Павел Мисько: Грот афаліны

Бома Яп — чараўнік і лекар. Кашчавы, нібы ёг, голы да пояса, на жываце адбіліся ад доўгага ляжання нейкія палоскі і клетачкі. Пазяхнуў, крыва разявіўшы шчарбаты рот, пачухаў пад пахаю, паправіў на галаве не то шапачку, не то карону, за якую было наўтыкана рознакаляровых пер'яў. Замест штаноў ці мо паўзверх штаноў матляліся палоскі нейкага рыззя. У бома, хоць ён і знаўся з духамі, разбіраўся ў зёлках, былі чырвоныя бялкі вачэй, гнаіліся павекі — як і ў многіх людзей на востраве. Вядзьмак называецца, а гэтую хваробу ні ў сябе, ні ў іншых вылечыць не можа.

Усе пападалі на калені, нібы перад богам Вішну. Потым паразгіналіся, далоні склалі перад грудзьмі, нібы кожны злавіў сабе па матылю. А Радж лёг на бок, каб не ўзвышацца над людзьмі, і наглядаў за ўсім, нібы за якім прадстаўленнем. Янг прысуседзіўся да яго, лёг на жывот. Ганеш тым часам блытана тлумачыў бому, чаго хоча народ.

— Ведаю. Я ўсё ведаю, хоць нідзе і не бываю, — сказаў Яп. На худым твары спакойная скамянеласць і ні пробліску думкі.— Трэба параіцца з добрымі духамі.

Ганеш махнуў леваю рукою жанчынам, нібы выграб што з-за вуха. І тыя пабралі дарункі, яшчэ раз схіліліся ў паклоне перад бомам, па чарзе занеслі іх у хаціну. А вялікую конаўку бражкі, зробленую з цэлага калена тоўстага бамбуку, Ганеш сам падаў у рукі бому. Той пашаптаў нешта над ёю і выпіў не перадыхаючы. Голасна адрыгнуў, з-за пояса дастаў нейкі карэньчык, пажаваў, і на губах праступіла пена.

— Буду раіцца з добрымі духамі, пакуль не выплыве з вады Нябесны Човен. Ціха!.. — і знік, рэзка таргануўшы за сабою цыноўку, завесіў уваход.

Людзі паварушыліся, уладкоўваючыся больш зручна на пяску. Кожны ў думках, а то і шэптам упрошваў добрых духаў памагчы ў нялёгкай справе. Чакалі доўга, паглядваючы ў неба, у той бок, адкуль заўсёды выплываў месяц. Людзі наэлектрызавалі сябе маленнямі і былі нібы ў трансе, ускрыквалі абы-што.

— Падурнелі… Зусім падурнелі,— шаптаў Радж. — Кожная секунда дарагая, а яны… Амерыканцы ж не маліцца прыехалі сюды!

Урэшце месяц, нібы чырвоны вялізны човен, выплыў з акіяна і, здалося, загайдаўся, задрыжаў на хвалях. І ў гэты час у хаціне штосьці глуха загрукатала, задрынкала, запішчала прарэзліва, нібы вядзьмар злавіў за хвост какосавага пацука і закруціў над галавою, каб шпурнуць у хвалі. Хаціна дрыжала і трэслася, праз шчыліны прабіваліся водбліскі агню.

І вось на парозе паўстаў бома з палаючым факелам у левай руцэ. Водбліскі агню гулялі на страшным, расфарбаваным белымі і чырвонымі палосамі і трохкутнымі знакамі твары. У правай руцэ пахістваўся бамбукавы кій, падобны на піку. Дый сам бома хістаўся, як п'яны, пацепваў, як ад холаду, плечукамі. Абедзве рукі ад пляча і да кісці былі ўвязаны каляровымі стужкамі, канцы іх целяпаліся на ветрыку, выгіналіся, як змеі. Бома паўглядаўся ў адзін бок, у другі, выцягваючы шыю, як чарапаха, і раптам скокнуў туды, скокнуў сюды, укалоў паветра пікаю. А сам нечым прарэзліва вішчаў, мо заклаў які лісток за зубы, хацеў, мабыць, каб людзі думалі, што пішчаць і ўцякаюць злыя духі. Ён то ішоў па крузе на падагнутых нагах, то скакаў абедзвюма адразу, як верабей, і ў такт калоў пікаю ў бакі, вычэрчваў агнём нейкія знакі. У вачах бома палалі вогненныя водбліскі, здавалася, што з іх, як і з факела, сыплюцца іскры.

Янгу зрабілася жудасна, яго затрэсла.

— Усе… Бярыце факелы… Бярыце палкі, кіі. І за ім! — тлумачыў Япавы жэсты стараста. Голас Ганеша таксама зрабіўся пісклявы і хрыплы, і ўсе загукалі, завылі не сваімі галасамі, каб духі зла не пазналі нікога, не ведалі, на каго нападаць. Усе пайшлі за бомам, прытанцоўваючы, падскокваючы, як хто мог прыдумаць, і ўсе калолі палкамі і кіямі паветра. Янг зрабіўся сам не свой, ён ужо не заўважаў, хто адлучаўся ад натоўпу, каб узброіцца і запаліць факел, хто бухаў па пустым ствале бамбука. Агнёў рабілася ўсё больш і больш, з-за паху гарэлага алею ўжо не чуваць было злога машыннага духу. Чад і дым пацягнула ў зараснікі, і там затрывожылася начное птаства. Агні адбіваліся ў лісцях пальмаў, і здавалася, што там таксама запальваліся факельчыкі, а на небе большала зорак таму, што туды падымаліся іскры ад факелаў. Блішчалі вочы, блішчалі зубы, зеўралі скрыўленыя чорныя раты, самі людзі былі падобныя на абвугленыя галаўні. Янг бачыў, што і Радж ужо ўзброіўся абломкам кораня пандануса і ў бацькі ў руках кій. Толькі маці несла, прыціскаючы да поўнага жывата, чорны саган з какосавым алеем, і тыя, у каго патухаў факел, падбягалі памачаць, зноў прыпальвалі.