В католических учебниках догматики в последующее время были предприняты сложные умозрительные рассуждения с целью совместить учение о решении Бога о необходимости церковного посредничества в деле спасения для всех, кто будет спасён, с учением о совпадении канонической границы церкви и её благодатности, а также с целью приведения к согласию с убеждением в том, что по ту сторону церковных границ тоже существуют действительные, хотя и нелегитимные, таинства. Обзор этого дан еще до созыва II Ватиканского собора. Th. Sartory, Die ökumenische Bewegung und die Einheit der Kirche, Meitengen 1955, S. 133-194, und M. Schmaus, Katholische Dogmatik, Bd. III/1, München 1958, S. 410-432.
Ср. главу «Позиция Рима в отношении общения в богослужении с отделившимися восточными церквами» у W. de Vries, Rom und die Patriarchate des Ostens, Freiburg 1963, S. 374-392, также цитированные два доклада этого автора, в которых он щедро предоставляет соответствующие документы римских архивов.
«Cordi sit ergo singulis Praelatis, Missionariis, sive Directoribus animarum fideles edocere atque excitare ad haec evitanda pericula, quae regulariter aut omnia, aut aliqua subeunt in communicatione in divinis cum haereticis et schismaticis Orientis, qui licet adhuc substantiam ac valorem Sacramentorum plerumque conservent, non sinunt tamen, ut ea, quae debent, catholoci improbationis et segregationis signa exterius edant; ex quo fit, ut exterior illa conformatio in eodem cultu, et reverentia in pseudo-ministros liturgiae catholicum quemque, quemvis in fide firmissimum, et ritus haereticos vel schismaticos, quibus eorum cultus inficitur, exhorrentem, periculo tamen scandali liberari non possit. Id ex eo etiam confermatur magis quod vix ullus sit ritus apud heterodoxos, qui aliquo errore in materia fidei non maculetur: nam in eorum ecclesiis, vel dedicatio est in memoriam schismatici alisujus, quem ut Sanctum venerantur, vel extant imagines, vel colontur reliquiae, vel festa celebrantur eorum, qui in schismate mortui veluti Sancti vulgo habentur, vel denique commemoratio fit viventium Patriarcharum et Episcoporum schismaticorum et haereticorum, qui ut fidei catholicae praedicatores commendantur. Qua de re, qui in ea ritus et orationis, et cultus celebratione conveniunt in his circumstantiis quique, reatu perversae communicationis, aut saltem perniciosi scandali purgari non possunt. Nec eos excusat assistentiae mere materialis praetextus; facto enim ipso excluditor, quo qui functionibus hisce haeriticorum, aut schismaticorum intersunt, satis cum ipsis convenire in unitate orationis, in unitate cultus, in unitate venerationis et obsequii erga perversos ministros haereseos, schismatique praeseferunt. Patescit id etiam ex eo quod Orientalis ipsi quotidie oculis vident, auribus audiunt, ore confitentur, nullum nempe sectarium obfirmatum schismate accedere, interesse, convenire in ecclesiis catholicorum, sive ut Missam audiat, sive ut Sacramenta suscipiat, ea nimirum de causa, quod fidelium conventus veluti perversae communionis blasphemantes, perniciosum et illicitum putent commercium hoc, ritumque damnabilem. Cum vero videant ad eorum eccesias accedere, eorum ritibus interesse, de eorum Sacramentis participare catholicos, an non credendum, aut saltem timendum erit, ne ex hoc ipso magis in suis erroribus confirmentur, ac se in recto salutis tramite ambulare sibi etiam hoc exemplo persuadeant? Ex quo sequitur difficillime vitare posse periculum scandali perniciosi schismaticis et haereticis ipsis: ac proinde catholicum tutum in conscientia non esse, si cum iis in divinis in hoc facti specie communicet. Haec sane fidelibus documenta tradenta sunt, atque ideo haec S. Congregatio Praelatis, Missionariis, et singulis animarum Directoribus in Oriente serio injungit, ut unanimes hoc ipsum dicant omnes, et in eodem sensu ac sententia maneant, nec contrarium doceant, aut per modum consilii: sed magis hortentur fideles pro re nata, ut a communicatione in divines cum schismaticis et haereticis prorsus abstineant, et si quando ab ea regula devia-rint, eos hortentur ac doceant, ut peccatum hoc aperiant in Sacramento Paenitentiae, quo veniam a Deo obtineant, et imposterum cauteoris evadant.» Полностью этот декрет можно найти в Sacra Congregazione per la Chiesa Orintale, Verbali delle Conferenze Patriarcali sullo stato delle Chiese Orientali e delle Adunanze della Commissione Cardinalazia per promuovere le Ruinione delle Chiese Dissidenti tenute alle presenza del S. P. Leone XIII (1894-1902), Vaticano 1945, S. 595-602.
De Vries, Rom und Patriarchate des Ostens, S. 385.
В докладе на состоявшемся по тому поводу пленарном заседании Конгрегации пропаганды веры говорилось: «...communicationem in divinis cum haereticis non posse nec debere tam facile ac tam generaliter pronunciari in omni penitus circumstantia de iure veritam: idque constare docuit in matrimoniis catholicorum inter ac haereticorum initis; idipsum demonstrari potuisse per pontificias illas Constitutiones, per quas haeretici ad Tridentinum Concilium, data incolumitatis fideiussione, invitati fuere...» [«...следует повсеместно и при любом случае возвещать о невозможности и недопустимости общения в таинствах с еретиками; тому же следует учить и о браках католиков с еретиками; это же можно доказать посредством понтификальных конституций, в которых еретики приглашались на Тридентский собор при обеспечении свободы вероисповедания...»] (Местонахождение дано у W. de Vries, Rom und die Patriarchate des Ostens, S. 386).
Декрет об экуменизме, ст. 15.
Ср. Suttner, Ein ökumenischer Traum, в Der christl. Osten 53 (1998) 286-290.
Mansi XXXVIII, 575-644: Synodi Constantinopolitani de iterando baptismo a Latinis collato 1755 a mense ianurio ad iulium.
Mansi XXXVIII, 619
Ср. Т. Ware, Eustratios Argenti. A Study of the Greek Church under Turkish Rule, Oxford 1964, S. 76.
Ср. М. Jugie, Theologia dogmatica christianorum orientalium. Bd. III. Paris 1930, S. 114-117.
Ср. разделы «Новые учения о крещении как вывод из новых решений в греческой церкви» и «Православные критики нового греческого взгляда» у Suttner, Die eine Taufe zur Vergebung der Sünden, в Anzeiger der phil.-hist. Klasse der ÖAW 127 (1990) 1-46.
Немецкий перевод декларации в Una Sancta 45 (1990) 327-329, французский оригинал в Irénikon 63 (1990) 218-221.
Читать дальше