Ovid - Fasti

Continuata loco tria sidera, Corvus et Anguis,
Et medius Crater inter utrumque jacet.
Idibus illa latent: oriuntur nocte sequenti. 245
Quae sibi cur tria sint consociata, canam.
Forte Jovi festum Phoebus sollemne parabat:
—Non faciet longas fabula nostra moras—
I mea, dixit, avis, ne quid pia sacra moretur,
Et tenuem vivis fontibus affer aquam. 250
Corvus inauratum pedibus cratera recurvis
Tollit, et aërium pervolat altus iter.
Stabat adhuc duris ficus densissima pomis:
Tentat eam rostro: non erat apta legi.
Immemor imperii sedisse sub arbore fertur, 255
Dum fierent tarda dulcia poma mora.
Jamque satur nigris longum rapit unguibus hydrum,
Ad dominumque redit, fictaque verba refert:
Hic mihi causa morae, vivarum obsessor aquarum:
Hic tenuit fontes officiumque meum. 260
Addis, ait, culpae mendacia? Phoebus, et audes
Fatidicum verbis fallere velle deum?
At tibi, dum lactens haerebit in arbore ficus,
De nullo gelidae fonte bibantur aquae.
Dixit, et antiqui monumenta perennia facti 265
Anguis, Avis, Crater, sidera juncta micant.

Tertia post Idus nudos Aurora Lupercos
Adspicit, et Fauni sacra bicornis erunt.
Dicite, Pierides, sacrorum quae sit origo,
Attigerint Latias unde petita domos. 270
Pana deum pecoris veteres coluisse feruntur
Arcades. Arcadiis plurimus ille jugis.
Testis erit Pholoë, testes Stymphalides undae,
Quique citis Ladon in mare currit aquis,
Cinctaque pinetis nemoris juga Nonacrini, 275
Altaque Cyllene, Parrhasiaeque nives.
Pan erat armenti custos, Pan numen equarum:
Munus ob incolumes ille ferebat oves.
Transtulit Evander silvestria numina secum.
Hic, ubi nunc urbs est, tum locus urbis erat. 280
Inde deum colimus, devectaque sacra Pelasgis.
Flamen ad haec prisco more Dialis erat.
Cur igitur currant, et cur—sic currere mos est—
Nuda ferant posita corpora veste, rogas.
Ipse deus velox discurrere gaudet in altis 285
Montibus, et subitas concitat ille feras.
Ipse deus nudus nudos jubet ire ministros:
Nec atis ad cursum commoda vestis erat.
Ante Jovem genitum terras habuisse feruntur
Arcades, et Luna gens prior illa fuit. 290
Vita feris similis, nullos agitata per usus:
Artis adhuc expers et rude vulgus erat.
Pro domibus frondes norant, pro frugibus herbas:
Nectar erat palmis hausta duabus aqua.
Nullus anhelabat sub adunco vomere taurus: 295
Nulla sub imperio terra colentis erat:
Nullus adhuc erat usus equi, se quisque ferebat.
Ibat ovis lana corpus amicta sua.
Sub Jove durabant, et corpora nuda gerebant,
Docta graves imbres et tolerare Notos. 300
Nunc quoque detecti referunt monumenta vetusti
Moris, et antiquas testificantur opes.
Sed, cur praecipue fugiat velamina Faunus,
Traditur antiqui fabula plena joci.
Forte comes dominae juvenis Tirynthius ibat: 305
Vidit ab excelso Faunus utrumque jugo.
Vidit, et incaluit, Montanaque numina, dixit,
Nil mihi vobiscum est; haec meus ardor erit.
Ibat odoratis humeros perfusa capillis
Maeonis, aurato conspicienda sinu. 310
Aurea pellebant rapidos umbracula soles,
Quae tamen Herculeae sustinuere manus.
Jamque nemus Bacchi, Tmoli vineta, tenebat,
Hesperus et fusco roscidus ibat equo,
Antra subit tophis laqueataque pumice vivo; 315
Garrulus in primo limine rivus erat.
Dumque parant epulas potandaque vina ministri,
Cultibus Alciden instruit illa suis.
Dat tenues tunicas Gaetulo murice tinctas:
Dat teretem zonam, qua modo cincta fuit. 320
Ventre minor zona est: tunicarum vincla relaxat,
Ut possit vastas exseruisse manus.
Fregerat armillas non illa ad brachia factas.
Scindebant magni vincula parva pedes.
Ipsa capit clavamque gravem spoliumque leonis, 325
Conditaque in pharetra tela minora sua.
Sic epulis functi, sic dant sua corpora somno,
Et positis juxta secubuere toris.
Causa: repertori vitis pia sacra parabant,
Quae facerent pure, quum foret orta dies. 330
Noctis erat medium: quid non amor improbus audet?
Roscida per tenebras Faunus ad antra venit,
Utque videt somno comites vinoque solutos,
Spem capit in dominis esse soporis idem,
Intrat, et huc illuc temerarius errat adulter, 335
Et praefert cautas subsequiturque manus,
Venerat ad strati captata cubilia lecti,
Et prima felix sorte futurus erat.
Ut tetigit fulvi setis hirsuta leonis
Vellera, pertimuit, sustinuitque manum, 340
Attonitusque metu riguit: ut saepe viator
Turbatum viso rettulit angue pedem.
Inde tori, qui junctus erat, velamina tangit
Mollia, mendaci decipiturque nota.
Cetera tentantem cubito Tirynthius heros
Reppulit. E summo decidit ille toro. 350
Fit sonus: inclamat comites, et lumina poscit
Maeonis. Illatis ignibus acta patent.
Ille gemit lecto graviter dejectus ab alto,
Membraque de dura vix sua tollit humo.
Ridet et Alcides, et qui videre jacentem: 355
Ridet amatorem Lyda puella suum.
Veste deus lusus fallentes lumina vestes
Non amat, et nudos ad sua sacra vocat.
Adde peregrinis causas, mea Musa, Latinas,
Inque suo noster pulvere currat equus. 360
Cornipedi Fauno caesa de more capella,
Venit ad exiguas turba vocata dapes;
Dumque sacerdotes verubus transsuta salignis
Exta parant, medias sole tenente vias,
Romulus et frater, pastoralisque juventus, 365
Solibus et campo corpora nuda dabant,
Caestibus, et jaculis, et missi pondere saxi
Brachia per lusus experienda dabant.
Pastor ab excelso, Per devia rura juvencos,
Romule, praedones, eripe, dixit, agunt. 370
Longum erat armari. Diversis exit uterque
Partibus; accursu praeda recepta Remi.
Ut rediit, verubus stridentia detrahit exta:
Atque ait, Haec certe non nisi victor edet.
Dicta facit, Fabiique simul. Venit irritus illuc 375
Romulus, et mensas ossaque nuda videt.
Risit, et indoluit Fabios potuisse Remumque
Vincere: Quinctilios non potuisse suos.
Fama manet facti. Posito velamine currunt:
Et memorem famam, quod bene cessit, habet. 380
Forsitan et quaeras, cur sit locus ille Lupercal ,
Quaeve diem tali nomine causa notet.
Ilia Vestalis coelestia semina partu
Ediderat, patruo regna tenente suo.
Is jubet auferri pueros et in amne necari. 385
Quid facis? ex istis Romulus alter erit.
Jussa recusantes peragunt lacrimosa ministri;
Flent tamen, et geminos in loca jussa ferunt.
Albula, quem Tibrin mersus Tiberinus in unda
Reddidit, hibernis forte tumebat aquis. 390
Hic, ubi nunc Fora sunt, lintres errare videres,
Quaque jacent valles, Maxime Circe, tuae.
Hic ubi venerunt,—neque enim procedere possunt
Longius—ex illis unus et alter, ait:
At quam sunt similes! at quam formosus uterque! 395
Plus tamen ex illis iste vigoris habet.
Si genus arguitur vultu, ni fallit imago,
Nescio quem vobis suspicor esse deum.
At si quis vestrae deus esset originis auctor,
In tam praecipiti tempore ferret opem. 400
Ferret opem certe, si non ope mater egeret,
Quae facta est uno mater et orba die.
Nata simul, moritura simul, simul ite sub undas
Corpora. Desicrat; deposuitque sinu,
Vagierunt clamore pari: sentire putares. 405
Hi redeunt udis in sua tecta genis.
Sustinet impositos summa cavus alveus unda.
Heu quantum fati parva tabella tulit!
Alveus in limo silvis appulsus opacis,
Paullatim fluvio deficiente, sedet. 410
Arbor erat: remanent vestigia, quaeque vocatur
Rumina nunc ficus, Romula ficus erat.
Venit ad expositos—mirum—lupa feta gemellos.
Quis credat pueris non nocuisse feram?
Non nocuisse parum est: prodest quoque: quos lupa nutrit,415
Perdere cognatae sustinuere manus.
Constitit, et cauda teneris blanditur alumnis,
Et fingit lingua corpora bina sua.
Marte satos scires; timor abfuit: ubera ducunt,
Nec sibi promissi lactis aluntur ope. 420
Illa loco nomen fecit; locus ipse Lupercis.
Magna dati nutrix praemia lactis habet.
Quid vetat Arcadio dictos a monte Lupercos?
Faunus in Arcadia templa Lycaeus habet.
Nupta, quid exspectas? non tu pollentibus herbis, 425
Nec prece, nec magico carmine mater eris.
Excipe fecundae patienter verbera dextrae:
Jam socer optatum nomen habebit avi.
Nam fuit illa dies, dura quum sorte maritae
Reddebant uteri pignora rara sui. 430
Quid mihi, clamabat, prodest rapuisse Sabinas,
Romulus—hoc illo sceptra tenente fuit—
Si mea non vires, sed bellum injuria fecit!
Utilius fuerat non habuisse nurus.
Monte sub Esquilio, multis incaeduus annis 435
Junonis magnae nomine lucus erat,
Huc ubi venerunt, pariter nuptaeque virique
Suppliciter posito procubuere genu.
Quum subito motae tremuere cacumina silvae,
Et dea per lucos mira locuta suos, 440
Italidas matres, inquit, sacer hircus inito!
Obstupuit dubio territa turba sono.
Augur erat: nomen longis intercidit annis:
Nuper ab Etrusca venerat exsul humo.
Ille caprum mactat. Jussae sua terga puellae 445
Pellibus exsectis percutienda dabant.
Luna resumebat decimo nova cornua motu,
Virque pater subito, nuptaque mater erat.
Gratia Lucinae: dedit haec tibi nomina lucus,
Aut quia principium tu, dea, lucis habes. 450
Parce, precor, gravidis, facilis Lucina, puellis,
Maturumque utero molliter effer onus.