Сəкен Иманасов - Айтыс

Бір сөзбен түйреп түгел, өртеп кейде
Кететін қайран Сара шер төкпей ме?
Жарқылдап шығып тағы топ алдына
Белдеспей беріспеуге серт етпей ме?

Неге отыр домбырасын бұрын қақпай?
Шықпай ма қалың елі, қырын мақтай.
Кетті ме мына Салдың мысы басып,
Қала ма шынымен-ақ бір үн қатпай?

Болмаса ақтармай ма ащы мұңын,
Жүрекке түскен дерттің асқынуын.
Жеңем деп желпініп-ақ тұр-ау Біржан,
Атақты Жетісудің жас сұлуын.

Сал Біржан аңырата дүрілдейді,
Қарамай,
Халық болып ұрын мейлі.
Арқаның ақиығы
Аңсап келген
Қалайша, қаршығасын бір ілмейді?

Апыр-ай, Сара солай сасар ма айқын,
Кез бе осы тартыншақтап, нашарлайтын?
Əлде оның ақындығы дақпырт па еді
Ауыл үй арасынан аса алмайтын?

Жұрт солай тұрды аңырып, тынып іштен,
Біржанды тоқтата алар кімі күшпен?
Қарайды Сара жаққа ауық-ауық
Сан көздер кекесінмен, кіжініспен.

Осы елде бардай-ақ бір өші өлердей,
Біржан да саңқылдайды есе бермей.
Демінен үй жығардай күпінеді,
Бір сөзі бір сөзінен кесек өрлей.

Сара да тұра алмады төзіп енді,
Біржанның тоқтамасын көзі көрді.
Баптаулы домбырасын қағып-қағып,
Көп күткен жұрт алдына өзі келді.

Қос жүйрік қырда қалай сайысқанын,
Көп сырды көп алдына жайысқанын
Əлі де аңыз етіп айтады жұрт,
Сараның сан иіліп, майысқанын.

Өлеңнің көз алдында күрт өскенін
Көргенде
Жинай алмай жұрт естерін,
Аңыз ғып кете берген сан ұрпаққа
Қос жүйрік қырда қалай сілтескенін.

Басталды айтыс солай…
Тынып халық,
Өзді-өзін таныстырып, іліп-қағып,
Шайнасты көріспейтін қас жаулардай,
Достардай бірде жарқын күліп те алып.

Бір тұста тұтқиылдан ағып барып,
Аямай ащы тілмен шағып та алып,
Алыспай беріспейтін түрі барын
Ел-жұртқа екеуі де танытты анық.

Аямай жеке бастан терісті мін,
Ащы айтып бір-бірінің кемістігін.
Елінің «жақсыларын» тізісті-ау бір
Тəңірісі солардай-ақ жер үстінің.

Бір тұста қуаныш пен зар алмасып,
Даңғаза құр мақтанға сараң басып,
Аңдамай екеуі де бір-бірінің
Іштегі жан-жарасын алар қасып.

Біресе шатыр-шұтыр, астан-кестең,
Шарпысып нажағайдай аспанда өшкен.
Тарихын мақтап ала жөнеледі
Өзді-өзі аймағының бастан кешкен.

Біресе тасқындай-ақ күркіреп кеп,
Болады қан майдандай дүркіретпек.
Белдескен палуандардай əдіс андып,
Бір-бірін осал жерден сілкіп өтпек.

Бір тұста асып-тасып, шаттанысып,
Лекіте төгеді сыр ақтарысып.
Өзді-өзі сүйсінгенін жасыра алмай,
Көп мұңмен кеудедегі жатты алысып.

Біресе екеуі де мұңсызданып,
Шенейді бірін-бірі тым сызданып.
Біресе іштегі оймен арпалысар,
Бір сəтке екеуі де үнсіз қалып.

Білетін ар қадірін, наз қадірін,
Жан едім баламаған азға құнын.
Дариға-ай, бəрі бақыт деп жүруші ем
Тəңірдің маңдайыма жазбағаның.

Сұқсыр ем көлде ұшатын күн-түн демей,
Қарайтын қабағыма жұрт үндемей,
Елімнің қызығы ма деуші едім-ау
Əн десе бүлкілдейтін шіркін көмей.

Ал бүгін ауыр ойдан арыла алмай,
Отырмын құсалықтан жарылардай.
Жүрек те дір-дір етіп тыншымайды,
Тартатын тақсіреті тағы бардай.

Бұл күні «құрысын да ұрғашының,
Билігі болмаған соң бір басының».
Найзадай қадалады жүрегіме
Естісем шалқып күлген құрдас үнін.

Өмірдің керегі не іңкəр мына,
Жарқырап шыға алмасаң жұрт алдына.
Қапастан босатпаған, қайран, тағдыр
Шыңдарға шырқап ұшар сұңқарды да.

…Шерімді кімдерге айтып, кімге шағам?
Мұндайда болмай көрші мүлде есалаң.
Айнала қалың елің ақын демей,
Қатын деп қарар болса күнде саған.

Бұзып бір өтсем-ау дей ой тұманын,
Кернейді көкірегімді жойқын ағын.
Бұлықсып бойжеткенің құрысын да
Мерт болып балаң арман, бейкүнə күн.

Таптырмас жанға тоят бір күнгі оймен,
Дүние-ай, біздің заман сүргін ғой кең.
Даланың ақмаралы ем үркек ескен,
Еріксіз ноқталанып тұрмын ғой мен.

Еріксіз отырмын-ау ноқталанып,
Қамсыз да көрінген боп, жоққа нанып.
Жас жүрек аласұра тыпыршиды,
Түсердей өзі барып отқа да анық.

Отырған қартқа да ұнап, жасқа да ұнап,
Сал Біржан неге менен асқағырақ?
«Ақиық арғымақпын, асылмын!» – деп,
Тұр екен өнеріне мастанып-ақ.