Павел Мисько: Грот афаліны

Сышлі на самы бераг. Вада каля рыфаў паблісквала фасфарычным святлом, раз-пораз паверхню лагуны прачэрчвалі бледныя палосы, нібы хто чыркаў гіганцкімі запалкамі па серцы, а яны ніяк не хацелі ўспыхваць. Пясчаная, у шумавінні паласа прыбою сёння пакрамсана рванымі слядамі-пісягамі ад колаў машын.

Зусім блізка было месца, дзе выгружаліся і высаджваліся прыхадні, як раптам — «Па-ах!» — у неба ўзвілася чырвоная ракета і паляцела ў іх бок. Зніжалася проста на галовы, шыпела і пырскала іскрамі, і некаторыя спалохана адбегліся ў бакі. Але ракета патухла, не дапаўшы да зямлі. У той жа момант з рэйда, з-за лагуны, дзе стаяла аграмадзіна баржа, успыхнуў слуп святла, упёрся ў неба — запалілі пражэктар. Светлы слуп зыбнуўся, упаў на ваду, потым зашарыў па беразе, раптам высвятляючы то сілуэты скрыўленых у бок вады пальмаў, то горы выгружаных скрынь пад брызентамі, то машыны і бульдозеры, то брызентавыя палаткі. Людзі заплюшчвалі вочы, паварочваліся спінамі да кінжальнага агню.

— Ты… дадому бяжы! Ты малы яшчэ… — трывожна зашаптаў Радж, балюча сціснуўшы Янга за локаць. — І маму вядзі адсюль!

— Ай, — вырваўся Янг. Не мог ён у гэтыя хвіліны кінуць і Раджа, і ўсіх сваіх. Не мог не пабачыць, як спужаюцца злыя духі, пачнуць — боўць, боўць! — кідацца ў ваду, плысці на сваю баржу.

«Па-ах!!! Ш-ш-ш-ш…» — зноў узвілася чырвоная ракета, і на гэты раз у адной з палатак, высока на беразе пачуўся рэзкі выкрык на чужой мове. З палатак пачалі выскокваць, на хаду адзяваючыся, салдаты, выстройвацца ў шарэнгу.

Бома Яп датанцаваў да вартавога, завыў, робячы рыўкі-скачкі то ўправа, то ўлева, цаляючы кіем у твар, у шыю, але ў апошнюю секунду наносячы ўколы міма. І ўсе завылі дзікімі галасамі, заскакалі, паўтараючы рухі бома, грозячы палкамі, факеламі. Пражэктар зноў асляпіў усіх. Пачварныя цені захісталіся, уздыбіліся вышэй пальмаў, а факелы памерклі, сталі зусім не грознымі.

Салдат адступаў задам, аўтамат наставіў перад сабою, пагражаў ім, штосьці выкрыкваючы і паказваючы, каб людзі ішлі прэч. А вось ужо і адступаць няма куды, упёрся спінаю ў штабель скрынь. Кіі свішчуць і справа, і злева, хтосьці дзеўбануў палкаю салдату ў грудзі. Нейкая жанчына захапіла жменю пяску і сыпнула яму ў вочы…

І тут аглушальна затрашчаў аўтамат, запырскаў агнём. Янг, збіты Раджам з ног, паспеў яшчэ заўважыць, як бома ўпаў на калені, потым лёг на бок, як Радж маланкава ўзмахнуў крысам, саўгануўшы салдату пад бок, як амерыканец спаўзаў на зямлю, шоргаючы спінаю па скрыні з надпісам «US NAVY ENGINEER TROOPS», як зверху, ад пальмаў, тупацелі ўніз чужыя салдаты.

Людзі са страхам разбягаліся. Янг бег з усімі сяльчанамі і раз-пораз азіраўся туды, на штабялі, дзе дрыжала святло пражэктара, і ў гэтым святле старая Рата, якая толькі яшчэ датупала да скрынь, схапіла з долу кінуты саган з алеем, выліла яго на скрыні, падняла кінуты факел і прытуліла да брызенту, падпальваючы. Яшчэ не ўгарэлася добра, як зноў затрашчаў аўтамат… З-за салдат не відаць было, дзе ўпала Рата, дзе ляжыць Яп. Амерыканцы мітусіліся, здзіраючы брызент з агнём, тушачы яго пяском. І тут прагучала новая каманда, затрашчалі стрэлы. Кулі стукалі ў ствалы пальмаў, чмякнулася ў пясок некалькі ссечаных арэхаў.

Людзі рассыпаліся па хатах, зашываліся ў глухія куткі. Баяліся, што салдаты хлынуць следам, усіх паб'юць, а хаты папаляць.

Янгава маці стагнала, усхліпвала, а бацька гладзіў яе па галаве, як малую. А потым яны шапталіся, а маці ўсё стагнала і скардзілася на болі ў жываце. Янг ляжаў на цыноўцы ў сваім кутку і дрыжаў усім целам, ляскацелі зубы. Дзе дзеўся Радж? Ці не падстрэлілі яго ў суматосе?

Толькі пад раніцу прасунуўся ў хаціну Радж.

— Спіш? — зашаптаў ён, стрымліваючы глыбокія і цяжкія ўдыхі, прылёг каля Янга.

— Не-а… Цябе чакаў! — прашаптаў і Янг.

— Я зараз пайду… Птушку, калі заседзіцца на адной галіне, можна і каменем збіць. Паплыву на Рай.

— На чым?!

— Прыдумаю што-небудзь.

— Во зараз, ноччу?!

— Ноччу. А зоркі нашто на небе? Дый над Раем зарыва ад агнёў здалёк відаць. Мо будуць раніцаю шукаць ці пытаць мяне, кажы, што я не быў вечарам каля скрынь. Паехаў на Рай адразу пасля сходу. І маме з татам скажы, каб так гаварылі.

— А людзі ж бачылі, што ты быў з усімі.

— Людзі бачылі, зразумела. Але думаю, што і ім выгадна казаць, што мяне не было. Ю андэстэнд мі? Разумееш мяне?

— Йес, сэр. Але ўсякія ёсць людзі, каму выгадна і на аднаго цябе зваліць віну. Я ж бачыў, як ты крысам…

— Цс-с-с…

— Лі Сунь першы на цябе данясе, — Янг разважаў зусім стала, і Радж узлахмаціў яму валасы: «Расцеш, малы!»