Андрэй Хадановіч - Дэжа вю - перавыбранае

АСЕНЬНЯЕ ЛІСЬЦЕ

Памяці Оскара Пітэрсана

быў час калі на ялінкі
мяняюць звыклыя елкі
я вымяняў тры пласьцінкі
на вашыя дзьве кружэлкі
а потым на “караване”
сьлёзы змываў у ваньне
і жоўтае лісьце сумленна
ляцела з пустога сквэру
у рытме поля вэрлена
зь вітаньнем жаку прэвэру
і восень жазэфа касма
гучала быццам зіма
і восень зіму прысьніла
і зноў калядныя ёлкі
і нат па сьмерці вінілу
жыцьцё на канцы іголкі
і круціць і круціцца час
пакуль ня скончыўся джаз
хай шчокі надзьме гілесьпі
і неба хопіць у лёгкіх
і вашая тэма ўзьлезе
па гуках яго далёкіх
а мы прыслухоўвацца станем
шчасьлівых калядаў астатнім
24-25 сьнежня 2007

ШЧОДРЫ ВЕЧАР

Вечар на мытні. Католікі п'юць заварку.
На ўкраінскай, вядома, сідають їсти .
На беларускай, магчыма, кульнулі чарку.
Добра ім, бульбашам, яны атэісты.
Сьнег на заставах такі ж, як у Вільні й Рызе.
Зорнае неба гоніць думкі аб хлебе.
У Эўразьвязе эканамічны крызыс:
эканомяць сьвятло – і зоркі відаць лепей.
Трое бадзягаў. Два зь візамі, трэці бязь візы.
Твары такія, што можна крычаць: “горка!”
Кажуць, па Эўраньюс выступалі ганцы зь Пізы,
быццам на ўсход ад шэнгену гарыць зорка.
Пэнсыянэр-фальксваген – нібы вярблюд аднагорбы.
Фатаробат кіроўцы вядомы мясцовым уладам.
На рухомую стужку складаюць свае торбы.
На маніторы ў мытніцы: золата, сьмірна, ладан.
Першы з пакетам прэзэнтаў. На пакеце багоўка.
Ясна, што зь беластоцкага супэрмаркету. Пагаварым-с?
Пан Бальтазарскі Караль, дзе ваша страхоўка?
Мэта паездкі?
Пішыце “зорны турызм”.
Вы, Мэльхіёрас Валхваўскас, пачаму без
візы? Па ксэраксе?! Групавой?!! Трохгадовае даўніны?!!!
Хто падпісаў дазвол? Генэрал-лейтэнант Анубіс?
Так, харэ выдурняцца. Ну вы й зьвіздуны!
Раптам: “Здароў, Касьпяровіч! Зямляк! З-пад Валожына!
На Каляды дадому – у нашым стылі…”
Тут здараецца цуд, хоць і не паложана:
ўсіх траіх – нават лабуса – прапусьцілі.
Ражджаство ў Беларусі? Будуць прыгоды на сраку вам –
падарунак для мага. (Валхва? Караля? Зьвіздуна?)
Недзе над Ракавам
вернікам і абыякавым,
нібы зорка зь ялінкі, сьвеціць яна.

СУСЕДЗІ

Калі ты раптоўна зрываесься з ложку ў чвэрць
на трэцюю ночы, бо ў дзьверы нехта пазвоніць,
ня бойся: гэта ня злодзей, ня мент і тым больш – ня сьмерць, а проста сусед памыліўся званком, шукаючы тых, хто гоніць.
Таму што за сьценкай ад вас жыве ідэальная пара,
далёка ад журналістаў і аўтараў вікіпэдыі,
трыццаць гадоў душа ў душу, гандлюе сваім таварам:
яна разьлівае ў бутэлькі, а ён развозіць іх на мапэдзе.
Мы ведаем іх даўно: просяць на “ты” і па імені,
кажуць, з траіх дзяцей дома ніхто ня ўседзеў.
Бо дома са скрыняў бульбу тыраць разам са скрынямі.
А скажаш – так будуць гнаць, што лепш – самагонка суседзяў.
Часам зойдзеш да іх, пазычыш на сьвяты зэдлікі –
водар такі, што сьлёзы вышыбае з вачэй.
А ён насустрач ніколі ня выйдзе без камізэлькі.
А яна папярэджвае: “Ён глухі, ты грамчэй”.
Яны так хадзілі пад ручку, што мы ледзь ня скручвалі шыяў…
Потым мы зьехалі. Кажуць, і ў іх ніхто цяпер не жыве.
Хочацца верыць, яны да сына перабраліся ў Кіеў.
Ці да старэйшай унучкі: здаецца, яна ў Літве.
Так і ўяўляю, як іх у пляцкартным вагоне трасе.
Цяжка дастаць матрасы, не паламаўшы карку.
Юная спадарожніца коўдры ім прынясе
і дапаможа запоўніць іміграцыйную картку.
Лямпы пагасьлі. Паліцы засьцелены. Шклянкі зьвіняць ад руху.
Шчыльны туман за вокнамі падае на зямлю.
“Што ты кажаш, ня чую? Ды не крычы мне ў вуха,
я яшчэ не аглух!.. Так, я таксама люблю”.

КАРАТЭІСТ
(замест уступу)

сем гадзін на паўднёвы ўсход на старэнькім “ЛАЗе”
і вясна за Кармой, і ты ўсё лета ў Чачэрску
дзе сусед-вэтэран, што ведае ўсё аб празе
і смазе з раніцы, лаецца не па-чэску
дзе нас на летні час пераводзяць крыкамі пеўні
у кінатэатры “Акцябар” піраты і магараджы
а вечарамі з плястмасавай крышкі ўсё больш упэўнена
п’ецца мядзьведжая кроў на развалінах ратушы
шыкоўныя “ГАЗ” і “ЗІЛ” на пляцоўцы ля ДОСААФа
сто дваццаць км на сьпідомэтры і мы амаль неўміручыя
і хто мог знаць, што мясцовы маёр, буйнагабарытная шафа
так спрытна бегае й так балюча вушы накручвае
і вечаровыя рамантычныя падарожжы
з мэтай калгасных яблыкаў стырыць у садзе
і першыя траўмы – купаньні старэйшых суседак у Сожы
у таварыстве мальцаў, зь якіх кожны чацьверты сядзе
і Сож быў глыбокі, і віскат быў гучны, і малец быў хуткі
і пад вадою добра чыталіся ўсе іх рухі
і мы, ня ведаючы, як правільна пішацца ПРАСТЫТУТКІ
на прыбярэжным пясочку пісалі ШЛЮХІ
гэта праз год усё выглядала проста
бусі марусі, танькіны станікі, ленкі каленькі
і нязьменны стандарт 90/60/90
хлопцы ўносілі па 90 капеек, а я 60 як самы маленькі
а пасьля міма касы ў краме – лепей ужо маўчы
слоік зь бярозавым сокам – першы сур’ёзны твор мой
і на дзіцячай пляцоўцы недзіцячыя махачы
проста каб разагрэцца ці пахваліцца формай
помню шчарбатага хлопца – пярэднія нехта выбіў
шорты ніжэй за калена і губы ў таматным соўсе
ён замахнуўся двойчы і двойчы схібіў
а на маю нагу потым сам напароўся
думаю, зараз заб’е, а ён хутка залез на плот
і залізвае там баявыя раны
і раптам як закрычыць на ўвесь свой таматны рот
ТЫ ЯШЧЭ ЖЫЗЬНІ НЯ БАЧЫЎ КАРАТЭІСТ ЗАСРАНЫ!
яшчэ памятаю дзьве бойкі ў гонар дзявочай плоці
адна была з дошкамі, іншая з парай лёгкіх гантэляў
але нішто не закрэсьліць байца на чачэрскім плоце
які два разы замахваўся і два разы не пацэліў
і цяпер, калі нехта па п’яні жадае біцца
я адказваю ветліва: “слухай, наконт біцьця
пры ўсёй калясальнай павазе да тваіх мэга-біцэпсаў
ніхто з нас – ні я, ні ты – яшчэ ня бачыў жыцьця”