Янка Лучына - Паляўнічыя акварэлькі з Палесся

Раздзелы паэмы «На ласёў на прынаду», «На цецерукоў у час такавання» Лучына дасылаў у 1882 годзе Аляксандру Валіцкаму (1826–1893) — былому менскаму кнігару, удзельніку паўстання 1863 года, які жыў тады ў Кракаве.

Раздзелы «Стары паляўнічы», «Выправа на ласёў» і «Апавяданне даязджачага» публікаваліся ў часопісе «Życie» (1887, № 25–26; 1888, № 8), а «Перад куццёю» — у альманаху «Życie ilustrowane» (Варшава, 1887) пад агульным загалоўкам «Акварэлькі з паляўнічага жыцця на Палессі», які, як сведчаць аўтографы паэта, захаваныя ў аддзеле рукапісаў Нацыянальнай бібліятэкі ў Варшаве, быў рэдакцыйным варыянтам назвы паэмы — «Паляўнічыя акварэлькі з Палесся».

Цалкам паэма была апублікавана ў зборніку «Poezje» (Варшава, 1898). На беларускую мову перакладаўся М.Клімковічам урывак уступу (Лучына Янка. Выбраныя творы. Мн., 1953).

Беларусізмы, пазначаныя ў арыгінальным тэксце і часткова пракаментаваныя аўтарам, у перакладзе захаваныя і вылучаныя курсівам.

Душагубка — «малая лёгкая, але ўстойлівая лодка» ( заўв. Лучыны ).

Шапенгаўэр Артур (1788–1860) — нямецкі філосаф-ідэаліст.

Куцця — гэтае слова ў аўтарскім рукапісе, у адрозненне ад публікацыі ў часопісе «Życie» і ў зборніку «Poezje», было не толькі перакладзена ў спасылцы на польскую мову, але мела іншае напісанне (куцья) і разгорнутае тлумачэнне: «Ужываецца на Літве. Слова гэтае сягае ў язычніцкія часы. Ад бажка, што ставіцца ў куце і завецца — Кут» ( заўв. Лучыны ).

Fine champagne ( фр. ) — адборны каньяк.

Амецце — «мякіна» ( заўв. Лучыны ).

Пянёк — «куля цыліндрычнай формы, добрая для стральбы са зброі з гладкім дулам на блізкую адлегласць» ( заўв. Лучыны ).

Галы — «рэдкі, без падлеску бор, напэўна, ад слова голы. Галыя балоты — без зарасніку» ( заўв. Лучыны ).

Чакай жа!.. Косці я памацаю твае… — «Ёсць на Літве ў сялян і дробнай шляхты звычай біць кіем ваўка або мядзведзя, калі ён застрэлены, прыгаворваючы: "а нашто рабіў тую ці іншую шкоду?" — дзеля таго, каб на будучае ўсцерагчы дабытак ад воўчых зубоў ці мядзведжых лапаў» ( заўв. Лучыны ).

Палаткі — гэтае слова ў першапублікацыі раздзела «Стары паляўнічы» тлумачыцца наступным чынам: «Калі хочуць забіць уначы мядзведзя або дзіка-адзінца, на вузкай сцежцы або на месцы, дзе ён на жыраванне выходзіць, робяць так званыя на Палессі палаткі — малую платформу з дошак на дрэве, адкуль стралок, будучы сам у бяспецы, лепей можа прымерыцца і пацэліць» ( заўв. Лучыны ).

Перажагнаўся лапай — гэты выраз, як і слова «палаткі», застаўся без каментарыяў у зборніку «Poezje», але быў растлумачаны ў першапублікацыі «Старога паляўнічага»: «Мядзведзь, смяротна ранены куляю ў лоб, сапраўды часам хапаецца лапаю за параненае месца, пра што паляўнічыя дзеля жарту гавораць: "перажагнаўся лапаю"» ( заўв. Лучыны ).

Уладзімір Мархель