкі малака і плятуся — яшчэ ёсць час — да Явы.

— Ява! — клічу праз плот.

Ён не адказвае.

«Няўжо гэта ў мяне няма сілы крыкнуць?»

— Ява! — клічу, як кажуць, на поўную катушку. Не адказвае.

Заходжу ў двор. Зазіраю ў хату. Потым у садок, гарод. Явы нідзе няма. І наогул нікога. Дзед Варава, мабыць, павёў Ярынку, сястрычку Явы, у дзіцячы садзік. А дзе ж Ява? Няўжо пайшоў у школу? Без мяне? Не можа быць?

— Ява! Ява! Ява! Ява! Ява!...

Наклікаўшыся да хрыпаты і зазірнуўшы ва ўсе самыя глухія закуткі, я пабег у школу.

«Можа, ён думае, што я сплю, вырашыў разведаць абстаноўку — яшчэ ж рана». Але і каля школы Явы не было. Усе былі, увесь клас (вось табе і рана!), усе, акрамя Явы.

Я кінуўся назад.

Я бегаў па вёсцы. Зігзагамі. З аднаго канца ў другі.

— Яву не бачылі? Не бачылі Яву? Ява Рэнь тут не праходзіў? — безнадзейна пытаўся я ва ўсіх, каго сустракаў.

Але ніхто не бачыў, ніхто.

Я выцягваў шыю, зазіраючы праз платы і парканы, і мне здавалася, што яна стала доўгай, як у гусака.

Я падбег да школы тады, калі баба Маруся ўжо хадзіла па падворку і калаціла званком і, нібыта не давяраючы яму, крычала:

— Званок! Званок!

Я кінуўся да яе:

— Ой, бабуся! Ой, не званіце яшчэ хвіліначку! Не званіце! Явы няма! Адну хвіліначку толькі!

Баба Маруся сумна паківала галавой і неяк вінавата сказала:

— Не магу, родненькі! Пазваніла ўжо. Позна. Каб раней, сыночак. Дзе ж гэта ён гойсае? Вось бяда! Ну, бяжы ў клас, а то і ты не паспееш.

Давялося ісці.

Заходзіць Галіна Сідараўна і абводзіць вачамі клас. Насуплівае бровы, пытае:

— А дзе Рэнь?

Я падхопліваюся з месца:

— Няма нешта... Не ведаю... Усю вёску аблётаў...

Галіна Сідараўна толькі мацней насуплівае бровы.

Урок пачынаецца. Я пішу механічна, нават не думаючы, што пішу. І мне зусім не страшна, я зусім не думаю пра кантрольную. Я думаю пра Яву. Дзе ён? Што з ім? Гэта проста не ўмяшчаецца ў галаве! Нешта здарылася... Можа, штосьці непапраўнае?.. Але — што? Што? Учора ж мы бачыліся, і ўсё было ў парадку. Разышліся позна ўвечары, калі трэба было спаць. Дамовіліся, што я раніцай зайду. «Можа, ён ужо нежывы?» — халадзею я.