Эдгар Аллан По: Крумкач

Уначы, парой панылай, калі з думкаю бяссілай
задрамаў я з мудрай кнігай, з важкай кнігай у руках, –
то ачуўся ўраз ад гуку, нібы нехта жвава стукаў,
быццам рэзка так застукаў да мяне нязваны страх.
"Госць, – падумаў я, – чакае за дзвярыма, а не страх.
Проста госцейка ў дзвярах”.

Ах, сваволіла прырода, выла ветрам непагода,
ценяў прывідных уроды на падлозе паляглі.
Я чакаў з бясконцай далі, покуль цені бушавалі,
памяць пра Лінор хавалі за бязрадасныя дні,
пра святую, што ў Эдэме, на аддаленай зямлі...
Згаслі тут яе агні.

Стылы шолах за парцьерай... Пашчу жах сваю ашчэрыў,
паланіў мяне між крэслаў, габеленаў, медных ваз.
З заміраннем сэрца, ціха, прашаптаў я, каб не крыкнуць:
"Гэта госць стаіць нязнаны за дзвярыма ў позні час,
проста госць таемны хоча быць са мной на гэты раз.
Проста госць у змрочны час”.

Акрыяўшы з перапуду, рады госцю, нібы цуду,
"Выбачайце, пан ці пані, ледзь расчуў у цемры вас,” –
гаварыў я з парываннем і з затоеным чаканнем,
і апраўдваўся дрымотай ля каміна ў позні час...
Толькі расчыніў я дзверы, цемра ў дом пранікла ўраз.
Толькі – цемра ў гэткі час.

Паланёны цемрай важкай, я стаяў і дыхаў цяжка,
думкі сноўдалі такія, нібы змеі з чорных нор;
доўга слухаў цішыню я – непадатную, густую,
як са змроку раптам чую слова цёплае: "Лінор!”
Гэта я шапнуў, а рэха адказала мне: "Лінор!”,
мне вярнула як дакор.

Раззлаваны гэтай стратай, зачыніўся, скрухай сцяты,
я, аднак, пачуў адразу за дзвярыма тарарам.
"Той жа стук, мацнейшы толькі! – думкі роспачнай іголкі
паімчаліся па нервах. – Той жа госць ранейшы там...
Не! То вецер з аканіцай усчынае тарарам.
Вецер – больш нічога там!”

Адчыніў я аканіцы – Крумкач выйшаў, як з вязніцы,
з цемры вонкавай панылай, азірацца важна стаў.
Потым пырхнуў на Палады бюст, усеўся аграмадай
з выглядам паважным, рады, мабыць, што мяне застаў.
Рады, што ў самотным доме чалавека ён застаў.
Сеў, нічога не сказаў.

І, ачуўшыся аднак жа, прыглядзеўся і заўважыў
я ўсю веліч гэтай птушкі, чорнай, як сама бяда.
І сказаў: "Твой выгляд страшны адначасна значны, важны,
называць цябе як скажаш, ці ёсць назва хоць адна?
Сярод тысячы найменняў ці ёсць назва хоць адна?
Каркнуў госць мой: "Пустата!”

Птушкі голас недарэчны паласнуў мяне, як мечам,
бессэнсоўнасцю нахабнай з галавы да ног абдаў.
Бо ўсім ясна, што не ў сілах птушка поўначчу панылай
турбаваць жытло чужое, як татарская арда.
Птушка, што на бюсце белым – рыхтык чорная руда.
Птушка з клічкай Пустата.

Ён сядзеў так нерухома, што здаваўся часткай дома,
гэты прыхадзень нязваны, пасланец начы нямой.
Крумкачынай дзюбай страшнай ён выцягваў жыцці нашы
і нагадваў пекла пашчу пры канцы дарогі той,
што праходзім, каб дабрацца да канца дарогі той...
Каб назвацца Пустатой.

Здрыгануўся я ўсім целам, а Крумкач на бюсце белым
па-ранейшаму спакойна, нібы ён са мной на "ты”,
касавурыўся, старэча. О, навошта гэта стрэча
ў прыцемку Пуціны Млечнай, ва ўладарнасці бяды...
Адбылася так раптоўна ва ўладарнасці бяды!
Ды пад зоркай Пустаты.

Крэсла да яго пасунуў, разглядаў з ранейшым сумам,
разважаў, а крык ірваўся, з горла сіплы крык "Ратуй!
Развярні гаротны лёс мой, пакажы паляны, плёсы,
і распырскай, сонца, росы, адвядзі маю бяду.
Адвядзі, вярні на месца, як у рэчышча ваду!”
Ды крычаў я ў Пустату.

Што за дзіўная разлука, і за што такая мука –
не спасцігнуць мне давеку на сваім пякельным дне.
Толькі люстры промень цьмяны, толькі вечныя падманы
лезуць з памяці экрана, як Лінор душу кране.
Пра Лінор святая памяць як душу маю кране.
О, за што такое мне!

Падалося: серафімы выплывалі ў пасмах дыму,
на дыван сцякалі проста, як крынічная вада.
І спяваў я ў ачмурэнні, ды маліўся аб збавенні,
мільгацелі гукі, цені, піў я кубак свой да дна.
Піў любові непадзельнай медны кубак свой да дна.
Крумкач каркнуў: "Пустата!”

Пракрычаў я: "Згінь, пракляты! Дух пякельны, твае краты
пагубілі ўсё на свеце, што люблю я з даўніх пор!
Хто цябе сюды паклікаў, што сядзіш у цьмяных бліках
ты на бюсце нерухома, каркаеш, як злы дакор?
Ты чаму адзін і той жа пасылаеш мне дакор?
Зыкнуў госць мой: "Nevermore!”

Паўтарыў я: "Згінь пракляты! Дух пякельны, твае краты
перакрыжавалі веру, веру даўнюю ў жыццё.
Ці ёсць Бог над гэтым светам, або круціцца планета,
адзінокая планета адлятае ў небыццё?
Адлятае, як лістота з дрэў асенніх, як лісцё...
Божа, дай мне забыццё!”